فرهنگ و ارتباطات

مدارا با مخالفان مذهبی از دیدگاه فقه اسلامی نویسنده: سیدصادق سید حسینی، فصلنامه حبل‌المتین، مقاله ۲، دوره اول، ۰٫۳ (پیش شماره دوم)، تابستان ۱۳۹۱٫ چکیده: مدارا به معنای رفتار منطقی و نرم‌خویی و خوش‌خلقی با مخالفان در ساحت‌های مختلف سیاسی و عقیدتی، به عنوان سرلوحه و شعار دین مبین اسلام بالاخص مذهب تشیع است؛ وخشونت با مخالفان به معنای تندخویی و برخورد فیزیکی با او تنها به دلیل مخالفتش، به شدت در آموزه‌های وحیانی و عقلانی اسلام رد شده است.

بخشی از این پیش‌زمینه‌ها به حوزه اندیشه و در حوزه اندیشه نیز فرازهای بسیاری به فقه ارتباط می‌یابند. مدارا از این سنخ است. پرسش فقهی در زمینه مدارا این است که در برابر صاحبان دیدگاه‌های مختلف کلامی و فقهی چه موضعی باید برگزید؟ آیا حکم شرعی در این زمینه مدارا است؟ یا آن که مدارا صرفاً مربوط به حوزه تعامل در زمینه‌های عملی است و در زمینه برخورد با اندیشه وظیفه‌ای را که فقه بر دوش می‌نهد چیزی غیر از مدارا است؟

ما، هم ‏اینک، در پیشگاه تو و در خانه‌‏اى از خانه‌های تو، در ایامِ روزه، به‏ خاطر تو، گِرد آمده‏ایم. دل‌های ما به سوى تو پر می‌کشد و خردهاى ما نور و هدایت را از تو می‌گیرد. تو ما را فراخوانده‏اى تا در کنار یکدیگر در خدمت به خلق گام برداریم و بر کلمه سواء براى خوشبختى بندگانت اتفاق کنیم. به سوى درگاهت روى آورده‏ایم و در محراب تو نماز گزارده‌ایم.

    کتاب پایان‌نامه نرم‌افزار   آنچه تقدیم شد گزیده‌ای از محتوای پرونده فقه و تکفیر است که پبش‌تر منتشر شده بود؛ علاقه‌مندان به مباحث وهابیت، تکفیر و داعش می‌توانند محتوای کامل این پرونده را از این آدرس مطالعه کنند.

وهابی‌ها هر آیه‌ای که موافق عقیده‌شان نیست با توجیه و تقدیر گرفتن به نفع خودشان تفسیر می‌کنند. جریان‌های تکفیری به جای اینکه عقیده خود را از قرآن و روایات بگیرند، می‌خواهند عقیده خود را با قرآن و سنت توجیه کنند.

آثار و قبور و اماکن مقدس اسلامی که با چه سختی بدست مسلمان در چهارده قرن حفظ شده بود به دست وهابی‌ها و تکفیری‌ها افتاد و اینگونه خراب و نابود شد. وهابیت از یک سو دم از اسلام می‌زنند ازسوی دیگر خلاف نص قرآن و اجماع مسلمین عمل می‌کنند.

می‌بینیم که از گوشه کنار جهان به داعش می‌پیوندند و گمان می‌کنند که به اسلام ملحق شده‌اند و حتی ناموس خود را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند، لذا ما به شیعه و سنی می‌گوییم که آگاه باشید گروه‌های تکفیری از ما نیستند و ما هم از آنها نیستیم.

وهابی‌ها می‌گویند قدرت غیبی مخصوص خداست و ادعای قدرت غیبی موجب کفر است در حالی که اینها اشتباه کرده‌اند چراکه ملاک توسل به ذات الهی است و شفاعت در بین مسلمانان، به استناد نص قرآن، به معنی واسطه بودن بین شخص و خداوند است.

استاد برجسته خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با اشاره به روایتی از سنن داود و صحیح بخاری از پیامبر اکرم(ص) گفت: بر مبنای کلام پیامبر(ص) که می‌فرماید «... رجلٍ مُسلمٍ أکفر رجلًا مسلماً فان کان کافراً، والّا کان هو الکافر» گروه‌های تکفیری در سوریه و عراق که خودشان بی‌معیار تکفیر می‌کنند و اقدام به قتل همه می‌کنند، خودشان کافرند.

تکفیر هر شخص شرایط و موانعی دارد و تکفیر مطلق با تکفیر معین احکام متفاوتی دارد و بدون شناخت شرایط و موانع آن نمی‌توان کسی را تکفیر کرد.

تکفیری‌ها غالباً وهابی‌هایی هستند که حتی از خود وهابیت نیز منحرف شده‌اند. وهابی‌های واقعی در این مرحله و بدین نحو افراطی نیستند. هر چند این گروه‌ها از وهابیت سرچشمه گرفته‌اند ولی خودشان مسلک خاصی دارند.

استاد برجسته حوزه علمیه قم گفت: راه اسلام راه تقریب است و ارزش مسلمانان به دوستی، برادری و تفاهم بوده و مسلمانان باید با اتحاد و همبستگی برای پیشبرد اهداف اسلام تلاش کنند.

مشاهده متن کامل کتاب

نقدی بر افکار و اقدامات تکفیری برخی از مذاهب متعصب اسلامی به ویژه فرقه وهابیت و نقش تخریبی چنین اندیشه‌هایی در شکل‌گیری وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. در این مقاله دیدگاه برخی از فرقه‌های مسلمان در فاسق و کافر خواندن بعضی دیگر از گروه‌ها و مذاهب اسلامی و در نتیجه گسترش خشونت و اختلاف بین مسلمانان، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته و عدم مشروعیت تفکرات تکفیری از منظری قرآنی و روایی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده آیاتی از قرآن کریم مبنی بر بدعت بودن فتاوای تکفیری را مورد شرح و بررسی قرار داده و این قبیل از فتاوا را ریشه در جهل و تعصب کور دینی و مذهبی و عدم شناخت احکام شرعی ارزیابی نموده است.

نقد افکار تکفیری مخالفان شیعه و عدم اقرار آنان به امامت ائمه اثنی عشر است. در این پژوهش سعی شده است ادله منکران شیعه امامیه و امامان معصوم در مسأله امامت و خلافت نقل و مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد. نگارنده ضمن بیان دیدگاه‎های متعصبانه برخی از علمای افراطی اهل‏سنت در تکفیر شیعیان تنها به خاطر اعتقاد به امامت امامان معصوم این‏گونه لجاجت و عناد را نوعی کفر تلقی کرده و مخالفان و منکران ولایت و امامت ائمه اثنی عشر را مخلدان در آتش جهنم دانسته است. از نظر وی کسانی که منکر امامت امامان شیعه هستند در واقع منکر ضروری‏ترین حکم قرآن هستند و از گردونه ایمان و اسلام خارجند زیرا قرآن کریم صراحت بر عصمت اهل‏بیت پیامبر (ص) و به تبع آن امامان دارد.

پژوهشی درباره تکفیر و تفسیق از دیدگاه کلامی معتزله و اشاعره است. کفر و فسق از جمله مسائلی است که در علم فقه و بیشتر در علم کلام مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در فقه و شرع، کفر و فسق بر اساس نص قرآن و بعضی احادیث قابل تعریف است و این مورد از کفر و فسق دارای حجیت شرعی و فقهی است، ولی به اعتقاد نویسنده کفر و فسق در علم کلام غیر از کفر و فسق در علم فقه است. به باور وی، در علم کلام تشبیه و تجسید درباره خداوند به اجماع کفر است، ولی نظریات کلامی درباره مصداق کلامی این دو یکسان نیست و هر فرقه‌ای به گونه‌ای از آن تعریف ارائه کردند. از این رو بستی بعضی از دلایل معتزلیان که براساس آن جبریان را کافر می‌پندارند بی اساس می‌داند. به اعتقاد او پیامبر در غدیر امام علی (ع) را به امامت امت نصب کرده و قائل به عصمت علی و فرزندان اوست. وی همچنین عقیده دارد که محاربه با امام بر حق، فسق را به دنبال می‌آورد، گرچه به اعتقاد کلامی فرق دیگر این گونه نیست. سرفصل‌های کتاب عبارت‌اند از: کفر و فسق، آیا تعیین مصداق کفر و فسق واجب است؟ ویژگی کفر، دلالت‌های کفر، قول به تشبیه، خارج شدن از توحید و قول به تفسیق.

وهابیت فرقه ای است که بیش از دو قرن از ظهورش می گذرد, آنان در این دو قرن با تکفیر دیگران, ضربات سهمگینی بر پیکر وحدت امت اسلامی زدند.آنان که خود را پرچمدار توحید می دانند دلیل و مستند گفتارشان را کلام خدا و سنت رسولش می پندارند در حالی که تمام این برداشت ها سطحی است و با برداشت عالمان اسلامی قرون متمادی در تعارض آشکار است. نویسنده درصدد شناخت وهابیت و برداشت های سطحی آنان از دین را مورد نقد و بررسی قرار می دهد.

نویسنده :  رضوانی کاشانی، علی‌اصغر نوع: تالیف ناشر:  محل نشر: تهران تاریخ چاپ: ۱۳۹۰/۱/۱  زبان: فارسی

"تحقیقی قرآنی و روایی درباره مستندات برخی از «گناهان اخلاقی» است. در این کتاب سعی شده است با استفاده از آیات و روایات حرمت برخی از صفات زشت اخلاقی مانند عیب‏جویی، چاپلوسی، حسد، جدل، تمسخر، فریب، غیبت و خیانت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ادله قرآنی و روایی حرمت آن‏ها بیان گردد. نگارنده همچنین به آثار منفی روانی، دنیوی و اخروی این قبیل از گناهان اشاره نموده و توضیحاتی در مورد ماهیت آن‏ها ارایه می‏نماید. وی در بخش دوم کتاب آیات و روایات متناسب با این هشت گناه را نیز ذکر کرده و ترجمه می‏کند."

کت‍اب ح‍اض‍ر ح‍اوی آرای م‍ح‍م‍د ن‍اص‍ر الدی‍ن آل‍ب‍ان‍ی، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ب‍ن ع‍ب‍دال‍ل‍ه ب‍ن‌ب‍از، م‍ح‍م‍دب‍ن ص‍ال‍ح ع‍ث‍ی‍می‍ن، در ب‍اب م‍س‍ئ‍ل‍ه «ح‍کم ب‍ه غ‍ی‍ر م‍ا أن‍زل آل‍ل‍ه» م‍ی‌ب‍اش‍د

در این نوشتار جریان وهابیت از منظر تفکر تکفیری بررسی و تحلیل شده است. نویسنده پس از بیان توضیحاتی درباره ایمان و کفر، دیدگاه قرآن و پیامبر (صلّی الله علیه وآله) و برخی از صحابه در نهی تکفیر را آورده و آن‌گاه به بررسی عوامل ظهور فکر تکفیری پرداخته است. وی عواملی همچون جهل، تعصب، اکتفا به مطالعه کتب، عجب و خودبزرگ‌بینی و علاقه به پیشتاز بودن را از دلایل ظهور تفکر تکفیری دانسته است. از دیگر موضوعاتی که در این کتاب بررسی شده، عبارت است از: آثار تکفیر، علاج فکر تکفیری، جوانان و خطر تکفیرگرایی، فکر تکفیری و مقابله پیامبر (صلّی الله علیه وآله) با آن، تکفیری‌های قرن چهارم، ابن تیمیه تکفیری قرن هشتم، محمد بن‌عبدالوهاب تکفیری قرن دوازدهم، مقایسه‌ای بین خوارج و وهابیان، وهابیان تکفیری از دیدگاه اهل‌سنّت.

مسلمانان در عصر پیامبر-صلی‌الله‌علیه‌وسلم- در زمینه‌ی اصول و فروع دارای یک روش بودند،‌ اما دیری نپایید که فتنه‌ای بزرگ پدیدار گشت و برخی مسلمانان بر اساس فهم غلط و بینش نادرست از اسلام، مسلمانان دیگر را تکفیر کردند.

این کتاب روند شکل‌گیری تکفیر میان مذاهب و فرق اسلامی را بررسی کرده و کوشیده است این مسیر را به‌ویژه در میان وهابیون تشریح کند. کتاب شامل سه فصل است که در فصل اول روند شکل‌گیری تفکر تکفیری در محمد بن عبدالوهاب را با بررسی نامه‌های او ارائه می‌کند. در این فصل نامه‌هایی که محمد بن‌عبدالوهاب به پادشاهان و علمای دوران خود نوشته، بررسی و ذکر شده است. بر اساس این نامه‌ها مقتدای وهابیون خود را تنها فردی می‌دانسته که کلمه توحید و معنای آن را درک می‌کرده است. در فصل دوم نویسنده موضع وهابیت در برابر فقها و فقه را آورده و تبیین کرده است که چگونه محمد بن‌عبدالوهاب و یاران و پیروانش اقدام به تکفیر فقها و علما از جمله ابوحنیفه، از امامان چهارگانه و بزرگ اهل‌سنّت، کرده‌اند. در فصل سوم با عنوان «فتاوای علمای نجد در تکفیر امت اسلامی» به بررسی جایگاه علمای نجد که پادشاهان سعودی نیز از این منطقه هستند و همچنین به روش آنان پرداخته است.

شیخ نوحِ حنفی در سخنان خود، شیعه را تکفیر و جواز قتل آنان را صادر کرد و سید شرف الدین موسوی در پاسخ به وی کتاب نفیسی با نام الفصول المهمّه فی تألیف الأُمّه نگاشت و در آن بر برادری همه مسلمانان تأکید ورزید. در واقع کتاب الفصول المهمّه سید شرف الدین را که از نویسندگان بزرگ شیعه است، می‌توان پاسخی به تفرقه‌افکنان در میان امت اسلام دانست. مؤلف در این کتاب پر محتوا با آوردن احادیث صحیح از مجموعه‌های حدیثی معتبر اهل‌سنّت و با ذکر فتواهای فقیهان مشهور گذشته و احیاناً معاصر عالم اسلام، فتوای آن شیخ تکفیرگر را به نقد علمی و تاریخی کشیده و سرفصل‌های ذیل را بررسی کرده است: علم و اسلام و ایمان و ارزش نهاد دینی، برادری شیعه و سنی و اهل نجات بودن موحدان، فتواهای دانشمندان سنی مبنی بر نجات اهل توحید و شواهد دیگر آن، بشارت‌های سنت برای شیعه، نمونه‌هایی از اجتهاد در برابر نص، بررسی فتواهای تکفیر، نقش دروغ‌سازان در تفرقه‌افکنی و انگیزه‌های تفرقه‌افکنی.

نویسنده :  مالکی، حسن‌بن‌فرحان مترجم :  مرتضوی، یوسف نوع: تالیف ناشر:  ادیان، محل نشر: قم تاریخ چاپ: ۱۳۸۶/۱/۱  زبان: فارسی

نویسنده که از پژوهشگران سوری و مدیر مرکز حفظ قرآن «الأسد» سوریه و نیز عضو شورای ریاست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است، در این نوشتار به بررسی دلایل شکل‌گیری تفکر تکفیری پرداخته است. وی معتقد است محکوم کردن و نسبت کفر و الحاد به فقها و دانشمندانی که اختلاف نظر و فکر و عقیده با حاکمان داشته‌اند، سابقه‌ای تاریخی دارد که دوران ابن‌رشد، شاهدی بر این مدعاست. نویسنده همچنین به بررسی خطرها و عواقب تفکر تکفیری در جامعه اسلامی پرداخته است.

نویسنده که از پژوهشگران سوری و مدیر مرکز حفظ قرآن «الأسد» سوریه و نیز عضو شورای ریاست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است، در این نوشتار به بررسی دلایل شکل‌گیری تفکر تکفیری پرداخته است. وی معتقد است محکوم کردن و نسبت کفر و الحاد به فقها و دانشمندانی که اختلاف نظر و فکر و عقیده با حاکمان داشته‌اند، سابقه‌ای تاریخی دارد که دوران ابن‌رشد، شاهدی بر این مدعاست. نویسنده همچنین به بررسی خطرها و عواقب تفکر تکفیری در جامعه اسلامی پرداخته است.

دکـتر محمد عماره با انتشار این کتاب، سر و صدای زیادی در شماری از رسانه‌های مصر بـه‌پا کرد و در پی آن وزیر اوقاف مصر مجبور شد دستور دهد تمام نسخه‌های کتاب از کتاب‌فروشی‌ها جمع شود و نویسنده هم ناگزیر با اندکی اصلاح کتاب را دوباره چاپ کرد. هـدف اصـلی نـویسنده بیان این موضوع است که دین اسلام به موعظه حسنه، دعوت به خیر و پرهیز از شر تأکید فراوان دارد، وی می‌گوید مسلمانان حق دارند به نصیحت یکدیگر بپردازند، اما حق ندارند به تکفیر همدیگر همت گمارند. نویسنده برای ایجاد وحدت مسلمانان، توصیه‌هایی می‌کند. وی مطالبش را ذیل این عناوین سامان داده است: ۱٫ همگان به دنبال وحدت؛ مسلمانان کجایند؟ ۲٫ تقریب و همبستگی؛ ۳٫ توجه به میزان آگاهی مخاطبان؛ ۵٫ گفتمان دانشمندان.

این کتاب جزء دوم و در ادامه کتاب بلاء التکفیر از همین نویسنده است

اثر حاضر در بردارنده فتوای مفتی اتحاد علماء الصوفیه اهل‌سنّت در پاکستان و دیگر علمای اهل‌سنّت درباره تکفیر مسلمانان است. مؤلف در پاسخ به سؤال مربوط به تکفیر مسلمین، با اشاره به نظریه شیخ شلتوت، این عمل را جایز نمی‌داند. وی در مباحث خود از آیات قرآن و روایات رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله) استفاده کرده است. او تصریح می‌کند که صوفیه اهل‌سنّت و شیعیان امامی، جزء فرقه‌های مسلمانان به‌شمار می‌آیند.