همه مطالب

شبکه اجتهاد: علیرضا اسدی دانش پژوه خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم و دانشجوی ارشد فلسفه دین، دانشگاه تهران چندی پیش، در یادداشتی با همین عنوان، از رابطه بین فقه و تمدّن و کاستی های روشی دانش فعلی فقه برای رسیدن به «فقه تمدّنی» سخن گفته بود. او در این نوشتار، به بررسی دقیق‌تر مدّعای خود پرداخته و مثال‌های عینی از مشکلاتِ روش فعلی دانش فقه و اصول فقه برای طرح‌ریزی تمدّن اسلامی می‌گوید. اینکه از فقه نمی‌خواهیم به تنهایی قادر به پی­­ریزیِ یک تمدّن باشد، ظاهرا نباید خاطر کسی را به خود مشغول داشته باشد. آنچه به نظر …

شبکه اجتهاد:  تذکر بی‌سابقه یک مرجع تقلید به شورای نگهبان، مبنی بر عدم دخالت در کار مرجعیت، حادثه‌ای غیرمنتظره در مجامع فقهی و حوزوی بود. در این رابطه، با آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی، از اساتید باسابقه در حوزه علمیه قم گفتگو کردیم. او در این گفتگو، نظرات جالبی را در دفاع از مرجعیت بیان کرد. به نظر حضرت‌عالی، به‌طورکلی، موضوع‌شناسی احکام، از شئون مرجعیت است یا شورای نگهبان یا عامه مکلفین؟ آیت‌الله گرامی: موضوعات دو دسته هستند. یک دسته از آن‌ها صرفاً عرفی است و به فقیه ربطی ندارد و هر کسی باید خودش تحقیق کند. حتی اگر فقیه نظری …

حجت‌الاسلام والمسلمین ارسطا با بیان اینکه بعد از انقلاب منظور از ولایت فقیه، ولایت بر زعامت بوده است، به بررسی دو معنا برای اصطلاح ولایت مطلقه پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا در چهارمین جلسه از دوره آموزشی مبانی ولایت فقیه که در مرکز همایش‌های غدیر برگزار شد، اظهار داشت: یکی از مباحث قانون اساسی، مسأله ولایت فقیه است؛ یک تصور ابتدایی از آغاز انقلاب درباره ولایت مطلقه وجود داشت که می‌گفتند ولایت مطلقه، مطلقه است و ولی فقیه موظف نیست در چارچوب قانون اساسی حرکت کند و ولی فقیه هر موقع مصلحت تشخیص دهد، می‌تواند طبق …

مراسم رونمایی از کتاب «مجموعه مقالات همایش ملی فقه هنر» با حضور آیت‌الله مقتدایی، آیت‌الله فاضل لنکرانی، حجج‌الاسلام علیدوست و نواب و جمعی از اساتید فقه و هنر در مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در ابتدای این مراسم حجت‎الاسلام والمسلمین سید محمدحسین نواب گفت: مساله فقه و هنر بیش از پنج سال پیش در مدرسه اسلامی هنر دنبال شد ولی به دلیل اینکه باید انظباط کار دنبال می‏‎شد احتیاط صورت می‏گرفت. وی افزود: مساله اصلی ما این است که در دوره‏‎ای زندگی می‌کنیم که هنر از سرگرمی به بخشی از شئون زندگی مردم …

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: حوزه‌ای که امام (ره) در منشور روحانیت در نظر دارد، حوزه‌ای است که برای اداره جامعه و مسائل روز حرف برای گفتن داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسرو پناه، در جلسه باز خوانی و تبیین منشور روحانیت امام خمینی (ره) که در مدرسه علمیه آیت‌الله مجتهدی تهران برگزار شد، بیان کرد: برگزاری جلسات باز خوانی منشور روحانیت تدبیر عاقلانه‌ای است زیرا این منشور یک چشم انداز کلی از وضعیت گذشته حال وباید‌ها ونباید‌های حوزه ارائه می‌کند. رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: امام (ره) در ابتدای …

استاد حوزه با بیان این که مهار کردن و سالم سازی محتوای فضای مجازی وظیفه حکومت است، تاکید کرد که باید استفاده کنندگان از فضای مجازی از ضررهای آن آگاه شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی نهاوندی در نشست علمی «فقه اینترنت و فضای مجازی» که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه علمیه برگزار شد، با بیان این که در زمینه استفاده و بهره گیری از فضای مجازی دو نظریه وجود دارد، خاطرنشان کرد: برخی استفاده و بهره گیری ار فضای مجازی از جانب مکلف و همچنین توسعه آن از سوی سازمان‌ها و ظرفیت‌های حاکمیتی را حرام می‌دانند. این …

وظیفه شورای نگهبان تطبیق امور ثابت شریعت بر امور متغیر است؛ چرا که شورای نگهبان ابزار حاکمیتِ شریعت برای شرعی شدن قوانین عرفی است. به‌بیان دیگر شورای نگهبان حق جعل قانون ندارد. شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد اصطلاح «ثابت و متغیر» به‌عنوان یک مبنای مصرّح جهت حضور فقه شیعه در امور سیاسی و اجتماعی، به اندیشه محقق نائینی در کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» بازمی‌گردد.[۱] البته تفکیک دو حوزه امور ثابت/ متغیر در متن فقه از دیرباز وجود داشته است. در سنت فقه، امور ثابت و دائمی بیشتر در بخش عبادات و امور متغیر و سیال در بخش معاملات …

دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی جهان بینی سیاسی را از مهم‌ترین زیرساخت فقهیِ حکومت اسلامی برشمرد، گفت: این زیرساخت یعنی که در اسلام، قرآن و منابع دینی خدا چگونه معرفی می‌شود و آیا رابطه انسان، رابطه ای تاریخی می‌باشد و خداوند در میان بشر چه جایگاهی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در نشست تخصصی «زیر ساخت‌های فقهیِ حکومت اسلامی» که با حضور ائمه جماعات مساجد، فضلای درس خارج، اساتید حوزه و دانشگاه در مسجد اعظم اهواز برگزار شد، با اشاره به این که موضوع نشست از اهمیت بالایی برخوردار …

فقیه در مقام استنباط باید کل جامعه اسلامی را افزون به فرد مورد نظر قرار دهد، امروز جریمه دیرکرد بانک‌ها که مراجع نیز نسبت به آنها حساسیت نشان دادند شاید در فقه فردی مباح باشد اما به نوعی روح ربا را در جامعه زنده می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه برگزاری سلسله نشست‌ها و میزگردهای علمی در دانشگاه عدالت، به همت معاونت علمی دانشگاه دوازدهمین نشست علمی با موضوع «اندیشه اسلامی» در پرتو نظریات آیت‌الله‌ هاشمی شاهرودی با حضور اساتید و دانشجویان و با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بیاتی، ریاست دانشگاه و حجت‌الاسلام اکبر فلاح نژاد برگزار شد. رئیس …

باور ما این است که اگر فقه در فضای طبیعی قرار بگیرد انضباط فقهی و احساس پاسخگویی و تعهد به حل مشکل و راهگشایی، این ظرفیت را دارد که با آنچه به نام هنر مطرح می‌شود رقابت کند. منتها باید مواظب باشیم که از انضباط فقهی خارج نشویم. به گزارش شبکه اجتهاد، مراسم رونمایی از کتاب «مجموعه مقالات همایش ملی فقه هنر» عصر دیروز با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست و دیگر استادان حوزه و دانشگاه، مسئولان و صاحب‌نظران عرصه‌های فرهنگ و هنر در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی برگزار شد. در ابتدای این مراسم بخشی …

عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار کرد: با توجه مستحدثه بودن پدیده خلق پول و اهمیت بسیار آن در اقتصاد کشور، لازم است فقها و حوزه‌های علمیه به میدان بیایند و ابعاد فقهی و شرعی و رابطه آن با ربا را مورد بررسی قرار داده و نتیجه کار را اعلام کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از مشکلات جدی که در اقتصاد ایران با آن مواجه هستیم، افزایش حجم نقدینگی است. این مسئله هم عمدتا از طریق افزایش خلق پول در نظام بانکی کشور رخ داده و مشکلات عدیده‌ای را هم پدیده آورده است. این پدیده، علاوه بر اینکه به …

الزام در گزاره‌های اخلاقی قرآن، مبتنی بر فطریاتی است که با کمک عقل کشف و با اراده الهی اعتبار می‌شوند و از این نظر هیچ تفاوتی با منشا الزام در گزاره‌های فقهی قرآن ندارند. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی ترویجی «عدم تمایز احکام اخلاقی و فقهی اسلام از حیث الزام» با ارائه صدیقه مهدوی کنی، با حضور محمود حکمت نیا و دبیری علمی کبری پورعبدالله در پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (علیه السلام) برگزار شد. صدیقه مهدوی کنی با اشاره به گزاره‌های اخلاقی و فقهی در پی نمایاندن همسانی منشا آنها و نفی دوگانگی اخلاق و فقه برآمد. وی گفت: …

شبکه اجتهاد: رشته فقه مقارن با تمام مقدمات و مؤخرات آن چند سالی است به‌صورت جدی و رسمی در برخی نهادهای حوزوی و نیمه حوزوی تدریس می‌شود. این نوع مطالعه فقه، حتی مورد توصیه برخی مراجع نیز واقع شده است. ولی این‌گونه مطالعه فقه، نتوانست در حوزه‌های علمیه ایران، جای خود را باز کند و در همان نهادهای نیمه‌دولتی و نیمه حوزوی یا حتی دانشگاهی محصور ماند. چرا؟ فقه شیعه از ابتدای تکوین آن، همراه و هم‌قدم با فقه اهل‌سنت بود و رشد و نمو کرد. تا قبل از بروز اخباریان، اکثر کتاب‌های فقهی علمای شیعه، آکنده از آرای فقهی …

اگر حوزه نجف متلاشی شد اگر این همه علمای بزرگ در نجف به شهادت رسیدند در نتیجه چه بود؟ مگر در نتیجه سیاست ورزی حاکمین ظالمشان نبود؟ مگر می‌توان خود را از سیاست دور نگه داشت بعد دین را حفظ کرد؟ این چه تفکری است، چگونه می‌توان از سیاست دور ماند و دین را سالم نگه داشت؟ به گزارش شبکه اجتهاد، متن پیش رو گزیده‌ای از بیانات آیت‌الله محسن اراکی در همایش حوزه انقلابی و رسالت‌های آن است. این همایش در تاریخ ۷ بهمن ماه سال ۱۳۹۵ برگزار گردید. گفتنی است متن پیش رو در نشریه عهد شماره ۴۴ منتشر …

مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر لزوم بازتعریف عدالت به خصوص در نسبت‌سنجی آن با مصلحت تاکید کرد: عدالت اسلامی صرفا با تبعیت از معصوم، تحقق‌پذیر است. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی علمی ترویجی «عدالت و مصلحت» از سوی حلقه تخصصی عدالت پژوهی مرکز مطالعات بینارشته‌ای دوم اسفندماه در تالار فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.در این کرسی علمی  حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ارائه دهنده و حجج اسلام محسن مهاجرنیا و علی محمدی جورکویه از اعضای هیأت …

به گزارش شبکه اجتهاد، ششمین کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین صبح امروز با سخنرانی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در سالن اجلاس سران، با حضور روسای سه قوه در تهران آغاز به کار نمود. در این کنفرانس که ریاست آن بر عهده علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی است هیأت‌هایی از ۸۰ کشور جهان حضور دارند. این اجلاس امروز و فردا، ۳ و ۴ اسفندماه در محل سالن اجلاس سران ادامه خواهد داشت و در روز پنج‌شنبه نیز پارلمان‌ها، احزاب و گروه‌های فلسطینی حضور پیدا می‌کنند. بخوانید: بیانات مقام معظم رهبری در ششمین کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه …

امام خمینی(ره): خون دلى که پدر پیرتان از دسته متحجر خورده است هرگز از فشارها و سختی هاى دیگران نخورده است/ آنقدر که اسلام از این مقدسین روحانى نما ضربه خورده است، از هیچ قشر دیگر نخورده است/ طلاب جوان باید بدانند که پرونده تفکر این گروه همچنان باز است به گزارش شبکه اجتهاد، آخرین سال حیات حضرت امام خمینی (ره) را می توان سال فصل الخطاب ها دانست. سالی که مهمترین نامه ها و پیام های حیاتی رهبر کبیر انقلاب اسلامی برای آیندگان نوشته شد. علاوه بر وصیت نامه الهی-سیاسی؛ پیام های مهمی چون بازگشت به قانون، منشور برادری …

با تامل در مبانی فکری و اندیشه‌های شیخ عبدالرحمن می‌توان دریافت که اندیشه افراطی و برداشت‌های خشونت آمیز وی از آموزه‌های اسلام دستاویزی برای بسیاری از جریان‌های تکفیری شده تا با تکیه بر فتواها و دیدگاه‌های ناصواب او از مفهوم جهاد، خشونت را به اسم اسلام در جهان ترویج دهند و بی‌جهت نیست که او را پدر معنوی جماعت اسلامی و رهبر جریان‌های جهادی تکفیری امروز می‌نامند. شبکه اجتهاد: شیخ عمر عبدالرحمن رهبر معنوی جماعت اسلامی مصر پس از مدت‌ها دست و پنجه نرم کردن با بیماری، روز شنبه در زندان‌های آمریکا درگذشت. این در حالی است که دستگاه اطلاعاتی …

نماینده الازهر گفت: ما فتواهای قدیمی زیادی در مورد زنان داریم که در روزگار ما کاربردی ندارد و باید این فتاوا مورد بازنگری قرار گیرد و دلیلی ندارد مسلمانان تمام عصور به این فتواها عمل کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، شیخ عباس شومان نماینده الازهر و دبیرکل هیئت علمای بزرگ الازهر گفت: برخی از موضوعات درمورد زنان در حال بررسی توسط کمیته‌های فقهی هیئت علمای بزرگ است و ما در مورد هر مساله‌ای که به نتیجه برسیم به سرعت آن را به مردم اعلام خواهیم کرد. وی افزود: در حال حاضر در حال بررسی مساله سفر زن و تصدی پست‌ها …

باید میراث مشترک انبیاء را در فضای بین‌المللی به مثابه یک جریان، پیگیری و به آن جنبه‌ای عینی و فعال ببخشیم تا به سالم سازی روابط بشری و معنویت بخشی به انسان‌ها بیانجامد. به گزارش شبکه اجتهاد از دبیرخانه دین پژوهان کشور، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در جمع گروهی از روحانیون عرصه بین‌الملل به تشریح سرفصل‌های مهم در فعالیت دینی در عرصه بین‌الملل پرداخت. مبلغی در این نشست گفت: تحقق یک جریان دین مدار بین‌المللی بدون ایجاد یک هویت مشترک ادیانی امکان پذیر نیست. این هویت را قرآن برای فضای بین الادیانی در نظر گرفته است …

ریشه‌های بازاریابی شبکه‌ای و هرمی/ اولین شرکت‌های هرمی و شبکه‌ای/ چگونگی کار شرکت‌های هرمی و شبکه‌ای/ تفاوت‌های بازاریابی هرمی و شبکه‌ای/ آثار مخرب شرکت‌های مذکور/ آماری از سود برندگان و زیان دیده‌ها/ ادله حرمت بازاریابی هرمی و شبکه‌ای/ مشکلات جنبی و حاشیه‌ای/ پاسخ به چند سؤال/ جمع بندی و خلاصه بحث‌های گذشته؛ از محورهای اصلی این مقاله می‌باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، موضوع درس خارج فقه حضرت‌ آیت‌الله مکارم شیرازی در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ کتاب شرکت است که به مناسبت‌ این موضوع، بحث شرکت‌های نوظهور به میان آمد و استاد در مورد هفت شرکت عمده به مقدار کافی بحث کردند. …

شبکه اجتهاد: در متون تاریخی قبل از اسلام، در غیر از عرب هم، بحث و کلمه ی خمس داریم ولی یک نحو صدقه بوده است که به فقرا داده می شده است. نوعاً بشر از هر پنج یا ده انگشت، یکی را برای یک مفهوم عالی قرار می داد؛ یا خدا یا کاهن یا… . در روایات ما هم داریم که عبدالمطلب یک کنز پیدا کرد و خمسش را داد. آن خمس یعنی صدقه دادن به فقرا. این نیست که اصل خمس از ایشان باشد کما اینکه برخی تصور کرده اند. گفتیم که در عرب قبل از اسلام مرباع داشتیم. …

یکی از لوازم حوزه تمدن‌ساز این است که تحصیل و تدریس و تحقیق در حوزه معطوف به تمدن‌سازی باشد و برنامه و متون درسی حوزه نیز باید ناظر به این وظیفه تدوین بشود، همچنین شاخص و حداقل اجتهاد بر اساس فقه جواهری باید به دست آید. ما به دنبال ساختارشکنی در حوزه نیستیم و نمی‌خواهیم کار جایگزین در حوزه انجام دهیم، بلکه وظیفه خود را کار تکمیلی می‌دانیم. به گزارش شبکه اجتهاد، هفته پنجم از درس‌گفتارهای «طیف‌بندی حوزه علمیه در نسبت با علوم انسانی» با موضوع «الگوی اجتهاد سیستمی برای تولید علم دینی» به همت مؤسسه آفاق حکمت و با …

روزی نیست که نامه‌ای از مردم درباره ربا و دیرکرد سود وام‌ها دریافت نکنیم و هر چه تذکر می‌دهیم ربا حرام است و با تغییر نام‌ها به مضاربه و دیرکرد نمی‌توان حرمت این عمل را از بین برد باز بانک‌ها توجهی نمی‌کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله حسین نوری همدانی عصر امروز شنبه در دیدار با اعضای اتاق بازرگانی، اصناف و تعاون با اشاره به اهمیت و توجه اسلام به مسئله اقتصاد پویا در جامعه اظهار داشت: مسئله اقتصاد مثل سایر ابعاد در اسلام بسیار مهم است و همان‌طور که مقام معظم رهبری بیان کردند دوران جنگ نظامی به پایان …

کتاب «بررسی روایات خلافت در اندیشه اهل سنت با تأکید بر روایت «اثناعشریه»» نوشته رحیم امرایی توسط پژوهشکده حج و زیارت در بهمن ماه ۱۳۹۵ منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، روایت‌های فراوانی از پیامبر اکرم (ص) درباره جانشینی پس از خویش نقل شده است که اهل سنت، با آنکه مدعی توجه به روایات هستند، به سادگی از کنار آنها می‌گذرند. یکی از روایات مهم در این زمینه احادیث «اثناعشر خلیفه» یا «جانشینان دوازده گانه» است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی توجیه و تفسیرهایی پرداخته است که اهل سنت برای این روایات بیان کرده‌اند. و در پایان …

ترتیب آنچه را که فرهنگ و تمدن می‌نامیم، می‌باید تعریفی و سطح توقعی و جایگاهی در این تحول انقلابی داشته باشد. پرسش ما این است که نسبت میان این دو انقلاب با مفهوم «تمدن» آن هم مدنیت مطلوب و نامطلوب چیست؟ نسبت این دو انقلاب، با وضعی از مدنیت که مورد تنفر و انتظار بوده، چگونه بوده است؟ به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر رسول جعفریان، استاد تاریخ دانشگاه تهران در مقاله‌ای به تشریح بارشناسی اندیشه تمدن اسلامی از مشروطه تا انقلاب اسلامی پرداخته است. این متخصص حوزه تاریخ نوشته است: دو انقلاب با عنوان مشروطه و انقلاب اسلامی، در فاصله …

این نوشتار بعد از بررسی سیر و منشأ پیدایش قمه زنی، به تبیین ادله فقهی عدم جواز قمه زنی پرداخته و کوشیده تا ادعاهای مدافعان این پدیده را ارزیابی و نقد کند و به بخشی از آسیب‌های قمه زنی در عرصه‌های مختلف اشاره نماید. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب قمه زنی زخمی بر چهره تشیع نوشته محمدعلی افضلی در سه فصل از سوی انتشارات مؤسسه بوستان کتاب چاپ و روانه بازار شد. در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: از روایات و سیره اهل بیت علیهم‌السلام می‌توان دریافت که پیشوایان دین به منظور حفظ درس‌های واقعه کربلا و انتقال فرهنگ آن به …

عقل حکم می‌کند تکلیف بلابیان، قبیح است. این برائت عقلی است. اما این‌ که این حکم عقل در کجا امضا شده است، بحثی کلامی است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله جعفر سبحانی در بررسی دلایل نیازمندی علم فقه به علم کلام تصریح نمودند: فتوا دادن فقیه بدون استمداد از کلام و به عبارت دیگر استنباط احکام بدون استفاده از علم کلام امکان پذیر نیست. مبانی و پایه‌های فقه متعدد بوده و یکی از آن‌ها علم کلام است. [۱] قبل از بیان موارد نیاز فقه به علم کلام، باید برای روشن شدن مطلب به سؤالی پاسخ داده شود. سؤال این است …

رهبر حزب جمعیت علمای پاکستان گفت: فتاوای امام خمینی (ره)، آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله سیستانی موجب شد تا اکثر اختلافات تشیع و تسنن رفع شود. به گزارش شبکه اجتهاد، قربانعلی پورمرجان، مدیرکل فرهنگی آسیا و اقیانوسیه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و احسان خزاعی، معاون امور مالی و اداری، با سفر به پاکستان از خانه فرهنگ ایران در لاهور بازدید و در نشستی با حضور یازده تن از مسئولین حزب جمعیت علمای پاکستان (شاخه نیازی) و نیز رؤسای فدراسیون فرهنگی ـ تجاری ایران و پاکستان، دیدار و گفت‌وگو کردند. دکتر امجد چشتی، دبیرکل حزب جمعیت علمای پاکستان (شاخه نیازی) در …

آن مبانی مشروطیت که آخوند خراسانی وارد کرد و متاسفانه شکل داد باعث شد جدایی دین از سیاست به‌صورت معرفت‌شناسی و روشی به‌وجود بیاید و مرحوم نایینی آن را گستراند باعث شد به یک‌باره حوزه از درون از جامعه جدا شود. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر ابراهیم فیاض دانش آموخته حوزه و جامعه‌شناس در گفتگویی با روزنامه صبح نو عنوان کرده است مبانی مشروطیت که آخوند وارد کرد و مرحوم نائینی گستراند، حوزه را عقیم کرده است و تا امروز حوزه نتوانسته نظریه سیاسی شیعه را استخراج کند. همچنین او معتقد است  حوزه علمیه قم به‌شدت در بحث حکومت، انحطاط …