شبکه اجتهاد: از پایگاه مبانی استاد سید احمدمددی میتوان دو ملاحظه و از اندیشههای استاد سید مهدی میرباقری میتوان سه ملاحظه در باب فقه المقاصد را مطرح کرد. دراینجا دیدگاههای استاد علیدوست را در کتاب فقه و مصلحت مبنا قرار دادهایم. آنچه در ادامه میآید درک یکی از شاگردان دو استاد معظم است که ممکن است نیازمند اصلاح و تصحیح باشد. …
Read More »یادداشت فقهی و اصولی
بازسازی فقه شیعه از مقاصد سکولار تا مکتب امام خمینی/ سیدعلی موسوی
شبکه اجتهاد: مقاصد متصور در فضای جامعه علمی ما فاصله عظیمی از آنچه در فقه مالکی به عنوان مقاصد شناخته میشود دارد. ما وقتی میگوییم مقاصد یاد اندیشه توحیدی توسعه یافته علامه طباطبایی در المیزان، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن رهبر معظم انقلاب و فقه ولایی امام خمینی میافتیم. این اندیشه هرچند با نگاهی حکمی، مقصد و مبدا را …
Read More »نگاهی به ایده فقه مقاصد و نقد آن/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مطرح در عرصه فقه معاصر، موضوع توجه به اهداف شریعت در عملیات استنباط است که از آن به فقه مقاصد تعبیر میشود. عمدتاً جناب استادعلیدوست (زیدعزه) در زمان حاضر متکفل طرح این بحث هستند و درباره آن تحقیقات متعدد در قالب کتب، مقالات و نیز سخنرانیهایی داشته و دارند. آنچه در ادامه میآید شامل گزارشی …
Read More »پارادایمهای تفسیری و فقدان اعتبار ذاتی/ علی راد
شبکه اجتهاد: پارادایمهای تفسیری، اجتهاد و خوانش انسانی از قرآن است بنابراین قداست ذاتی و اعتبار ابدی ندارند و نقد پذیر هستند. سلطه و سیطره یک پارادایم زمانی مقبول و توجیهپذیر است که ضمن داشتن اصالت و اعتبار علمی از فرایند نقد علمی و تاریخی به سلامت عبور کرده و خلوص و وزانت علمی خود را اثبات کند. بنابراین پارادایمهایی …
Read More »پویایی الگوهای مفهومی فقه سیاسی/ ابوالحسن حسنی
شبکه اجتهاد: الگوهای مفهومی برای موضوعشناسی باید الگوی پویا باشند؛ یعنی باید این الگوها چنان باشند که با پیچیدگیها و تحولات زندگی بشری هماهنگ بوده و کارآمد باشد. اگر فقه نتواند بر موضوع احاطه یافته و آن را شناسایی نماید، امکان حمل حکم بر آن وجود ندارد. در نتیجه فقه از زندگی بشری کنار رفته و بشر ناچار به زندگی …
Read More »«فقه معاصر» یا «فقه در دوران معاصر»!/ عباسعلی مشکانی سبزواری
اختصاصی شبکه اجتهاد: پرسش اصلی نوشتار پیرامون اصطلاح نوپدید «فقه معاصر» است که مقصود از فقه معاصر چیست؟ آیا فقه معاصر میتواند به عنوان رویکردی جدید در فقه، در کنار دیگر رویکردهای پیشگفته تلقی شود؟ آیا ما در ظل و ذیل تعبیر فقه معاصر، با رویکردی جدید در فقه مواجه هستیم که مقابل آن، مثلا تعبیر «فقه متقدم» و نظائر …
Read More »پیشبینی امام صادق (ع) نسبت به نیاز امروز جامعه شیعه به میراث روایی/ علی نصیری
شبکه اجتهاد: اکْتُبْ وبُثَّ عِلْمَکَ فِی إِخْوَانِکَ؛ در این فراز امام صادق (ع) بر دو روش برای حفظ و نشر علوم تاکید میکنند: کتابت و پخش دانش میان برادران دینی. گر چه در این روایت نیز هم چنان نامی از روایات اهل بیت (ع) وجود ندارد، اما از آن جا که امثال مفضل بن عمر با روایات اهل بیت (ع) …
Read More »«دانش مسلمین» گامی که محمدرضا حکیمی در معرفی تمدن اسلامی برداشت/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ را دهه تمدن نگاری اسلامی نامیدهام. در این دوره، چندین کتاب و دهها مقاله در باره تمدن اسلامی نوشته شد. در این باره در کتاب گفتمان تمدن اسلامی شرحی آوردهام. آنچه ذیلا ملاحظه میکنید، گزارشی است از کتاب «دانش مسلمین» از محمدرضا حکیمی که تمدن اسلامی را از دریچه معرفی «دانش مسلمین» تعریف کرده …
Read More »محمدرضا حکیمی آژیر خطر «عدالت» در اسلام سیاسی/ سیدعلی بطحائی
شبکه اجتهاد: دوسال از درگذشت علامه محمدرضا حکیمی گذشت. اندیشوری که برخی او را بخاطر وصی دکتر علی شریعتی بودن به «روشنفکری» و گروهی بخاطر نظم و نسق بخشی به مکتب تفکیک به «اسلام سنتی» منتسب کردهاند. یکی از اغلاط مشهور در مورد جریان شناسی علامه حکیمی، حصر او و آراءش در «مکتب تفکیک» است. حکیمی متفکری است که شاید …
Read More »پدیدۀ «ارتداد» در ایران و بایستههای «امنیّتِ نظری ایرانیان»/ محمدحسین کمالی
اختصاصی شبکه اجتهاد: اگرچه بیش از هزار سال است که دین «بالفعلِ» اکثریّت مطلقِ ایرانیان دین توحیدیِ «اسلام» است؛ امّا معذلک با پدیدههایی مواجه هستیم که نشان میدهد «بالقوّه» میتواند چنین نباشد؛ پدیدههایی مانند: رشد کمّی و کیفی رسانههای دین ستیز؛ شیوع فلسفههای الحادی؛ همگرایی مخالفین اعتقادی با مخالفین سیاسی و اجتماعی؛ تغییر هرمِ دین آموزیِ «دین یاوران- روحانیّون-» از …
Read More »معروف و منکر در گفتمان سیاسی معتزله؛ تقاطع کلام سیاسی و فقه سیاسی/ على آقاجانى
شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر عهدهدار تبیین مبانى امر به معروف و نهى از منکر؛ پنجمین اصل از اصول پنجگانه مکتب عقلگراى معتزله است که در این نحله در تقاطع کلام سیاسی و فقه سیاسی قرار میگیرد. در این جهت با بررسى زوایاى گوناگون بحث، آرا و دلایل اندیشوران مختلف معتزلى در مباحثى همچون چرایى اصل قرارگرفتن آن، وجوب عقلى/شرعى، دلایل …
Read More »خوانش گذرا روایات نهی از قیاس در کافی شریف/ علی بهادرزایی
اختصاصی شبکه اجتهاد: تبیینی که بهتازگی توسط محقّق ساعی حوزوی، استاد حیدر حبّ الله، در مورد ادله نهی از قیاس مطرح شده، مطلبی است که مواجه عالمانه با آن اهمیت مضاعفی دارد؛ زیرا به اذعان خود ایشان، «با تلقّی مشهور علمای قرون نخستین مخالف است» و در واقع، ارتکازی راسخ در نظام استنباطی شیعه را هدف گرفته است. محقّق یاد …
Read More »تأملی بر وام اربعین/ محمدرضا یوسفی
شبکه اجتهاد: حدود ده سال از مشارکت گستردۀ ایرانیان در پیاده روی اربعین میگذرد. این امر با ترغیب و در اختیار قرار دادن امکانات جهت تسهیل این راهپیمایی بزرگ وسیعتر از گذشته شده است. از جملۀ این امکانات، اعطاء وام به افرادی است که تمایل به شرکت در مراسم پیاده روی و زیارت کربلا را دارند اما شرایط مالی مناسبی …
Read More »آینده فقه نمایش/ محمدصادق لیراوی
اختصاصی شبکه اجتهاد: خروج فقه از رویکرد انفعالی و ورود به عرصه فعالیت، جز با آینده پژوهشی و شناخت مسائلی که در آینده با آن روبرو خواهد شد میسر نیست؛ بنابراین لزوم آیندهپژوهی در همه عرصههای فقه، ضرورت مییابد. یکی از مهمترین مسائل فقههای معاصر، مباحث مرتبط با هنرهای نمایشی است. حجتالاسلام والمسلمین محمدصادق لیراوی، مدیر مرکز پژوهشهای اسلامی رسانه، …
Read More »مزایای حقوق شهروندی شیعی در دنیای معاصر/ مسعود راعی
اختصاصی شبکه اجتهاد: حجتالاسلام والمسلمین مسعود راعی، استاد تمام حقوق بینالملل دانشگاه اصفهان است. او البته سالهاست که علاوه بر تدریس در دانشگاه، در حوزههای علمیه اصفهان نیز به تدریس فقه و دانشهای وابسته به آن میپردازد. از راعی، نزدیک به ۲۰۰ مقاله علمی منتشر شده است. همین نکات او را یکی از بهترین افراد برای بحث از مزایای رقابتی …
Read More »چرا با قانون پیشنهادی حجاب مخالفم؟/ سیدمحمد کاظمی قهفرخی
شبکه اجتهاد: قانون پیشنهادی جایگاه حجاب را یک مولفه فرهنگی و داخلی به حساب آورده است و همین موضوع باعث شده به لایههای تمدنی و بینالمللی آن که امروز نقطه شروع مسئله بودگی آن در لایههای اجتماعی و سیاسی شده توجه نشود. حجاب در کلام رهبری هم یک امر سیاسی و هم یک امر تمدنی به حساب آمده است اما …
Read More »مشروعیت تقنین یا عدم مشروعیت؛ محل نزاع فقها و روشنفکران در مشروطیت/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: به نظر میرسد، مهمترین ویژگی مشروطیت را باید اعطاء «حق تقنین» به منتخبین مردم دانست. هرچند، مشروطیت دارای ویژگیهای مهمی در عرصه سیاست بوده که مهمترین آن، تقیید و رفع اطلاق العنانی از سلطنت است، لیکن، آنچه که می تواند این تقیید را محقق سازد، بیرون آوردن «امکان تقنین» از حوزه سلطنت و تحدید اختیارات سلطانی در عرصه …
Read More »دفاعی عقیم و پرهزینه!/ ابوالقاسم علیدوست
شبکه اجتهاد: مدتی است برخی مبلغان و واعظان مشهور و محترم کشور، در دفاع و توجیه مشکلات موجود کشور، اوضاع حاکم بر حکومت امام علی (علیهالسلام) را مطرح و وضعیت موجود را با حکومت مولا (علیهالسلام) مقایسه میکنند! و آخرین آن، حرکتی بود که یکی از سخنرانان در چهارم مردادماه امسال (۱۴۰۲) انجام داد. در گذشته هم طلبهای جوان مطرح …
Read More »مسئلهی حجاب؛ برخورد قضایی یا کار فرهنگی؟/ ابراهیم عزیزی
اختصاصی شبکه اجتهاد: در روزهای اخیر کلیپی تأثربرانگیز از نارنجستان شیراز منتشر شد که گویا خانمی محجبه به چند خانم بیحجاب، تذکر داده اما مردی که همراه آنها بود به خانم محجبه حمله کرد و او را به شدت مورد ضرب و شتم قرار داد. میان دلسوزان انقلاب، نزاعی دامنهدار اما بیحاصل به پاست، که آیا کنترل بیحجابی با برخورد …
Read More »شیخ فضلالله نوری؛ بزرگمرد عرصه جهاد و اجتهاد/ آیتالله جعفر سبحانی
شبکه اجتهاد: درباره مرحوم حاج شیخ فضلالله نورى، شهید عصر مشروطیت، کتابها، رسالهها و مقالههاى فراوانى نوشته و منتشر شده است، و غالباً سوژۀ نوشتهها و گفتارها، حیاتِ سیاسى و جهادِ دینى این مرد است؛ در حالى که این موضوع یکى از ابعاد این مرد بزرگ را تشکیل میدهد، و بحق در این باره، به صورت زیبا، سخن گفته شده …
Read More »مهمترین دغدغه شیخ فضلالله/ محمد ملکزاده
شبکه اجتهاد: شیخ فضلالله نوری نماد جریانی در نهضت مشروطه است که دغدغه اصلی او حفظ دیانت و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران است. او در زمانی میزیست که حضور استعمار به ویژه انگلیس در ایران گسترش یافته بود. استعمار انگلیس با سوء استفاده از ضعف حاکمان سیاسی ایران با عقد قراردادهای استعماری منابع و منافع کشور را غارت …
Read More »حجاب زنان عاشورا؛ یک درس برای زنان مسلمان و یک تذکر به مداحان/ محمد عشایری منفرد
اختصاصی شبکه اجتهاد: حجاب زنان اهل بیت (علیهمالسلام) سه مرتبه داشت: مرتبه اول همان پوشش واجب اسلامی بود (پوشاندن همه بدن به استثنای وجه و کفین)، مرتبه دوم پوشش مستحبشان بود (یعنی همان وجه و کفین را نیز میپوشاندند) و سوم حضور دائمی در خانه و عدم خروج از منزل جز در موارد بسیار ضروری. در خانه هم پشت پرده …
Read More »تأملی در تأثیرات عاشورا بر رهیافتهای سیاسی بنیهاشم/ علی آقاجانی
اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر، با بهرهگیری از دو مفهوم «پارادایم» و «استراتژی سیاسی» در بعد نظری به کاوش دراندیشه و رفتار رهیافتهایهاشمی پس از قیام عاشورا پرداخته است. با بررسی تاثیرات عاشورا برهاشمیان، دو پارادایم اصلی اعتقادی ـ سیاسی که متعلق به امامیه است و سیاسی را که مرتبط به سایر رهیافتهاست رصد نموده است. ساختار نوشتار بر این …
Read More »مروری بر ۸۹ روایت بلاذری درباره عاشورا/ رسول جعفریان
شبکه اجتهاد: در یک تقسیمبندی درباره منابع اولیه عاشورا، میتوان سه مرحله را مهم دانست. ابومخنف به عنوان درجه اول، محمد بن سعد درجه دوم و بلاذری منبع درجه سوم. همه اینها برای شناخت عاشورا مهم هستند. در این جا ابتدا یک مقدمه کوتاه در باره تفاوت این سه درجه و بعد هم مروری بر ۸۹ روایت بلاذری از عاشورا …
Read More »تقیه در واقعه عاشورا/ محمد عندلیب همدانی
شبکه اجتهاد: در دهههای اخیر برخی یادداشتها و تحلیلها در مورد واقعه عاشورا وجود داشته و قبلا هم بیسابقه نبوده است. برخی با یک نگاه صرفاً عرفانی، حادثه عاشورا را تجزیه و تحلیل میکنند مخصوصا برخی از شعرای عارفمسلک با یک بُعد و نگاه خاص به تحلیل این حادثه میپردازند و گویا این حادثه فقط عرفان دارد و بس، کتابهایی …
Read More »زمینههای همگرایی دینی در نهضت حسینی/ سیدکاظم سیدباقری
شبکه اجتهاد: واقعیت این است که امام حسین(ع) متعلق به انسانیت، آزادیخواهان جهان و سپس همه مسلمانان است. اگر بتوانیم این نکته عمده و اساسی را در سخنرانیها و عزاداریهای خود مورد توجه قرار دهیم، میتواند نقطه آغازی برای همافزایی و همگرایی و وحدت میان آزادیخواهان، عدالتطلبان و مسلمانان جهان باشد. شعارهای عمده و اساسی که در قیام امام حسین(ع) …
Read More »قرآنستیزی غالیان به سبکی جدید!/ مهدی مسائلی
شبکه اجتهاد: توحید در قرآن کریم محور بسیاری از آیات است و خداوند افزون بر ابطال اندیشههای مشرکین و بتپرستان، به انکار تفکرات غالیانهی پیروان ادیان الهی میپردازد که به جهت غلو از توحید فاصله گرفتند. از این رو قرآن، متنی غلوستیز است که تدبر و تأمل در آن خطوط اصلی دین را مشخص میکند و جلوی اندیشههای غالیانه را …
Read More »شورای نگهبان و سقف اجاره!/ محسن قنبریان
شبکه اجتهاد: «طرح ساماندهی بازار زمین، مسکن و اجاره بهاء» در ماده ۸، به شورای عالی شهرسازی حق داده بود که نرخ افزایش سالیانه اجاره بهای املاک مسکونی را پس از تصویب این قانون برعهده گیرد.(۱) شورای نگهبان به این مادهاش، اشکال قانون اساسی و هم اشکال شرعی گرفت که: «اطلاق تکلیف شورای عالی مسکن به تعیین و اعلام سقف …
Read More »مبانی جامعهشناختی فقه هنر و تأثیر آن در استنباط احکام فقهی/ محمدکاظم حقانی فضل
اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه هنر اگرچه مشتمل بر مسائلی همچون غنا، موسیقی و مجسمهسازی است که مورد پرداخت فقهی قرار گرفتهاند؛ اما کلیت آن بهعنوان یک باب فقهی، امری نوپدید است. از طرفی، تأثیر فزاینده آثار هنری در جوامع، امری غیرقابلانکار است. همین امر موجب میشود تا لزوم توجه به مبانی جامعهشناختی و اجتماعی فتاوا و گزارههای فقه هنر، موردتوجه …
Read More »سختگیری در قضاوت، چرا؟/ سید اصغر ناظمزاده قمی
شبکه اجتهاد: اخیراً در مجتمع قضایی ارشاد تهران، احکامی در خصوص بانوان بیحجاب، صادر شده که بسیار سختگیرانه و به دور از ظرافت قضائی و جنبههای تادیبی است. با توجه به این که چندین سال در دستگاه قضائی در خدمت مردم و بیش از نیمقرن در حوزه علمیه قم با فقه و معارف اسلامی، سروکار داشته و اخیراً هم کتاب …
Read More »