بایگانی برچسب: علم اصول فقه

اختصاصی شبکه اجتهاد: شما را نمی‌دانم ولی من از گذشته‌های دور، یعنی از همان زمان که با فقه و اصول آشنا شدم، هیچ‌گاه نتوانستم با سازوکار موجود ارتباط صمیمانه‌ای برقرار سازم. اصول فقه با همه مسائل لازم و جذابیت‌هایی که داشت، مشحون از مسائلی بود که ضرورت آن‌ها در جریان استنباط روشن نبود.

شبکه اجتهاد: حذف یا بقاء مباحث بی‌ثمر یا کم‌ثمر در دانش اصول، موضوعی است که به‌شدت مورد نزاع حوزویان است. حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی، سعی در اتّخاذ موضعی میانه دارد. مدیر گروه فقه‌کاربردی پژوهشکده اسلام‌تمدنی، مشکل دانش اصول را نه در حذف مباحث بی‌ثمره و نه در بقاء آن‌ها می‌داند. دغدغه او عدم هماهنگی مباحث فعلی دانش اصول با مقتضیات جوامع انسانی است.

برخی با دقّت‌های عقلی - فلسفی وارد مباحث اصولی شده و معتقد هستند تنقیح مسائل اصولی با به کارگیری قواعد فلسفی میسر می‌شود، برخی دیگر به کارگیری فلسفه را در اصول فقه از آن جهت که علم اصول علمی اعتباری است ممنوع دانستند. بدین ترتیب هر دو گروه تأثیرات خاصی را در فقه رقم می‌زنند.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سیستانی، دو ساختار پیشنهادی برای دسته‌بندی منطقی و چینش مباحث دانش اصول‌فقه دارد:

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام و المسلمین محمد قائینی از نجف‌زادگانِ ساکن قم است. شاگردی در محضر اساتیدی همچون آیت‌الله خویی در نجف و آیات منتظری و تبریزی در قم، او را به یکی از بهترین اساتید خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم بدل کرده است. می‌خواستیم با ایشان در مورد امکان نظام‌سازی از ساختار فعلی دانش اصول سخن بگوییم؛

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: همین طور که امروز جامعه اسلامی نیازمند عرصه‌ها و ابواب جدید فقهی است، علم اصول نیز باید بتواند هم در ابواب جدید فقهی پایه ریزی شود و رشد داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی در دیدار اعضای هیئت مدیره انجمن علم اصول فقه حوزه اظهارداشت: معتقدم علم اصول ما تورم ندارد، چرا که اصول ما برگرفته از مفاخر فکری و میراث عظیم حوزه‌های ما است. عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: وقتی در دانشگاه حضور پیدا می‌کنم، با مباحثی مواجه می‌شوم وقتی اگر اصول ما پیاده شود درخششی ارزشمند از خود نشان می‌دهد …

«جایگاه لفظ در ساختار کلام» سیاق لفظی است و سیاق حالی، «موقعیت مؤثر در فهم مراد متکلم» می‌باشد؛ اما هنگامی می‌توان به سیاق کلام استناد کرد که دلالت آن به حد ظهور برسد. بسیاری از مباحث لفظی و کبروی علم اصول، مبتنی بر دلالت سیاق است. پشتوانه قواعدی چون احترازیت قیود، اطلاق، دلالت سکوت و تقریر وابسته به سیاق است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «جایگاه سیاق در علم اصول فقه» عنوان یکی از پایان‌نامه های سطح سه حوزه علمیه مشهد در رشته تخصصی «فقه و اصول» است که توسط حجت‌الاسلام رضا میهن‌دوست تدوین شده است که در جلسه‌ای با حضور …

شبکه اجتهاد: ده سال پیش، مهدی علی‌پور و حمیدرضا حسنی، دو پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با نگارش مجموعه دوجلدی «جایگاه‌شناسی علم اصول»، اولین گام‌های ایجاد تحوّل در این دانش را برداشتند. این کتاب، هم گفتگوهایی با دانشیان این علم دارد و هم مشتمل بر مقالاتی از این دو پژوهشگر است. در بخشی از کتاب، به آسیب‌شناسی ساختار فعلی دانش اصول‌فقه و نقد تحوّلاتی که در این رابطه انجام‌شده است پرداخته‌شده و پس‌ازآن نیز از بایسته‌های ساختار معیار اصول‌فقه سخن گفته‌شده است. خلاصه‌ای از این دو بخش، در زیر می‌آید. آنچه مسلم است، اصول امروز همان اصولی است که …

شبکه اجتهاد: در مورد زوائد دانش اصول‌فقه و تحوّل ساختاری در این دانش، چند نکته به ذهن می‌رسد: یک: توسعه، تورّم یا نوسازی؟ در مورد علم اصول، سه پیشنهاد را مطرح می‌کنیم.  پیشنهاد اوّل، توسعه علم اصول است. پیشنهاد دوم، مختصر کردن علم اصول است که درست نقطه مقابل پیشنهاد اوّل می‌باشد. پیشنهاد سوم، نوسازی و متحول کردن علم اصول است، به این معنی که آن را منقّح و کاربردی کنیم. درجایی که لازم است توسعه داده و درجایی که لازم است مختصر کنیم، بلکه فراتر از افزایش یا کاهش کمّی، منهج اصولی و ترتیب مباحث و نحوه طرح هر …

شبکه اجتهاد: شهید صدر در مقدمه کتاب «حلقات‌الاصول»، چرائی ساختار خود و سبب برتری آن بر ساختارهای دیگر و ازجمله ساختار مرحوم آخوند را مطرح می‌کند. مهم‌ترین مشکل کتب رایج درسی پیش ازحلقات، این است که دانش‌پژوهان این عرصه را با نظریات مثل مرحوم نائینی و اصفهانی آشنا نمی‌سازد و در درس خارج، ناگهان با این انظار آشنا می‌شوند؛ درحالی‌که درباره آن آموزش ندیده‌اند. نکته دیگر، نداشتن ترتیب و تنظیم آموزشی است چون در مباحث، تقدیم ‌وتأخیر نابجا پید اشده و تفریق مجتمعات و تجمیع متفرقات شده است. مکتب شهید صدر اینکه می‌گوییم شهید صدر صاحب مکتب است به چه …

رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه، اگرچه با تمام وجود، نیاز به تدوین کتب جدید در تمام رشته‌های حوزوی را تصدیق می‌کند؛ امّا از مبالغه‌هایی که به‌زعم وی در رابطه با بی‌ثمر بودن برخی مباحث اصولی انجام می‌شود نیز ناخرسند است. با توجه به تجربیات حضرت‌عالی در مرکز تدوین متون درسی حوزه، بایسته‌های کتب درسی و آموزشی را در چه اموری می‌دانید؟ مختاری: ما در همه زمینه‌ها، همیشه باید کتاب‌های درسی و آموزشی جدید را با توجه به پیشرفت علم و مقتضیات زمانی و علمی تدوین و تنظیم کنیم. در این مطلب، هیچ شک و شبهه‌ای نیست. منتها کتاب درسی حوزوی در …

اگر فرض کنیم در اصول مشتق نداریم، آسیبی به فقه نمی‌زند، بلکه فهم فقهی را روان می‌کند. بنده معتقدم علما در مواردی چون به مشتق اعتنا کردند، آیات و روایات را بد فهمیدند. بحث از مشتق، نه تنها راهگشا نیست بلکه رهزن است. به گزارش شبکه اجتهاد، نهمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد به نقد و نظر درباره‌ی مساله‌ی مشتق اختصاص یافت. حجت‌الاسلام غرویان در ابتدای سخنان گفت: تحول با امر و نهی صورت نمی‌گیرد و لازم است که مسیر طبیعی تحول طی شود. برپایی این جلسات هم مسیر …

استاد حوزه با انتقاد از کسانی که در صدد تضعیف اصول فقه هستند گفت: حمله به اصول فقه، حمله به کیان حوزه است؛ نقطه قوت ما در جهان اسلام اصول فقه قوی ماست. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در مراسم تودیع و معارفه رئیس جدید پژوهشگاه مطالعات تقریبی که در سالن همایش‌های این مرکز برگزار شد به اهمیت توجه به مسئله پژوهش در عرصه تقریب پرداخت و گفت: وحدت و تقریب مهمترین مسئله کنونی جهان اسلام است و تقریب باید دغدغه همه دستگاه‌های کشور باشد. وی با بیان اینکه امروز یک …

کتاب «دروس فی علم الاصول ۲» نوشته شهید آیت‌الله محمدباقر صدر با ترجمه و تبیین حجت الاسلام والمسلمین محسن غرویان از سوی انتشارات دارالفکر راهی بازار نشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب شامل فصل‌های «تمهید»، «ادله»، «ادله محرزه»، «دلیل شرعی، «دلیل عقلی»، «اصول عملیه» و «تعارض الأدله» است. «تعریف علم اصول»، «موضوع علم اصول»، «حکم شرعی و تقسیم آن»، «تقسیم بحث‌های اصولی» و «حجیت قطع و احکام آن» عناوینی است که در بخش «تمهید» این کتاب مطالعه می‌کنیم. «مقدمه»، «دلیل شرعی»، «دلیل عقلی» از جمله موضوعاتی است که در بخش «ادله محرزه» آمده است. همچنین عناوین «تبیین دلیل …

شبکه اجتهاد: سید صمصام الدین قوامی، از سال‌ها پیش که در درس خارج آیت‌الله فاضل لنکرانی شرکت می‌کرد، حذف مباحث بی‌ثمر از دانش اصول را پیگیری می‌نمود. رئیس مرکز تخصّصی مدیریت، امروز نیز که خود بر کرسی تدریس خارج نشسته است، آرزوی پالایش اصول فقه و حذف مباحث بی‌ثمر را دارد. به باور مدرس خارج فقه مدیریّت اسلامی، حذف مباحث بی‌ثمر از دانش اصول، مطالبه قدیمی مراجع و اساتید حوزه بوده است. آیا اساساً وجود مباحث بی‌ثمره در دانش علم اصول را می‌پذیرید و در صورت پذیرش، دلیل ورود این مسائل را به علم اصول چه می‌دانید؟ قوامی: مرحوم آیت‌الله …

دو طرح نیازسنجی «اولویت‌های پژوهشی دانش اصول فقه» و «اولویت‌های پژوهشی فقه سیاسی» با حضور شخصیت‌های حوزه رونمایی شد. به گزارش شبکه اجتهاد، نیازسنجی پژوهشی و اولویت گذاری نیازها، امروزه خود از نیازهای اساسی و ضرورت‌های اصلی در هر دانشی به شمار می‌آید؛ بر این اساس معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه با درک این ضرورت و برای پاسخگویی به این نیاز، اجرای طرح‌های «نیازسنجی پژوهشی دانش‌های حوزوی» را در اولویت برنامه‌ها و فعالیت‌های خود قرار داده است. از این رو، در حاشیه هجدهمین همایش کتاب سال حوزه در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) با حضور حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، آیات اعرافی، غروی …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین حمید درایتی، علاوه بر اشتهار به داوری مسابقات کشوری و بین‌المللی حفظ قرآن و نهج‌البلاغۀ، از اساتید به نام خارج فقه و اصول حوزه علمیّه مشهد است. تأسیس سایت «شیعه سرچ» به همراه تدوین درس‌نامه رسائل و کفایه‌الأصول (که این دومی به چاپ نیز رسیده است)، بخشی از این تلاش‌هاست. استاد، خسته از بی‌توجّهی مدیران و کم‌کاریِ فضلای حوزه در عرصه تولید متن درسی، از بایسته‌های تحوّل در متون آموزشی و متن درسی معیار گفت. به باور او، تحوّل در متون آموزشی اگرچه امری لازم است، لکن وقتی داعیه‌داران تحوّل، هنوز متنی را به عنوان جایگزین …

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه مباحث علم الفاظ باید به عنوان یک علم مستقل و دخیل در استنباط مورد توجه قرار گیرد، گفت: ویژگی مباحث لغوی بحث در مورد قواعد صحت کلام بوده و قواعد اصولی نسبت به قواعد لغوی متمایز است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در نشست علمی «اصول فقه» از سلسله نشست‌های علمی کنگره نکوداشت آیت‌الله بروجردی، با بیان اینکه در نظر بزرگان دینی مباحث الفاظ اصول دارای دو ماهیت اصولی و غیر اصولی است، اظهار کرد: بر اساس نظرات برخی از علما …

تألیف الذریعه نقطه عطفی در تاریخ فقه و اصول امامی به شمار می‌رود. از یک سو، تدوین این اثر آن هم به دستِ دانشمندی جامع الاطراف و متنفذ چون سید مرتضی، به خودی خود گامی مهم در شکل‌گیری و هویت‌یافتن اصول فقه امامیان بود. از این رو، الذریعه چه در میان فقهای امامی و چه از جانب فقیهان مذاهب مختلف اهل سنّت بسیار اقبال یافت. شبکه اجتهاد: از نخستین آثار جامع در اصول فقه امامى، «الذَّریعَه الى اصول الشّریعه» تألیف سید مرتضى علم‌الهدى، فقیه و متکلم نامور امامى قرن چهارم و پنجم است. شریف مرتضى مشهور به سید مرتضى و …

به همین سادگی! نه کسی را متّهم کرد، نه برافروخت، نه تکبّر ورزید و نه آشفته شد. اشکالی مطرح شد و او به سان همیشه، لختی درنگ کرد و پاسخ داد. نه مسجدی ضرار شد، نه کسی جنایتکار گردید، نه حوزه را ملتهب کرد و نه سؤالی بی‌پاسخ ماند. اختصاصی شبکه اجتهاد: فعّالیّت‌هائی که اخیراً یکی از مؤسّسات آموزشی قم، در راستای تنقیح و پالایش علم اصول از مباحث بی‌ثمره انجام داده است، واکنش‌های مختلفی را در میان اساتید و طلّاب به دنبال داشته است. این فعالیت‌ها به برگزاری نشست‌های متعدّد تحت عنوان «زوائد علم اصول» محدود نشده، بلکه یادداشت‌هایی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بحث از کارآمدی ساختار فعلی دانش اصول فقه، چندی است که به بحث روزانه حوزویان تبدیل شده است. برخی ساختار فعلی را کارآمدترین ساختار می‌دانند و پاره‌ای نیز چاره را در تحوّل می‌انگارند. گفتگوی «شبکه اجتهاد» با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علیرضا پیروزمند، قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی قم در رابطه با تناسب ساختار فعلی دانش اصول فقه با نظام سازی فقهی است و اینکه آیا ساختار موجود می‌تواند به نظام سازی منجر شود یا خیر؟ نقاط ضعف کنونی ساختار دانش علم اصول فقه را در چه اموری می‌دانید؟ پیروزمند: دانش فقه و اصول از ممتازترین و غنی‌ترین …

ما اگر نتوانیم علم مربوط به استنباط و قوانین استنباط را محکم کنیم ضربه به استنباط می‌زند و اگر ضربه به استنباط بزند به دین ضربه وارد می‌شود. نقد کردن بسیار خوب و پسندیده است که باید به درستی صورت بگیرد ولی نباید نقد ما حالت هوچی گری به خود بگیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با اشاره بحث اظهارنظرهای غیر متخصص در دین گفت: دین اسلام، دین مظلومی است که هر کسی به خود اجازه می‌دهد در هر سطحی در مسائل دینی اظهارنظر کند، درحالی‌که در علوم دیگر …

باید گفت پس از شیخ نوعی امتناع معرفتی و عقیم شدن در بعضی از ابواب اصول، رخ داده است؛ مانند همان اتفاقی که پس از صدرالمتألهین در فلسفه روی داد. اگرچه بزرگانی مانند آخوند خراسانی، محقق اصفهانی و شهید صدر طی عمر پربرکتشان در حوزه علم اصول منشأ آثار بسیار مهمی شده‌اند، قله شیخ آن‌چنان بلند است که هر کوهنوردی نمی‌تواند به آن دست پیدا یابد. شبکه اجتهاد: آثار فراوانی در تاریخ علم اصول ما پدید آمده‌اند که بعضی از آنها نسبت به آثار دیگر، ساختار متفاوتی داشته‌اند. الذریعه الی اصول الشریعه نخستین اثر جامع اصولی ما به شمار می‌آید …

استاد حوزه علمیه قم عنوان کرد: ساختار دانشی علم اصول، هم دارای بسیاری از مسائل زائد است و هم خیلی نواقص دارد، بی ثمر بودن مسأله‌ای به این معنا نیست که باید اصول را کم کرد، بلکه باید مسائل دیگری به آن اضافه شود. به گزارش شبکه اجتهاد، هفتمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین مطفی درّی استاد سطح عالی حوزه علمیه قم با حضور طلاب و علاقه‌مندان در حسینه ارگ قم برگزار شد. حجت‌الاسلام دری در ابتدای این دیدار با اشاره به سابقه داشتن تحول در اصول فقه و کتابهای اصولی، بایسته‌های تحول را در دو …

«جمع بین حکم واقعی و ظاهری» در هیچ کجای فقه ثمره ندارد؛ ولی اگر این اشکال وارد شود که جزء زوائد اصول است، نود و پنج درصد فقه استدلالی (نه نصوص متواتر) شیعه و سنی روی هواست. به گزارش شبکه اجتهاد، هفتمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سید صدرا هاشمی پژوهشگر و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، با حضور طلاب و علاقه‌مندان در حسینه ارگ قم برگزار شد. بنابر درخواست استاد هاشمی، سخنان ایشان در باب زوائد علم اصول بدون هیچ دخل و تصرفی از لحاظ اصول گزارش نویسی و قواعد ویرایشی از موسسه فقاهت …

 این نوشتار، تبیین و بررسی نظریه تزاحم حفظی و ثمرات مترتب بر آن از نگاه شهید صدر می‌باشد که از زوایای مختلفی مورد بحث قرار می‌گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، «نظریه تزاحم حفظی در نگاه شهید صدر» در قالب پایان نامه سطح ۴ حوزه، اثر محمد خادمی در جشنواره علامه حلی به عنوان اثر برتر انتخاب شده است. در چکیده مقاله «بررسی نظریه تزاحم حفظی در نگاه شهید صدر» آمده است: یکی از مباحثی که در علم اصول فقه، توسط دانشیان اصولی به‌مناسبت‌های مختلف از آن سخن رانده شده، بحث از حقیقت و روح حکم ظاهری و مؤلفه‌های آن می‌باشد. …

آیت‌الله اراکی برگزاری نشست‌های زوائد علم اصول را جنایتی علمی خواند و با تأکید براینکه نباید افراد غیر متخصص در این مباحث اظهار کنند تأکید کرد: ما با دلیل اثبات کرده‌ایم که تمام مباحث اصولی ثمره فقهی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، با اشاره به پخش فایل صوتی از وی در جلسه درس خارج مبنی بر اینکه نباید نشست‌هایی با عنوان زوائد علم اصول برگزار شود، به رسا گفت: هرکس می‌خواهد در این عرصه‌ها وارد شود باید متخصص باشد و در این عرصه کار کرده باشد، مثل اینکه فردی …

آیا کاربرد قواعد فلسفی در علم اصول ناشی از خلط میان ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری است یا می‏توان با پذیرش خلط‏ ناپذیری ادراکات حقیقی و ادراکات اعتباری، قواعد فلسفی را در علم اصول به کار برد؟ به گزارش شبکه اجتهاد، کاربرد قواعد فلسفی در مباحث الفاظ علم اصول با تکیه بر اندیشه شهید صدر در قالب پایان نامه سطح ۳ حوزه، اثر محمدعلی اسماعیلی در جشنواره علامه حلی به عنوان اثر برتر انتخاب شده است. علم اصول به عنوان منطق علم فقه، داخل در یک نظام به هم پیوسته علمی، تعامل متقابل با برخی علوم از جمله فلسفه دارد. …

مرحوم آیت‌الله‌ بروجردی صریحاً می‌فرماید همه احکام ناسخ و منسوخ در عصر رسول اکرم(ص) به برکت احادیث ائمه (ع) برای ما روشن است و هیچ حکمی نیز پس از عصر رسول اکرم(ص) نسخ نخواهد شد. بنابر این ما به برکت بیانات کافی اهل‌بیت(ع) نسبت به احکام شرعی از این ناحیه راحت هستیم. از اینرو ایشان صریحاً بحث دوران بین تخصیص و نسخ را بدون فایده و ثمره عملی می‌داند. به گزارش شبکه اجتهاد، سومین جلسه از همایش «بررسی زوائد علم اصول» با ارائه حجت‎الاسلام والمسلمین تقی اکبرنژاد مدیر موسسه فقه و تمدن‌سازی چندی پیش در حسینیه شهدای قم برگزار شد …

قدما در تدوین اولین کتاب‌ها‌ی اصولی ناظر به فضای اهل تسنن قلم زده‌اند که خود به خود سبب ورود برخی مباحث زائد به اصول شیعی شده است. چنانچه «العده فی اصول الفقه» نام مشترک کتاب شیخ طوسی و قاضی ابو یعلی از علمای اهل تسنن است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد مدیر مؤسسه‌‌‌‌‌ی فقاهت و تمدن‌‌‌‌‌سازی و از فعالان عرصه تحول در حوزه‌های علمیه، در نشست «بررسی زوائد علم اصول» که در حسینیه شهدا برگزار گردید، با اشاره به ضرورت علم اصول برای فهم دین و استنباط احکام بیان کرد: علم اصول به عنوان علمی برای فهم …