بایگانی برچسب: فقه سیاسی

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین داود فیرحی از اساتید مطرح اندیشه سیاسی و مولف کتاب‌هایی از جمله قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، نظام سیاسی و دولت در اسلام، دین و دولت در عصر مدرن، فقه و سیاست در ایران معاصر، آستانه تجدد، فقه و حکمرانی حزبی است. متن پیش رو حاصل گفتاری از وی در مورد «نسبت فقه و سیاست» است. نسبت فقه و سیاست بیش از هر مقوله فقاهتی دیگری، قابل تقسیم به دوران قدیم و جدید است. به همین دلیل برخلاف فقه عبادات در حوزه سیاست کمتر بتوان به ادبیات و منابع تولیدی دوره‌‌های پیشین ارجاع و استناد …

شبکه اجتهاد: فقه از زمان امامان معصوم(ع) به صورت عام و فقه سیاسی به صورت خاص همواره متناسب با تحولات زمانی پیش رفته و به نیاز‌های جامعه پاسخ داده است. هر جامعه‌ای باید نظریاتش را بر اساس هنجار‌های بومی خویش تولید کند، بر این اساس فقه سیاسی، نرم‌افزار اداره جامعه است. در تمام زمان عصر غیبت، فقه سیاسی پاسخ‌گوی نیاز‌های فردی مومنان بود، ولی نمی‌توانست نظام را اداره کند و نیاز‌های نظامی و حکومتی را برآورده کند. کتاب‌های تخصصی فقه سیاسی و اندیشه سیاسی و هم چنین رشته‌های تحصیلی در این زمینه وجود نداشت و شعله اندکی از فقه سیاسی …

در گذشته اتفاقات خوبی در زمینه روش شناسی فقهی افتاده و از جایگاه عقل، عرف و بنای عقلا علاوه بر منابع فقهی به عنوان روش استفاده شده و بحث زمان، مکان، مصلحت و حکم حکومتی در فقه ما وارد شده است زیرا فقه حکومتی، اصول فقه حکومتی را می‌طلبد و این اتفاق در حال افتادن و شکل گرفتن است. به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه سلسله نشست‌های چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی نشستی با موضوع «انقلاب اسلامی و توسعه فقه سیاسی» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی (مدیرگروه فقه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) …

به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی؛ نشست «انقلاب اسلامی و توسعه فقه سیاسی» در تالار امام مهدی(عج) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با ارائه حجت الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی و دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین شریعتی با حضور استیند و فضلای حوزه علمیه قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در ابتدای این نشست دبیر جلسه با اشاره به پیشرفت‌های صورت گرفته پس از انقلاب اسلامی ایران و بویژه در چندین سال اخیر، افزود: با گسترش رشته فقه سیاسی و انتشار کتاب‌هایی با موضوع فقه سیاسی شاهد پربار شدن این رشته هستیم. در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی ارائه بحث نمود و …

مفاهیم و کلیاتِ مرتبط با فقه سیاسی، تاریخ و ادوار فقه سیاسی امامیه، قواعد فقه سیاسی، پاره‌ای از مسائل فقه سیاسی، نظام سیاسی و دولت، حکومت جائر و چگونگی تعامل با آن، حقوق و وظایف شهروندی، حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی، منابع مالی دولت اسلامی، نظارت بر دولت اسلامی، فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، و اصول و قواعد سیاست خارجی مجموعه مباحث این اثر آموزشی را تشکیل می‌دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «فقه سیاسی» یکی از عناوین درسی رشته «علوم سیاسی» است. در این موضوع و سرفصل‌های آن، هرچند کتاب‌های متعددی به رشته تحریر درآمده؛ اما جای یک کتاب که به …

مؤسسه انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (ع) کتاب «مبانی فقهی قیام امام حسین (پژوهشی در فقه سیاسی مقارن)» نوشته عبدالإله نعمه الشبیب را با ترجمه علی کارشناس منتشر کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نویسنده کتاب را در سه فصل با عناوین: جهاد نهضت حسینی و مبانی فقهی آن نزد شیعه و سنی، مبانی فقهی جهاد با طاغوتیان و باغیان و بررسی فقهی قیام امام حسین(ع) از دیدگاه علمای مسلمان (تفسیر و مبانی) نگاشته است. مؤلف در مقدمه کتاب درباره ضرورت پرداخت به جنبه فقهی قیام امام حسین(ع) چنین می‌نویسد: آنچه که در زمینه مباحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن پیش‌رو نمایه مقالات «فقه و چالش‌های سیاسی نظام اسلامی» است که به معرفی ۲۰ مقاله چالشی می‌پردازد. ۱- عنوان مقاله: مبانی فقهی نظام جمهوری اسلامی؛ امنیت سیاسی نظام اسلامی از منظر فقه شیعه نویسنده: محمد اسماعیل نباتیان (استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، گروه تاریخ و تمدن و انقلاب اسلامی دانشگاه تهران) منبع: فصل‌نامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، دوره ۱۳، شماره ۴۷، ۱۳۹۵ چکیده: امروزه از چالش‌ها و دشواری‌های مبتلابه کشورهای اسلامی، مسئله امنیت و به‌طور خاص، امنیت سیاسی است. حال این سؤال مطرح است که آیا گزاره‌های فقهی، ظرفیت تبیین و تولید امنیت سیاسی و زمینه‌سازی …

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تأکید بر آسیب‌های دوری حوزه از مباحث فقه حکومتی، گفت: وقتی درس‌های خارج طهارت و مکاسب و فقه احوالات شخصیه و بحث‌های غیر حکومتی نرخ رایج شود و اداره حکومت برعهده مجلس و شورای نگهبان باشد گویا عملا پرداختن به فقه حکومتی را وظیفه دیگران می‌دانیم؛ این نوعی سکولار نهفته است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «نگرش حکومتی به فقه از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» در آستانه سالروز آغاز رهبری ایشان به همت پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل عصر روز شنبه ۱۲ خردادماه در سالن نشست‌های خبرگزاری رسا برگزار …

حجت‌الإسلام میراحمدی با اشاره به اینکه شورا را‌‌ می‌توان با دو نگاه نظام سازی و تصمیم سازی مورد توجه قرار داد گفت: در اندیشه سیاسی شیعه، شورا نقشی در مشروعیت‌دهی به حکومت و شکل‌گیری نظام سیاسی ندارد و فقط نقش تصمیم سازی را برعهده دارد اما در اندیشه سیاسی اهل سنت، شورا علاوه بر تصمیم سازی نقش تعیین کننده‌ای در شکل‌گیری نظام نیز دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، مجلس شورا در ایران قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد و موجودیت آن ریشه در افکار و اندیشه‌‌هایی دارد که مبنای شکل گیری انقلاب مشروطه را ایجاد نموده است. نسبت مجلس شورا …

در دین شناسی جامع و موردنظر امام خمینی(ره) به همه آیات قرآن و ابواب روایی توجه می‌شود و برخلاف نگاه جزئی، سامان دهی حیات انسان در اجتماع اصل قرار می‌گیرد؛ از این‌رو فهم فقه حکومتی امام خمینی(ره) مستلزم شناخت مکتب جامع ایشان است، به عنوان مثال اگر بحث ولایت فقیه را در کلام نبینید، ولایت فقیهی در فقه مطرح می‌کنید که اختیارات ندارد، چون کلام متحول نشده است، بنابراین برای رسیدن به فقه حکومتی موردنظر امام خمینی(ره) باید دانش کلام، حکمت، اخلاق، تفسیر قرآن و همه‌ دانش‌ها حکومتی باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، نخستین نشست علمی از سلسه نشست‌ھای فقه …

حجت‌الاسلام خسروپناه گفت: در مباحث کتاب، استفاده نادرستی از فقه رایج صورت گرفته و به عبارت دیگر، استنباط‌های فقهی دکتر فیرحی در مشروع‌سازی فقهی حزب، ناتمام می‌باشد. اگر ایشان حزب را به حکم ثانوی مشروع می‌دانست مشکلی وجود نمی‌داشت؛ اما ایشان تلاش می‌کنند تا استنباطی ارائه دهند که بر طبق آن، به حکم اولی، وجود حزب، واجب باشد. در واقع ایشان می‌خواهند از یک حق، به حکم اولیه، یک واجب را استنباط نمایند. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست نقد کتاب «فقه و حکم‌رانی حزبی» تألیف حجت‌الاسلام والمسلمین داود فیرحی، با حضور وی و نقادی حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه و دبیر …

نوشتار حاضر در بررسی مبنای مشروعیت ولی فقیه از دیدگاه امام، با تکیه بر نظریه «مجوزدهی»، از نقش مردم در به فعلیت رساندن حکومت فقیه از دیدگاه ایشان سخن می‌‌‌‌‌گوید و سعی می‌کند بیانی منطبق بر دیدگاه حقیقی ایشان ارائه دهد که از محتوایی مردمسالارانه برخوردار است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بیستمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «سیاست متعالیه» که حاوی مقاله‌هایی از اساتید و پژوهشگران علوم سیاسی می‌باشد، به همت انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم در بهار ۱۳۹۷ چاپ و منتشر شده است. «از دانش تا حکمت: یک نگرش اسلامی»، «اسباب و عوامل سعادت در آرای فارابی، ابن …

حجت‌الاسلام رهدار در خصوص فقه سیاسی حوزه نجف اظهار کرد: حوزه نجف در مقیاس فقه سیاسی نسبت به حوزه قم در رتبه بعد قرار داد؛ در عین حال این دو کانون تقابل ندارند بلکه در طول همدیگر بوده اند. عقب ‌ماندگی حوزه نجف متأثر از شرایط تاریخی است، نه متاثر از فقد تئوریک. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد رهدار، استاد حوزه و دانشگاه و رئیس مؤسسه فتوح اندیشه قم در پاسخ به این پرسش که «وضعیت سیاسی حوزه نجف در طول تاریخ چیست؟ آیا حوزه نجف نسبت به سیاست، اجتماع، فرهنگ و تحولات جهانی بی‌تفاوت بوده است؟» می‌گوید: …

مسایل و مشکلات موجود خصوصا در بعد اقتصادی این سوال را به میان می‌آورد که کشور ما چقدر در زمینه فقه و به روز رسانی آن موفق بوده است و اصولا آیا حوزه فرصت و آزادی لازم برای بیان دیدگاه‌های فقهی مختلف داشته است؟ به گزارش شبکه اجتهاد، حجت الاسلام والمسلین مرتضی جوادی آملی، حل بخشی از این مشکلات و به روز رسانی فقه را نیازمند یک اراده سیاسی قوی می‌داند و متاسف است که الان مشکلی به وجود آمده که حکومت منشأ دین شده در حالی که بایستی دین منشأ حکومت باشد و حکومت از سرچشمه‌ی دین مدد بگیرد.متن …

شبکه اجتهاد: کلام سیاسی یکی از شاخه‌های معرفتی کلام اسلامی است که از آغاز بر محور بحران خلافت و امامت در جامعه اسلامی شکل گرفته است. تمرکز کلام سیاسی به صورت سنتی در مکتب اهل البیت(ع) بر تبیین جایگاه و مشروعیت الهی امامان دوازده گانه بود و در عصر غیبت امام زمان(عج) پیرامون «نیابت» و جانشینی از آن حضرت بحث می‌کند. دستیابی به رویکردهای متکلمانه شیعی، در مورد «ولایت فقیه» مستلزم ورود به سه دانش «فلسفه سیاسی اسلامی»، «کلام سیاسی» و «فقه سیاسی» است؛ که هر سه دانش به خوبی از عهده تبیین آن برآمده اند. با این تفاوت که …

نویسنده با بررسی مبانی و راهکارهای گسترش مشارکت سیاسی با رویکرد فقه سیاسی و تجزیه و تحلیل آن‌ها، نتایجی را ذکر می‌کند که از جمله آن‌ها نخست، جامعیت دین اسلام است که با توجه به این امر و فراگیر بودن احکام فقهی، بخش عمده‌ای از احکام اسلام را احکام سیاسی، اجتماعی تشکیل می‌دهد که فقه سیاسی عهده‌دار تبیین آن است. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «راهکارهای فقه سیاسی شیعه برای گسترش مشارکت سیاسی» تألیف ناصر علی رحمانی در ۲۸۸ صفحه و توسط انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص) چاپ و منتشر شده است. مشارکت سیاسی پدیده‌ای مهم در فرهنگ …

آیت‌الله خامنه‌ای ضمن ضرورت عنایت به مقوله فقه سیاسی به مثابه ضرورتی فراگیر در حلّ مشکلات و مسائل نظام اسلامی، ضمن به رسمیّت شناختن گستره محدود فقه سیاسی در زمان گذشته، محدودیّت آن را به اموری خارج از مبانی و الزامات آن و متناسب با شرایط سیاسی، اجتماعی زمان گذشته دانسته و با تأکید بر ضرورت بازخوانی مبانی این گرایش فقهی، گستره‌ای از قلمرو را برای فقه سیاسی باور دارد که علاوه بر این که می‌تواند کارآمدی نظام سیاسی را تضمین نماید، و نیازهای روزآمد شهروندان، کارگزاران را پاسخ بگوید، قادر است به مثابه نرم افزار اداره مطلوب جامعه، نظام …

امام خمینی، حکومت را تکلیف فقیه می‌دانستند؛ یعنی فقیه یا مبسوط الید است که حکومت تشکیل می‌دهد یا مبسوط الید نیست که نمی‌تواند حکومت تشکیل دهد و تکلیفی ندارد؛ تکالیف در مقام ثبوت، جعل اراده الهی است و مقام اثبات، مقام منجز شدن و تحقق تکلیف است؛ اگر تکلیف در مقام ثبوت و اراده خداوند بر تحقق حکومت فقیه عادل است و اگر تکلیف منجز شود و دولت تشکیل نداد، عقاب دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه بیست و ششم از سلسله نشست‌های تخصصی «فقه دولت سازی اسلامی(فدا) با موضوع «ساختار فقهی دولت اسلامی با تأکید بر نظریه شورا» با …

منطق روش‌شناسی ما در قرن ۱۱ تا ۱۳ اخباری بود. منطق اخباری اجتهاد و عقل و حتی قرآن را تعطیل می‌کند. در این‌صورت ما ولایت فقیه هم نمی‌توانیم داشته باشیم و نظریه سیاسی هم تولید نمی‌شود. تا اینکه حدود قرن ۱۳ مرحوم وحید بهبهانی اصول روش‌شناسی جدیدی تولید می‌کند. شاگردان ایشان هم همین اصول را مطرح می‌کنند. نایینی شاگرد آخوند و آخوند هم شاگرد شیخ انصاری است و مکتب اصولی‌شان شبیه به هم است. تعبیر آیت‌الله جوادی است که ما تا وقتی اصول فقه حکومتی نداشته باشیم، فقه حکومتی نخواهیم داشت. به گزارش شبکه اجتهاد، هفته پنجم دوره آموزشی «رویکردشناسی …

شبکه اجتهاد: تحولات حوزه شرق اسلامی در دوره سلطنت سلیم عثمانی، آن هم پس از انحلال سلطنت مملوکی و خلافت اسمی عباسی، نیازمند تئوری پردازی‌های تازه در باره خلافت و سلطنت بود. این رساله فارسی در حوزه سیاست، در سال ۹۶۱ در زمان سلطنت سلیمان عثمانی در این زمینه نوشته شده و حاوی نکات مهمی در شناخت تطور فکر و فقه سیاسی است. مقدمه با روی کار آمدن سلطان سلیم عثمانی در سال ۹۱۸/۱۵۱۲ ، سیاست عثمانی، از مواجه با اروپا دست کشیده و به سمت شرق متمایل شد. در این سیاست شرقی، علاوه بر جنگ با صفویان که اوج …

در حکومت اسلامی نیز از نظر فقهی باید مشروعیت اعتصاب یا عدم آن را تعیین تکلیف نمود تا مبنایی برای سیاست‌گذاری و تدوین قوانین در این زمینه به‌ دست آید. به‌ نظر می‌رسد اعتصاب در حکومت اسلامی بر اساس اصل حلیت، اصل برائت، اصل آزادی و در مواردی به استناد قواعدی چون نصح‌الائمه، اهتمام به امور مسلمین و امر به معروف و نهی از منکر جایز باشد؛ ولیکن برخی شرایط بنابر برخی ادله این جواز را تحدید می‌نمایند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، هجدهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «سیاست متعالیه» که حاوی مقاله‌هایی از اساتید و پژوهشگران علوم سیاسی می‌باشد، …

امام(ره) معتقد است: اسلام احکام اخلاقی صرف نیست. بر مسلمانان واجب است که در برابر تبلیغات دشمنان اسلام بایستند تا روشن شود که اسلام برای حکومت عدل آمده است. اسلام نه استبداد فردی است نه بر مبنای قوانین بشری و امیال اکثریت که مشروطه و جمهوری باشد. حکومت اسلامی در تمام ساحت‌ها از قانون الهی استمداد می‌کند. قانون الهی در فقه است.

آن‌چه در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته است رویکرد مقاصدی به حکم "امر به معروف و نهی از منکر" به‌عنوان یکی از مسائل فقه سیاسی است. در این رویکرد با توجه به مقاصد مهم شریعت هم‌چون: رفق و مدارا، و امنیت و آزادی انسان‌ها، فقها به لزوم رعایت ملایم‌ترین برخوردها برای تحقق دو فریضه و نیز حساسیت مرحله‌ی ‌اقدام عملی حکم داده‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: می‌خواهم با وام گرفتن اصطلاح «زمین بازی» و «قاعده بازی» از یک واقعیت تاریخی سخن بگویم که هم تعریف فقهی و حقوقی دارد و هم تعریف اخلاقی و هم تعریف معرفتی و کلامی.

تفکیکی بین فقه مصطلح و فقه‌های فردی و سیاسی نمی‌بینیم و اگر سیاست را به معنای علم مدیریت جامعه، علم اداره مجتمع انسانی، تدبیر جامعه، شیوه حکمرانی و چگونگی بهره وری از قدرت بدانیم، فقه ما ناظر به همان مطلب می‌باشد و با همین نگاه، فقه ما سیاسی است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «فقه حکومتی» با تبیین قلمرو سیاست و محورهای آن با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر نوایی در مدرسه علمیه جعفریه مشهد برگزار شد. معاون فرهنگی اجتماعی حوزه علمیه خراسان در این نشست، تفاوت جوهری و ساختاری بین فقه سیاسی و حکومتی را بیان کرد و سپس …

روشنفکری دینی و نواندیشی دینی دارای دو تفاوت اساسی با یکدیگر هستند؛ فقه سیاسی، و در مجموع فقه، برای نواندیش دینی معتبر است اما برای روشنفکردینی فقه جایگاهی ندارد. نواندیشان دینی، برخلاف روشنفکران دینی، سکولار نیستند.

فقه و به‌ویژه فقه سیاسی، در طول تاریخ به چه سمتی رفته است و چه سرنوشتی خواهد داشت؟ این پرسشی است که برای پاسخ به آن باید نگاهی کلان به تاریخ و مسائل فقهی داشته باشیم که این نگاه کلان در شاخه فلسفه فقه یافت می‌شود.

بزرگ ترین تحول در زمینه رابطه فقه و حکومت توسط‌ امام خمینی (ره) رقم خورد و ارتباط فقه و حکومت وارد افق تازه‌ای شد، در این افق تازه دیگر سخن از نحوه اسلامی کردن حکومت‌های موجود نبود، بلکه بحث درباره ولایت فقیه و حق حاکمیت فقیه عادل بر جامعه و شکل گیری ساختار حکومت بر محور این فقیه عادل بود؛ یعنی قبل از آن که فقه بخواهد جزئیات نحوه اداره جامعه را بیان کند باید سرنوشت حق حاکمیت و مدیریت جامعه را روشن سازد و این‌امر را به دست ولی فقیه بسپارد.

این کتاب شامل بیش از یک دهه پژوهش و کوشش‌هاب قلمی نوبسنده در حوزه اندیشه سیاسی اسلامی حول محور نظریه همروی است. به اعتقاد نویسنده این کتاب، هرمنوتیک و گفتمان دو روش مهم مدرن و پسامدرن محسوب می‌شوند که ممکن است بتوانند شیوه فهم را در اندیشه اسلامی متحول سازند.

با بازخوانی نظریه حضرت امام خمینی(ره) می‌توان به این دیدگاه دست یافت که از نظر ایشان (آن‌گونه که در پاسخ به یک استفتا می‌گویند) هرچند رأی مردم در مشروعیت ولایت فقیه تأثیری ندارد، اما در تشکیل حکومت مؤثر است.