Tag Archives: فقه حکومتی

در گزیده صوت پیش‌رو آیت‌الله عباس کعبی استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، به تبیین «سه نوع ساختار متناسب با محتوای نظام اسلامی» می‌پردازد.

حجت‌الاسلام واعظی با بیان این‌که پذیرش ولایت برای فقیه از ضروریات فقه شیعه است، گفت: در تاریخ تشیع یک فقیه پیدا نمی‌کنید که برای فقیه عادل جامع‌الشرایط ولایت را قبول نداشته باشد.

آخوند خراسانی از جمله رهبران مشروطه‌خواه است که فصل نویی برای فقه سیاسی شیعه از دیدگاه دگرگونی پارادایمی گشود و فقه سیاسی جدیدی تاسیس کرد.

نگاه همزمان دین اسلام به دین‌مداری و مردم‌‌سالاری موجب شده است علاوه بر اینکه معایب و کاستی‌‌های برشمرده شده دو نظام دموکراسی و تئوکراسی، از ساحتِ نظام مردم‌سالاری دینی مبرا باشد، مزایا و امتیازات آن دو نظام عملاً در این نظام مطلوب، حضور پررنگی داشته باشند؛ بلکه سر موفقیت و کارآمدی این نظام در سال‌های تحقق آن در قالب جمهوری ‌اسلامی در کشور ایران را نیز باید در این قضیه جست‌وجو کرد.

حجت‌الاسلام داود فیرحی، پژوهشگر علوم سیاسی و اندیشه سیاسی اسلام از شرح رساله «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» محمدحسین نائینی در کتابی مستقل با عنوان «آستانه تجدد» خبر داد.

گویا امثال نویسنده نمى‌توانند تصور کنند که در حکومت اسلامى هم مى‌شود ولى فقیه باشد با یک نظارت همراه با قدرت و هم رئیس جمهور باشد همراه با مسئولیت‌هاى مخصوص به خود، در حالی‌که امام مى‌فرمایند: «ما باید به مردم ارزش بدهیم، استقلال بدهیم و خودمان کنار بایستیم و روى خیر و شر کارها نظارت کنیم».

امام خمینى‏(ره) به آن‌هایى که ولایت فقیه را فقط در حد یک امر تشریفاتى و یک نظارت بدون قدرت اجرایى مى‏پذیرند به شدت حمله مى‏کنند و حتى مى‏فرمایند اگر معنى حرفشان را خودشان بفهمند و بزنند مرتد هستند.

حسن رحیم پور ازغدی در این سخنرانی در جمع دانشجویان غیر ایرانی می گوید: اگر پیامبر(ص)، سیاسى نبود آیا احتیاجى به حکومت و جهاد بود؟!

آیت‏‌الله نوری همدانی گفت: در مسأله مهم ولایت فقیه هنوز ما به نظری محکم و متقن نرسیدیم و جا برای فقاهت و بررسی بیشتر در این مسأله بسیار مهم باقی است.

با آغاز سال جدید حوزه‌های علمیه کشور، اولین روز درس خارج «مسائل فقه حکومتی» (جواز اقامه الحکم فی عصر الغیبه) با تدریس آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی در حوزه علمیه مشهد برگزار شد.

به اعتقاد شهید صدر، ولی‌فقیه یعنی مجتهد و مجتهد کسی است که در حدود بشری مسلط بر خواست‌های شرع مقدس است. ولی‌فقیه براساس آن خواست‌های کلی، موظف است که احکام متغیر را صادر کند، اما از جانب خود نمی‌تواند حکمی صادر کند.

یکی از دغدغه‌های شهید صدر، ضعف تمدنی مسلمانان در دوران معاصر است، لذا او برای توجه مسلمانان به این بحران و تلاش در جهت احیای تمدن اسلامی و تمدن‌سازی، به ارائهٔ نظریهٔ خود در این ارتباط پرداخته و رسالت امروز همه مسلمانان را حرکت به سوی کمال برای ایجاد تمدنی شکوفا و متعالی و مبتنی بر مکتب اسلام می‌داند.

دو عنصر اساسی در نظریه شهید صدر(ره) وجود دارد که نظریه ایشان را با بقیه نظریه‌ها متفاوت کرده است؛ عنصر اول، «منطقهالفراغ» و عنصر دوم، مسئله «مکتب» است.

حوزه علمیه مشهد به ‌عنوان یکی از پیشگامان در عرصه انقلاب و مبارزه با رژیم پهلوی، علمای مبارزی را در خود جای داده بود که با پیش‌آهنگی آنان در حمایت از نهضت امام خمینی نقش به‌سزایی در پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایفا نمودند.

در حقیقت این فقه امام که به طور یکپارچه منبعث از آیات و روایات نورانی اهل بیت علیهم السلام است و شامل ابوابی چون جهاد و امر به معروف و نهی از منکر و قواعدی چون نفی سبیل و حرمت تشبه به کفر و ... است، انگیزه بخش و محرک امام و به تبع ایشان مردم مسلمان ایران بوده است و نه مباحثی چون اصالت وجود و حرکت جوهری و قاعده بسیط الحقیقه کل الاشیاء و الشئ ما لم یجب لم یوجد و... .

ولایت فقیه از ابتدای عصر غیبت کبری در کتب فقها وجود داشت اما کسی از علمای شیعه فکر نمی‌کرد که روزی در چارچوب ولایت مطلقه فقیه، انقلابی شکل بگیرد؛‌ فقهای آن عصر تنها به این می‌اندیشدند که با ولایت فقیه چه نوع ارتباطی با حکومت‌های جائر باید داشته باشند.

«جایگاه مردم در نظام سیاسی - دینی از منظر آیت‌الله نائینی و شهید صدر»، «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، «نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران»، «کتاب ولایت سیاسی فقیهان»، «متن درس خارج فقه نظام سیاسی اسلام»؛ از جمله کتاب‌هایی هستند که در این گزارش به آن‌ها پرداخته می‌شود.