اجتهاد و اصول فقه

حقوق اخوت دینی به عنوان یکی از احکام فقهی، تنها مترتب بر اصل عقیده می‌باشد نه لوازم آن؛ بنابراین اگر فردی لازمه مذهب دیگری را کفر دانست این امر باعث تکفیر و نجاست دیگری نخواهد بود. مادامی که خود او ملتزم به کفر نشده باشد، اما در عین حال فرد نخست نمی‌تواند ملتزم به عقیده او شود و آن را درست بداند.

مهاجرت عالمان عاملی را باید از زاویه انتقال سنتی فقهی با ویژگی‌های خاص آن مورد توجه قرار داد که به سرعت در مراکز علمی ایران رواج یافت. شواهدی دلالت بر این دارد که آنان در مناقشه‌های کلامی و مذهبی صفویه با عثمانی از شاهان صفوی حمایت کرده و نقش مهمی در این خصوص ایفا کرده اند، اما به دلیل پراکنده بودن این نوع مدارک، چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

در این مقاله تلاش شده است از دریچه «فلسفه علم اصول» ضمن اشاره به مبانی روش‌ها و رویکردهای موجود دانش اصول؛ آسیب شناسی اجمالی از رویکردها و روش‌های این دانش نیز ارائه گردد تا زمینه برای بازخوانی در عرصه‌هایی که نیازمند به تحول اند فراهم تر گردد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، چهارمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای فقهی و اصولی (ویژه پاییز۹۵) به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، با مدیر مسئولی مجتبی الهی خراسانی و سردبیری حسین ناصری مقدم به همراه چکیده عربی و انگلیسی مقالات منتشر شد. این شماره فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، دربردارنده مقالاتی چون: …

شبکه اجتهاد: چندی پیش حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی، استادیار دانشکده علوم حدیث در یادداشتی در «شبکه اجتهاد» با عنوان “فقه، مانع تمدن نشود؛ تمدن سازی‌اش به‌جای خود!” اظهار کرده است: فقه قابلیت تمدن سازی ندارد و کسانی که به دنبال این مسئله هستند نگاه‌شان اشتباه است. ایشان در بخشی از یادداشت خود تصریح کرده است: به نظر من، نیازی نیست که به دنبال فقه تمدن ساز باشیم. این رفتار ما مانند این است که رقیبی داشته باشیم و به او بگوییم چیزی را که داری، به هر قیمتی به دست می‌آوریم. داستان تمدن ساختن ما نیز این‌گونه است. ولی در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دفتر تدوین متون درسی حوزه علمیه، سال‌هاست که به غرض تدوین متونی جدید برای فصول درسی حوزه‌های علمیه تشکیل شده است. کتاب‌هایی که این دفتر تاکنون موفّق به تدوین آن شده است البتّه کمتر در مجامع حوزوی مورد اقبال قرار گرفته‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیا در کنار سایر مسائل و علوم مرتبط با اجتهاد، از روش‌هایی که در کشف و تشخیص برداشت‌ها، رفتارها، عادات و قراردادهای نوعی مؤثر است می‌توان کمک گرفت؟

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با انتقاد از بی‌مهری به تأثیر عقل در استنباط احکام شرعی، گفت: در تمام نصوص دینی یک روایت متقن در مذمت عقل نداریم و کسانی که مدعی ناتوانی عقل در درک احکام هستند این ادعای خود را در نوشته‌هایشان نقض کرده‌اند.

شبکه اجتهاد: سلسله نشست‌های علمی شب‌های ماه مبارک رمضان با موضوع «قاعده لاضرر»، با سخنرانی آیت‌الله مهدی مروارید استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، در محل دفتر حضرت آیت‌الله سیدعلی سیستانی در حال برگزاری است.

در تازه‌ترین شماره فصلنامه فقه، هفت مقاله علمی پژوهشی از اساتید، صاحب‌نظران و پژوهشگران حوزه فقه و اصول از سوی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، همراه با چکیده مقالات به زبان عربی به چاپ رسیده است

آیا نظریه ولایت فقیه در اندیشه امام (ره) همواره ثابت بوده است و ایشان از ابتدا به آن معتقد بوده‌ یا اینکه دیدگاه ایشان یک سیر تطوری و تکاملی داشته است.v

حجۀالاسلام مهدی مهریزی، پژوهشگر باسابقه حوزه فقه، در یادداشت شفاهی زیر به طور خلاصه، از نقش فقه در تمدن سازی می‌گوید. گفتگوی مفصل با وی در این‌باره، در مجله الکترونیکی «نسبت فقه و تمدن اسلامی» منتشر خواهد گردید. او در آن گفتگو، دلایل تفصیلی مدعیات خود را مطرح می‌کند.[/

شیخ الازهر گفت: در دین اسلام کشتن مسلمانان به خاطر ارتکاب گناهان کبیره و مخالفت با اعتقادات ما جایز نیست، بلکه اسلام فقط کسانی را می‌کشد که علیه اسلام و مسلمانان شمشیر بکشند و اعلام جنگ کنند.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله شبیری در حجیت اجماع، مسلک تقریر را پذیرفته‌اند. لذا شرط حجیت اجماع را احراز اتصال آن به زمان حضور معصوم علیه‌السلام مى‌دانند تا با تقریر معصوم، اعتبار فتواى مجمع علیه اثبات گردد. حال اگر شرط اتصال احراز گردید، در حجیت اجماع، ایشان فرقی بین اجماع مدرکی و غیر مدرکی نمی‌گذارند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: بازخوانی دیدار آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی با امام خمینی رحمه‌الله علیهما، پس از آزادی امام از زندان قزل حصار ۱۳۳۹:

شماره ۹ و ۱۰ دوفصلنامۀ تخصصی موسسه کتاب شناسی شیعه «کتاب شیعه» ویژۀ تراجم، کتاب شناسی، نسخه پژوهی، نقد کتاب ویژه نامه سید مرتضی منتشر شد.

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: امروزه در شبهاتی که به جان مردم افتاده است، می‌خواهند مقوله «تقلید» را زیر سؤال ببرند؛ در حالی که مسأله تقلید موضوع تازه‌ای نیست.

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن زیر حاصل گفتگوی منتشر نشده با مرحوم آیت‌الله محمدمهدی آصفی از علماء و مجتهدین حوزه علمیه و از شاگردان حضرات آیات خویی، حکیم و امام خمینی است که پس از تحریر و تنظیم، فشرده‌ای از گفتگو با حذف پرسش‌ها تقدیم می‌شود.

دفتر نشر معارف کتاب «شهید صدر؛ زندگی‌نامه شهید آیت‌الله سید محمد صدر»، نوشته آیت‌الله سید کاظم حسینی و ترجمه دکتر سید مهدی کیذقانی و زینب آذربو ۱۳۹۴ منتشر کرده است.

شبکه اجتهاد: سلسله نشست‌های علمی بسوی «اجتهاد» با موضوع «قاعده لاضرر»، با سخنرانی آیت‌الله مروج قزوینی استاد مطرح حوزه علمیه و مؤلف شرح تمهید الوسایل، ساعت ۲۲:۳۰ شب‌های ماه مبارک رمضان، در موسسه علمی پژوهشی الهادی (علیه‌السلام) واقع در مشهد خیابان آیت‌الله بهجت، ۸٫۱، پلاک ۴۱۵ در حال برگزاری است.

ین نوشتار با مبنا قرار دادن تقسیم‌بندی مرحوم شهید صدر از مباحث فقهی؛ یعنی تقسیم فقه به چهار باب اصلی عبادات، اموال، آداب شخصی و آداب عمومی با چند زیرشاخه فرعی، کوشیده است دلالت‌های اجتماعی و بالمآل تمدنی آیات فقهی قرآن را مورد بررسی قرار دهد.

صاحب کفایه همان تعریف مشهور مسأله اصولی را ارائه داده و ذیلی به آن اضافه کرده است تا بتواند از این معاذیر و ایرادات فرار کند اما برخی بزرگان اصول مانند محقق اصفهانی اشکالات مبنایی به این اضافه صاحب کفایه وارد کرده‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نویسندگان تاریخ علم اصول اهل‌سنت، مدعی‌اند که کتاب‌های اصولی، به دو روش نگارش یافته و هر یک، سبک خاص خود را دارد که دیگری آن را ندارد. گروهی، به شیوه متکلمان وارد شده‌اند و شیوه آن‌ها کلامی است و دسته‌ای، به شیوه فقها وارد شده و نگارش آن‌ها، رنگ و بوی فقهی دارد.[۲]

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم، رئیس پژوهشکده «الذریه ‌النبویه» در حوزه علمیه قم و پایه‌گذار گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه ‌المصطفی ‌العالمیه است.

نسخه دوم از نرم افزار ارزشمند دانشنامه امام شهید سید محمدباقر صدر که چندی پیش با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر تهیه و تولید شده بود از هم‌اینک در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران علوم اسلامی قرار دارد. به گزارش شبکه اجتهاد،  ۸۹ عنوان کتاب در ۱۹۱ جلد از آثار سید محمدباقر صدر و دیگر منابع مرتبط با آثار ایشان، به صورت متنی و تصویری محتوای علمی این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهد. بحث‌های قرآنی، اصول فقه، تاریخ تحلیلی، تراجم، فقه استدلالی، فقه اقتصادی، فقه فتوایی، کلام، اندیشه اسلامی، فلسفه و منطق از جمله …

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان که به منظور زیارت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) و دیدار با مراجع عظام تقلید به قم سفرکرد با حضرات آیت‌الله صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، مکارم شیرازی و شبیری زنجانی دیدار و گفت وگو کرد.

شبکه اجتهاد: مسأله، داوری درباره جایگاه صحابه امروزه بحران بزرگی را در روابط میان عموم اهل سنت و امامیه ایجاد کرده است. ما در ادامه، دیدگاه خود را در این باره اعلام و خواسته‌ی خود را از هردو گروه اهل سنت و شیعه بیان می‌کنیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: سؤال مهمی که در رابطه با روش مقارن در اصول‌فقه و فقه مطرح است، این است که آیا این روش، ادلّه جدید را برای فقه شیعی به ارمغان می‌آورد یا آن‌که به ترمیم و تکمیل ادلّه آن می‌پردازد. این پرسش را با حجت‌الاسلام‌ والسلمین احمد مبلغی، رئیس سابق دانشگاه ادیان و مذاهب و از پیشگامان تقریب مذاهب در حوزه علمیّه در میان گذاشتیم.

حوزه باید نظام فرهنگ و نظام اقتصادی را در همه شاخه‌ها استنباط کند و بعد از دولت‌ها مطالبه که این نظام را پیاده کند. امیدواریم کنگره «فقیه فقه نظام» بستر مناسبی فراهم کند و یک موج گسترده فکری در حوزه به پرسش‌های نظام بماهو نظام راه بیفتد.

شبکه اجتهاد: نحوه مدیریت اختلافات در امت اسلامی: ما اول مسلمانیم، بعد شیعه یا سنی. هویتهای مختلف شیعی و هویت‌های مختلف سنی، همگی زیرمجموعه هویت واحد اسلامی هستند. هنوز بر سر شیعه و سنی بودن سید جمال الدین اسدآبادی بحث است. هر وقت از او می‌پرسیدند که تو شیعه هستی یا سنی؟

ما ابتدا باید ابعاد نظام اجتماعی را کشف کنیم که آنها ابواب فقه اجتماعی ما خواهند بود، حال دولت مسئولیت اقامه این ابعاد را بر عهده دارد، اما این به معنای آن نیست که باید مباشرتا همه این ابعاد را خودش پیاده بکند. برخی را باید مباشرتاً و برخی را از طریق سیاستگذاری و برخی موارد را هدایت کند.