اجتهاد و اصول فقه

مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر لزوم بازتعریف عدالت به خصوص در نسبت‌سنجی آن با مصلحت تاکید کرد: عدالت اسلامی صرفا با تبعیت از معصوم، تحقق‌پذیر است. به گزارش شبکه اجتهاد، کرسی علمی ترویجی «عدالت و مصلحت» از سوی حلقه تخصصی عدالت پژوهی مرکز مطالعات بینارشته‌ای دوم اسفندماه در تالار فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.در این کرسی علمی  حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی، مدیر گروه سیاست و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ارائه دهنده و حجج اسلام محسن مهاجرنیا و علی محمدی جورکویه از اعضای هیأت …

باید میراث مشترک انبیاء را در فضای بین‌المللی به مثابه یک جریان، پیگیری و به آن جنبه‌ای عینی و فعال ببخشیم تا به سالم سازی روابط بشری و معنویت بخشی به انسان‌ها بیانجامد. به گزارش شبکه اجتهاد از دبیرخانه دین پژوهان کشور، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در جمع گروهی از روحانیون عرصه بین‌الملل به تشریح سرفصل‌های مهم در فعالیت دینی در عرصه بین‌الملل پرداخت. مبلغی در این نشست گفت: تحقق یک جریان دین مدار بین‌المللی بدون ایجاد یک هویت مشترک ادیانی امکان پذیر نیست. این هویت را قرآن برای فضای بین الادیانی در نظر گرفته است …

شبکه اجتهاد: در متون تاریخی قبل از اسلام، در غیر از عرب هم، بحث و کلمه ی خمس داریم ولی یک نحو صدقه بوده است که به فقرا داده می شده است. نوعاً بشر از هر پنج یا ده انگشت، یکی را برای یک مفهوم عالی قرار می داد؛ یا خدا یا کاهن یا… . در روایات ما هم داریم که عبدالمطلب یک کنز پیدا کرد و خمسش را داد. آن خمس یعنی صدقه دادن به فقرا. این نیست که اصل خمس از ایشان باشد کما اینکه برخی تصور کرده اند. گفتیم که در عرب قبل از اسلام مرباع داشتیم. …

یکی از لوازم حوزه تمدن‌ساز این است که تحصیل و تدریس و تحقیق در حوزه معطوف به تمدن‌سازی باشد و برنامه و متون درسی حوزه نیز باید ناظر به این وظیفه تدوین بشود، همچنین شاخص و حداقل اجتهاد بر اساس فقه جواهری باید به دست آید. ما به دنبال ساختارشکنی در حوزه نیستیم و نمی‌خواهیم کار جایگزین در حوزه انجام دهیم، بلکه وظیفه خود را کار تکمیلی می‌دانیم. به گزارش شبکه اجتهاد، هفته پنجم از درس‌گفتارهای «طیف‌بندی حوزه علمیه در نسبت با علوم انسانی» با موضوع «الگوی اجتهاد سیستمی برای تولید علم دینی» به همت مؤسسه آفاق حکمت و با …

کتاب «بررسی روایات خلافت در اندیشه اهل سنت با تأکید بر روایت «اثناعشریه»» نوشته رحیم امرایی توسط پژوهشکده حج و زیارت در بهمن ماه ۱۳۹۵ منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، روایت‌های فراوانی از پیامبر اکرم (ص) درباره جانشینی پس از خویش نقل شده است که اهل سنت، با آنکه مدعی توجه به روایات هستند، به سادگی از کنار آنها می‌گذرند. یکی از روایات مهم در این زمینه احادیث «اثناعشر خلیفه» یا «جانشینان دوازده گانه» است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی توجیه و تفسیرهایی پرداخته است که اهل سنت برای این روایات بیان کرده‌اند. و در پایان …

عقل حکم می‌کند تکلیف بلابیان، قبیح است. این برائت عقلی است. اما این‌ که این حکم عقل در کجا امضا شده است، بحثی کلامی است. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله جعفر سبحانی در بررسی دلایل نیازمندی علم فقه به علم کلام تصریح نمودند: فتوا دادن فقیه بدون استمداد از کلام و به عبارت دیگر استنباط احکام بدون استفاده از علم کلام امکان پذیر نیست. مبانی و پایه‌های فقه متعدد بوده و یکی از آن‌ها علم کلام است. [۱] قبل از بیان موارد نیاز فقه به علم کلام، باید برای روشن شدن مطلب به سؤالی پاسخ داده شود. سؤال این است …

«تقیّه» ایمان قلبی به حق و اظهار نمودن خلاف آن به زبان است به خلاف «نفاق» که ایمان به باطل و اظهار حق کردن به زبان است. تقیّه در مواردی است که ضرورتی عقلی و یا مصلحت شرعی ایجاب بکند و گرنه جایز نیست. به گزارش شبکه اجتهاد،‌ بخش عظیمی از دین مبین اسلام را فروع و درس‌های زندگی‌ساز آن تشکیل داده است و شکی نیست که بیشتر افراد جامعه، مجتهد و فقیه نیستند تا خود بتوانند احکام الهی را از منابع غنی آن به دست آورده،‌ دیگران را نیز از باران رحمت احکام خداوندی بهره‌مند سازد و وظیفه تقلید …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین علی رحمانی، مدیر مرکز تخصصی آخوند خراسانی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی است. مرکزی که سال‌ها پیش اولین رشته اصول و فقه مقارن را در کشور راه‌اندازی کرده است، رشته‌ای که اکنون، سومین دوره خود را پشت سر می‌گذارد. با ایشان، از توفیقات و چالش‌های این رشته گفتیم. اجتهاد: ایده راه‌اندازی رشته فقه مقارن در دفتر تبلیغات مشهد چگونه شکل گرفت؟ رحمانی: شاید این بحث حدوداً به پنج سال قبل برگردد که دوستان درمجموعه دفتر مشهد مطالعاتی انجام داده بودند، نشان می‌داد که ما در سال‌های پیش رو با گفتگوی بین مذاهب بیشتر روبرو خواهیم بود. …

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه یکی از شان‌های حدیث، جایگاه آن در منظومه احادیث از حیث مضمونی و همخوانی با آن مجموعه از حیث فکری است، گفت: ضرورت دارد که حوزه علمیه به تاسیس چنین فنّی یعنی “فنّ لحن شناسی حدیث” اقدام ورزد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در درس خارج فقه و اصول افزود: علیرغم اهمیت و اصالت علم به این جایگاه، ولی جای آن در حوزه‌های علمیه خالی است و مطالعه‌ای نسبت به آن صورت نمی‌گیرد و نتایج آن در اجتهاد ملحوظ و منظور نمی‌گردد. وی ادامه داد: این جایگاه …

لازمه‌ فقه نظام ساز این است که صاحب نظرانی وارد این عرصه شوند؛ تا علاوه بر آشنایی اجتهادی با منابع فقه، اطلاعات دقیق و تخصصی از علوم انسانی در رشته مورد نظر خود همچون حقوق، اقتصاد، جامعه شناسی و… داشته باشند و بتوانند از زاویه علم مزبور به بازخوانی کتاب و سنت بپردازند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‎الاسلام والمسلمین محمد جواد ارسطا، عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران، چندی پیش در دیدار با مدیران و اعضای تحریریه پایگاه وسائل از لوازم فقه نظام‌ساز یا جنبه نظام سازی فقه سخن گفت که مشروح آن در ذیل می‌آید. بسم‌الله الرحمن …

تکامل فقه و پویایی اجتهاد شیعه در همین است که به مسائل مستحدثه در ابواب مختلف پزشکی، اقتصادی، قضائی و سیاسی پاسخ می‌دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله‌ محمدجواد فاضل لنکرانی در دیدار با «عمر اواز» استاد دانشگاه آمریکا، به سوالات او پیرامون فقه شیعه و پاسخگویی فقهای شیعه به مسائل عصر حاضر پاسخ گفت که در ادامه می‌خوانید. نحوه پاسخ‌گویی فقهاء شیعه به مسائلی که در عصر حاضر مطرح می‌شود چگونه است؟ فاضل لنکرانی: بخشی در فقه ‌ما به نام مسائل جدید یا مستحدث وجود دارد که تکامل فقه و پویایی اجتهاد شیعه در همین است که به این …

شبکه اجتهاد: با شکل‌گیری انقلاب اسلامی بر مبنای توسعه دین‌داری در تمام ساحت‌های زندگی بشر و سردادن نوید پایه‌ریزی تمدن اسلامی، اندیشه دینی خود را مواجه با تمدن نوین غرب و تعیین موضع‌گیری فکری در برابر آن دید. در منظومه اندیشه دینی، فقه اسلامی پس از تشکیل حکومت اسلامی، از زاویه فرد و رویکرد خُرد بیرون آمد و در مقیاس حکومت و اداره قرار گرفت؛ مقیاس کلان که فقه باید عهده‌دار آن باشد و نمی‌تواند عافیت‌طلبانه به گوشه عزلت نشیند و دین را در سطح مدیریت کلان نادیده گیرد و نیز محدود به فعل فرد نماید و فعل جامعه را …

معاون پژوهشی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر با بیان اینکه این عالم شهید هنوز ناشناخته هستند، گفت: برخی از ارجاعاتی که به اندیشه شهید صدر وجود دارد، غیردقیق و گاهی بر خلاف اندیشه ایشان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام سیدامید موذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه تخصصی شهید صدر، در پاسخ به این پرسش که اخیراً مطالب متعددی درباره اندیشه و فعالیت‌های اجتماعی ـ سیاسی شهید صدر در فضای مجازی منتشر شده است، این رویکرد‌های جدید به شهید ‌صدر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: اصل این‌که در ایران امروز دوباره به آثار شهیدصدر توجه می‌شود مسئله مبارکی است و اگر به دقت …

با توجه به قرینه مقام مدح، به نظر کلام نجاشی ظهور در عمومیت دارد و ایشان در مقام توثیق تمام مشایخ جعفر بن بشیر است و از این ناحیه نمی‌توان اشکالی را متوجه استدلال بر توثیق با توجه به کلام نجاشی وارد دانست. شبکه اجتهاد: در مسیر کشف وثاقت راوی، گاه از روایت منقول از امام معصوم ع در مدح راوی یا از کلام عالمی رجالی، توثیق راوی کشف می‌شود و گاه با قرائنی عامه توثیق او نتیجه‌ گیری می‌شود. یکی از قرائن عامه توثیق که برخی علما مانند آیت الله شبیری زنجانی[۲] به تبع بزرگانی مانند وحید بهبهانی[۳] بدان …

شبکه اجتهاد: بیست و یکمین جلسه شورای مراکز تخصصی فقهی حوزه علمیه قم با حضور آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه و مسئولان مراکز تخصصی فقهی در مدرسه تخصصی فقه امام کاظم(ع) تشکیل شد.

شبکه اجتهاد: شهید صدر در مقدمه کتاب «حلقات‌الاصول»، چرائی ساختار خود و سبب برتری آن بر ساختارهای دیگر و ازجمله ساختار مرحوم آخوند را مطرح می‌کند. مهم‌ترین مشکل کتب رایج درسی پیش ازحلقات، این است که دانش‌پژوهان این عرصه را با نظریات مثل مرحوم نائینی و اصفهانی آشنا نمی‌سازد و در درس خارج، ناگهان با این انظار آشنا می‌شوند؛ درحالی‌که درباره آن آموزش ندیده‌اند. نکته دیگر، نداشتن ترتیب و تنظیم آموزشی است چون در مباحث، تقدیم ‌وتأخیر نابجا پید اشده و تفریق مجتمعات و تجمیع متفرقات شده است. مکتب شهید صدر اینکه می‌گوییم شهید صدر صاحب مکتب است به چه …

رئیس مؤسسه کتابشناسی شیعه، اگرچه با تمام وجود، نیاز به تدوین کتب جدید در تمام رشته‌های حوزوی را تصدیق می‌کند؛ امّا از مبالغه‌هایی که به‌زعم وی در رابطه با بی‌ثمر بودن برخی مباحث اصولی انجام می‌شود نیز ناخرسند است. با توجه به تجربیات حضرت‌عالی در مرکز تدوین متون درسی حوزه، بایسته‌های کتب درسی و آموزشی را در چه اموری می‌دانید؟ مختاری: ما در همه زمینه‌ها، همیشه باید کتاب‌های درسی و آموزشی جدید را با توجه به پیشرفت علم و مقتضیات زمانی و علمی تدوین و تنظیم کنیم. در این مطلب، هیچ شک و شبهه‌ای نیست. منتها کتاب درسی حوزوی در …

استاد حوزه و دانشگاه گفت: مکاسب دریاست و می‌تواند پاسخگوی سؤالات باشد؛ اما در ابتدا باید سوال را بفهمیم؛ با واقعیات دنیای امروز آشنا باشیم و حوزه علمیه ما باید در قلب بازار باشد تا با واقعیات روز بازارها آشنا گردد و سپس فتوا دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسن وحدتی شبیری در ادامه سلسله نشست علمی «نقش اجتهاد شیعی در جهان مدرن» که در مدرسه عالی خاتم الاوصیاء قم برگزار شد، ضمن گرامیداشت دهه فجر انقلاب، اظهار داشت: فقه ما با پیروزی انقلاب اسلامی پا به عرصه اداره اجتماع گذاشته و نخستین سؤالی که در ذهن …

اگر فرض کنیم در اصول مشتق نداریم، آسیبی به فقه نمی‌زند، بلکه فهم فقهی را روان می‌کند. بنده معتقدم علما در مواردی چون به مشتق اعتنا کردند، آیات و روایات را بد فهمیدند. بحث از مشتق، نه تنها راهگشا نیست بلکه رهزن است. به گزارش شبکه اجتهاد، نهمین نشست «بررسی زوائد علم اصول» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد به نقد و نظر درباره‌ی مساله‌ی مشتق اختصاص یافت. حجت‌الاسلام غرویان در ابتدای سخنان گفت: تحول با امر و نهی صورت نمی‌گیرد و لازم است که مسیر طبیعی تحول طی شود. برپایی این جلسات هم مسیر …

«مدارک فقه أهل السنه علی نهج وسائل الشیعه» کتابی است با موضوع حدیث فقهی که به جمع‌آوری و تحقیق روایات اهل سنت و آثار صحابه، تابعین و فقهای آنها در دو قرن اول هجری می‌پردازد. به گزارش شبکه اجتهاد، محور پژوهش در کتاب مدارک بر کتاب شریف «وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه» است که در آن مجموعه روایات امامیه در تمامی فروع فقهی جمع‌آوری شده است. کتاب «مدارک فقه أهل السنه» در کنار کتاب «وسائل الشیعه» قرائن بی‌شماری را در اختیار فقهای شیعه قرار می‌دهد تا با بهره‌گیری از آن، ظرافت‌های حدیثی مکتب اهل بیت (ع) و دقت‌های فقهی …

حجیت یا عدم حجیت اصل مثبت هر چند عنوانی عام است، اما به طور خاص در بحث استصحاب مطرح شده است. پرسش در این بحث این است که آیا اصل عملی دارای اثر شرعی به واسطه امر عادی یا عقلی، حجت است یا نه؟ شبکه اجتهاد: حجیت یا عدم حجیت اصل مثبت هر چند عنوانی عام است، اما به طور خاص در بحث استصحاب مطرح شده است. پرسش در این بحث که از آن به عدم حجیت لوازم غیر شرعی اصول یا عدم حجیت مثبتات اصل نیز یاد می‌شود این است که آیا اصل عملی دارای اثر شرعی به واسطه …

آیت‌الله میرزا علی فلسفی، یکی از برجسته‌ترین درس آموزان مکتب آیت‌الله خوئی است که پیوسته تقریرات درس وی را می‌نوشت و استاد گاه خود با قلم خویش، مهر تائیدی بر پایان آن می‌نهاد یا کسانی را که مباحث مکتوب فقهی او را می‌خواستند به جزوه‌های آن شاگرد برجسته اش ارجاع می‌داد. همین ویژگی‌های علمی و مراتب فضل و کمال بود که سبب شد هنگام بازگشت آیت‌الله فلسفی به تهران، اجازهٔ اجتهادی از سوی مرجع بزرگ شیعه حضرت آیت‌الله خوئی به نام وی صادر شود. شبکه اجتهاد: میرزا علی آقا فلسفی در ربیع‌الاول ۱۳۳۹ (برابر با هشتم دی ماه ۱۲۹۹ خورشیدی) …

قاعده «اختصاص الجزئیه و الشرطیه بغیر القاصر و المضطر» به عنوان اولین نظریه رسمی در حوزه‌‌های به نام استاد محمد قائینی علمیه ثبت شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در جلسه شورای اعطای مجوزها و امتیازهای علمی که ۱۵ دی ماه با حضور آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌‌های علمیه کشور برگزار شد، اولین نظریه رسمی در حوزه‌‌های علمیه ثبت شد. بنابراین گزارش، این نظریه در راستای عمل به منویات مقام معظم رهبری در خصوص برگزاری کرسی‌‌های نظریه پردازی، با موضوع: «اختصاص الجزئیه و الشرطیه بغیر القاصر و المضطر» از سوی انجمن اصول فقه حوزه برگزار شده بود. حجت‌الاسلام والمسلمین محمد قائینی …

کتاب «نظریه ترتب و خطابات قانونی» نخستین جلد از سری بحث‌های اصول فقه و کتاب «مجسمه و نقاشی» از سری بحث‌های فقه هنر، تقریرات درس خارج آیت‌الله اعرافی، به همت سیدنقی موسوی و احمد عابدین‌زاده از سوی مؤسسه نشر اشراق و عرفان منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در پیشگفتار کتاب «نظریه ترتب و خطابات قانونی» می‌خوانیم: دانش اصول فقه به یکی از پررونق‌ترین علوم اسلام در حوزه‌های علمیه به ویژه حوزه‌های شیعی تبدیل شده است و طلاب و دانش‌پژوهان حوزه‌های علمیه با میراثی متراکم و گرانقدر از اندیشه‌های دقیق و اصولی مواجه‌اند که باید ضمن گرامیداشت این میراث و …

آیت‌الله وحید شخصاً در جلسه درس روز ۲۹ فروردین ۱۳۹۵ تأکید کردند: «آقایان باید بدانند تقریر این مباحث، مطلقاً آنچه به ما نسبت داده می‌شود در مطالب، در دروس، اگر مهر و امضای ما نباشد، اصلاً اعتبار ندارد و هر کس آثار ما را چاپ کند بدون اجازه ما، در درس فدک، در درس فقه، از فسّاق قطعی است. این هم حکم شرعی‌اش». شبکه اجتهاد: سال گذشته کتابی در نجف با نام «امالی الوحید؛ لما فی اصول الفقه من جدید» در ۸۴۰ صفحه از سوی انتشارات «دار المهذب» منتشر شد که تقریرات دوره دوم درس خارج اصول فقه آیت‌الله‌ وحید …

استاد حوزه با انتقاد از کسانی که در صدد تضعیف اصول فقه هستند گفت: حمله به اصول فقه، حمله به کیان حوزه است؛ نقطه قوت ما در جهان اسلام اصول فقه قوی ماست. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محسن اراکی دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در مراسم تودیع و معارفه رئیس جدید پژوهشگاه مطالعات تقریبی که در سالن همایش‌های این مرکز برگزار شد به اهمیت توجه به مسئله پژوهش در عرصه تقریب پرداخت و گفت: وحدت و تقریب مهمترین مسئله کنونی جهان اسلام است و تقریب باید دغدغه همه دستگاه‌های کشور باشد. وی با بیان اینکه امروز یک …

الویری با اشاره به مباحث فقه حکومتی در ساحت ثبوتی و اثباتی جامعه و موضوع ساختارها و روابط اجتماعی گفت: صرفنظر از جامعه ایران، یک سری پرسش وجود دارد که پاسخ فقهی می‌طلبد؛ به‌ویژه از فقه فردی که فاصله بگیریم و از منظر حکومتی نگاه کنیم، این‌ها باید خیلی شفاف پاسخ داده شود. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از بایسته‌های فقه حکومتی این است که فقیه باید فهم اجتماعی داشته باشد؛ زیرا اگر فقیه بدون فهم اجتماعی بخواهد فتوایی صادر کند، چه بسا ضررهای بسیاری به جامعه وارد شود، همبستگی اجتماعی جامعه را به مخاطره بیندازد و آثار منفی در …

کتاب «دروس فی علم الاصول ۲» نوشته شهید آیت‌الله محمدباقر صدر با ترجمه و تبیین حجت الاسلام والمسلمین محسن غرویان از سوی انتشارات دارالفکر راهی بازار نشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب شامل فصل‌های «تمهید»، «ادله»، «ادله محرزه»، «دلیل شرعی، «دلیل عقلی»، «اصول عملیه» و «تعارض الأدله» است. «تعریف علم اصول»، «موضوع علم اصول»، «حکم شرعی و تقسیم آن»، «تقسیم بحث‌های اصولی» و «حجیت قطع و احکام آن» عناوینی است که در بخش «تمهید» این کتاب مطالعه می‌کنیم. «مقدمه»، «دلیل شرعی»، «دلیل عقلی» از جمله موضوعاتی است که در بخش «ادله محرزه» آمده است. همچنین عناوین «تبیین دلیل …

مرحوم امام علاقمند بود که از طرف حاضران در درس سخن گفته شود و سکوت افراد را شایسته نمی‌دانستند، حتى روزى که سکوت بر مجلس درس حاکم بود ناراحت شدند و گفتند من روضه نمی‌خوانم، چرا سکوت کرده اید. به گزارش شبکه اجتهاد، همزمان با ایام الله دهه فجر، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی خاطراتی از حضرت امام و تدریس ایشان در قم منتشر کرده که به شرح زیر است: حضرت امام درس خارج اصول را در چه زمانى آغاز کردند؟ آیت‌الله سبحانی: روز پنجشنبه ۲۸ ماه صفر ۱۳۶۴ مقارن با فصل زمستان سال ۱۳۲۳ آیت‌الله بروجردى(رحمه …

شبکه اجتهاد: در استنباط حکم موضوعات نوظهور و مستحدث، معمولا دست فقیهان، خالی از نصوص است؛ لذا غالبا احکام شرعی را در لابه‌لای اطلاقات و عمومات و قواعد فقهیّه می‌جویند و هرگاه این تلاش به نتیجه مطلوب نرسد، دست به دامان اصول پر برکت عملیه می‌شوند. نکته مهمّ امّا در انطباق مقدّمات حکمت در تمسّک به اطلاق در این‌گونه مسائل است. توضیح اینکه: در مباحث اطلاق، گفته می‌شود که ظهور اطلاقی، نوعی دلالت سکوتی است مبتنی بر ظهور حال متکلم در اینکه در مقام بیان تمام مقصود خویش (البتّه نسبت به این حکم) هست و هر آنچه در مراد جدّی‌اش …