اجتهاد و اصول فقه

به گزارش خبرنگار اجتهاد، چهارمین رساله سطح ۴ حوزه علمیه خراسان (دکتری) با عنوان «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مساله‌شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی» به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین حمید واسطی، راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد، مشاوره حجت‌الاسلام والمسلمین حمید درایتی و با داوری حجت‌الاسلام والمسلمین محسن ملکی و حجت‌الاسلام والمسلمین رضا حق پناه؛

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمود مدنی بجستانی، اگرچه اصالتاً مشهدی است، امّا سابقه دو دوره نمایندگی ولی‌فقیه در حوزه کشورهای خلیج‌فارس، وی را به یکی از کارشناسان خبره این عرصه بدل کرده است

امروزه مسائل مختلفی مانند سبک‌های مختلف آواز خواندن مطرح است و علاوه بر استفاده درمانی از موسیقی، در برخی از ورزش‌ها نیز از موسیقی استفاده می‌شود و مردم نیز این توقع را دارند که مشخص شود این موارد جایز است یا خیر. موسیقی تمام زندگی بشر را فرا گرفته و ما نیز باید کارهای مفصلی انجام دهیم.

ابوالقاسم یعقوبی در بخشی از این کتاب با اشاره به رویکرد انتقادی مرحوم سید مصطفی خمینی نسبت به علم اصول، آورده است: سید مصطفی خمینی شیوه‌های پالایش و پیرایش دانش اصول را در سه چیز می‌داند: ۱ـ مرزبندی مسائل کلامی و فلسفی با مسائل علم اصول، ۲ـ اهمیت دادن به سیر تاریخی مسائل اصولی ۳ـ بهره گیری از کارشناسان.

اختصاصی شبکه اجتهاد: در رابطه با فلسفه دانش اصول‌ فقه، نگاشته‌های زیادی وجود ندارد. حجّت‌الإسلام والمسلمین سعید ضیائی‌فر، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، سال‌هاست که یکی از دغدغه‌های مطالعاتی و پژوهشی خود را در فلسفه اصول‌فقه قرار داده است. وی که چند سالی است درس خارج فلسفه اصول‌ فقه را نیز آغاز نموده است، در این یادداشت، به بایسته‌های ساختار فلسفه اصول‌فقه از دیدگاه خود می‌پردازد. ویژگی‌های ساختار معیار اولین ویژگی یک ساختار مطلوب، این است که جامعیت داشته باشد و همهٔ ابعاد و مسائلی را که در یک رشته مدنظر است در بربگیرد. جامعیت باید با توجه …

کتاب «مبانی اصولی شیخ اعظم انصاری(ره)» برگرفته شده از آثار فقهی و اصولی ایشان به قلم سید حسن منافی، متنی است که توسط معاونت پژوهشى مرکز فقهى ائمه اطهار (علیهم‌السلام) منتشر شده است.

شبکه اجتهاد: در بین مرجحاتی که برای رفع تعارض ذکر شده، مرحوم آقای خویی فقط دو مرجحِ مورد اتفاق علماء یعنی موافقت با کتاب و مخالفت با عامه را پذیرفته است و در میان آن دو، موافقت با کتاب را بر مخالفت با عامه ترجیح داده است[۱]

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجّت‌الإسلام والمسلمین سیّد حمید علوی‌آزیز، علاوه بر سال‌ها تدریس در حوزه علمیّه مشهد، هشت سالی است که در مرکز مدیریت حوزه علمیّه خراسان مشغول به فعالیت است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند روز قبل در کانال تلگرامی «حضرت آیت‌الله اشرفی شاهرودی»[۱] خبری انتشار یافت که به نگاه نویسنده خبر، بسیار شگفت‌انگیز بود. متن خبر، حاکی از استفاده این استاد گران‌قدر از تخته وایت برد در درس خارج فقه بود.[۲]

ورود مراکز علمی جهان اسلام به تبیین فقه سیاسی مقارن با توجه به عنصر زمان و مکان کمک شایانی به پویایی روز افزون وحدت کشورهای اسلامی خواهد کرد؛ اقدمات پژوهشی و آموزشی مشترک میان دانشگاه‌های جهان اسلام در مولفه‌هایی از قبیل واکاوی مفهوم مصلحت و نیز برخی رویه‌های حقوقی در متن فقه اسلامی، گنجینه‌ای بی بدیل در مواجهه با فشارهای قدرت‌های استکباری به شمار می‌آید.

شبکه اجتهاد: نوزدهمین اجلاسیه اساتید سطح عالی و خارج حوزه علمیه قم با حضور و سخنرانی حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی و آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه علمیه کشور در سالن همایش مدرسه علمیه امام کاظم علیه السلام در قم برگزار شد.

شبکه اجتهاد: همایش ملی «اتحاد حقوقی جهان اسلام» به همراه چهار کمیسیون حقوقی، با حضور علما، اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در سالن همایش‌های مجتمع علوم انسانی جامعه المصطفی العالمیه برگزار گردید.

نوزدهمین اجلاسیه اساتید سطح عالی و خارج حوزه علمیه قم با تأکید بر «فقه و نیازهای جامعه و نظام» با حضور چند صد نفری اساتید و مدیران مراکز فقهی در سالن همایش‌های مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد.

استاد دانشگاه شهید بهشتی ضمن تأکید بر تجددی نظری در طرح‌های فقهی تصریح کرد: اگر بتوانیم مواد فقهی را در چارچوب‌های نظام مدون امروز قرار دهیم، نظام حقوقی اسلامی در کنار نظامات حقوقی دیگر تبلور بیشتری خواهد داشت.

اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش فقه و اصول در طول حیات خویش از دو حیث شکلی: همانند تبویب‌ها و ساختارهای جدید و محتوایی همانند: اصلاح و تغییر پاره‌ای مبانی، افزایش منابع و ارائه تفاسیر خاصی از آن‌ها و تفاوت در روش‌ها و رویکردها؛ تطورات فراوان و تحولات بسیاری را تجربه کرده است.

این پژوهش در حوزه فقه، با تکیه بر عمومات برخی از محکم ترین ادله فقهی همچون ادله احترام انسان، ادله ممنوعیت تنبیه و آزار و شکنجه، اصل برائت و قواعد اقرار، و نقد مبانی ادعایی تجویز شکنجه، ناتوانی این مبانی، بر تخصیص و نقض عمومات فوقانی حاکم در حیثیت و تمامیت جسمانی و روانی شهروندان را اثبات می‌کند.

شبکه اچتهاد: هدف مصنف از این کتاب، خلاصه کردن اصول فقه و دوری از اطنابی است که باعث ملالت و خستگی طلاب علوم دینیه درفراگیری اصول فقه می‌باشد که این اطناب و اطاله کلام در اصول گاهی بی ثمر و بدون فایده می‌باشد ایشان در مقدمه کتاب می‌نویسد:

اختصاصی شبکه اجتهاد: سال‌ها حضور آیت‌الله مصطفی اشرفی شاهرودی در حوزه علمیّه مشهد، او را به یکی از بزرگان و زعمای این حوزه بدل نموده است. مستشکل درس حضرت امام (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) این روزها علاوه بر تدریس خارج اصول، خارج فقه خود را به بررسی مسائل مستحدثه اختصاص داده است.

یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های امام خمینی(ره) در علم اصول، نظریه «خطابات قانونیه» است. ایشان در این نظریه بر این باور است که شارع مقدس در جایگاه قانون‌گذار، به بیان وظایف و تکلیف شرعی مکلفان پرداخته است.

نرم‌افزار جامع‌الاحادیث ۳,۵ از بهترین نرم افزارهای حدیثی است که موسسه نور آن را تولید کرده است. این نرم‌افزار ترکیبی از چند نرم افزار، از جمله جامع الاحادیث ۲.۵ و گنجینه روایات نور می‌باشد.

به نظر می‌رسد استناد گستردۀ علامه حلی بدین روایت، و توصیف روایت به «مقبول» توسط شهید اول و محقق کرکی، منشأ ادعای مقبوله بودن این روایت توسط شهید ثانی شده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: شما را نمی‌دانم ولی من از گذشته‌های دور، یعنی از همان زمان که با فقه و اصول آشنا شدم، هیچ‌گاه نتوانستم با سازوکار موجود ارتباط صمیمانه‌ای برقرار سازم. اصول فقه با همه مسائل لازم و جذابیت‌هایی که داشت، مشحون از مسائلی بود که ضرورت آن‌ها در جریان استنباط روشن نبود.

شبکه اجتهاد: حذف یا بقاء مباحث بی‌ثمر یا کم‌ثمر در دانش اصول، موضوعی است که به‌شدت مورد نزاع حوزویان است. حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی، سعی در اتّخاذ موضعی میانه دارد. مدیر گروه فقه‌کاربردی پژوهشکده اسلام‌تمدنی، مشکل دانش اصول را نه در حذف مباحث بی‌ثمره و نه در بقاء آن‌ها می‌داند. دغدغه او عدم هماهنگی مباحث فعلی دانش اصول با مقتضیات جوامع انسانی است.

در بین ظرفیت‌های متعدد جهان اسلام برای رسیدن به وحدت کلمه و انسجام مسلمین، دانشگاه الازهر از اهمیت وافر و چشمگیری برخوردار است. مقبولیت بالا در بین مسلمین جهان و همچنین پیروان ادیان دیگر،کرسی‌های متعدد علمی در رشته‌های مختلف در دنیا و وجود چهره‌های برجسته علمی و انقلابی از جمله بهترین ابزارهای تقریبی‌ هستند که تمامی این موارد در دانشگاه الازهر به طور بالقوه و یا بالفعل موجود است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که می‌توان روح الشریعه را به مثابه یک عنصر روشی نیرومند در اجتهاد به کارگرفت، گفت: بهره‌گیری از روح الشریعه در بسیاری از زمینه‌ها و حوزه‌های نوپیدای حیات بشری از جمله حقوق بشردوستانه، دارای اهمیت و کاربرد ویژه است.

فقه نظام، یعنی فقه انسان اجتماعی، یعنی فقهی که تکلیف جامعه را معین و جامعه به موجب آن، وحدت در اراده اجتماعی پیدا می‌کند. یکی از وظایف علوم انسانی اسلامی تولید فقه نظام است که ناظر به رفتارهای جامعه اسلامی است.

شماره هفتم «فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق» به سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد علی احمدی ابهری و صاحب امتیازی موسسه خانه کتاب منتشر شد.

شهید صدر به دو گونه اجتهاد قائل است: «اجتهاد منفعلِ سرگردان و بی‌هدف» و «اجتهاد هدف‌دار و مکتبی». از نظر ایشان اجتهاد نوع دوم نظام‌ساز و تمدن ساز است. بخشی از این اجتهاد در حوزه، مدرسه و کتابخانه است و بخش مهمی از ان نیز با حضور در اجتماع به دست می‌آید. فقه آیت‌الله صدر نه اضطرار‌اندیش و اکل‌میته‌ای بود و نه منفعل و گشاده در مقابل همه چیز و هر مکتبی.

مؤسسه فرهنگی هنری اشراق و عرفان، جلد اول مجموعه فلسفه فقه را که تقریر درس خارج آیت‌الله علیرضا اعرافی است، با عنوان «هرمونتیک» و با تحقیق و نگارش علی بخشی منتشر کرد.

برخی با دقّت‌های عقلی - فلسفی وارد مباحث اصولی شده و معتقد هستند تنقیح مسائل اصولی با به کارگیری قواعد فلسفی میسر می‌شود، برخی دیگر به کارگیری فلسفه را در اصول فقه از آن جهت که علم اصول علمی اعتباری است ممنوع دانستند. بدین ترتیب هر دو گروه تأثیرات خاصی را در فقه رقم می‌زنند.