اجتهاد و اصول فقه

برای شناخت نقش دلیل عقل در استنباط احکام شرعی در سیره نظری و عملی شیخ انصاری (ره) بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی وی بر اساس روش تحلیل محتوا انجام شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد او عقل را به عنوان رسول باطنی مطرح و حجیت آن را به این دلیل می پذیرد. وی به استقلال عقل در حکم باور دارد و قبح برخی محرمات شرعی را به دلیل عقل مستقل مستند می کند...

به اعتقاد احمد مبلغی، متفکرین دینی باید مطالعات خود را معطوف به کشف سازوکاری برای فهم صحیح نص بر اساس مقتضیات روز کنند و با استفاده از خصایص شریعت به مثابه یک عنصر روشی، از آن به عنوان یک سازوکار اجتهادپسند بهره بگیریم. شبکه اجتهاد: اقتضای زندگی جدید، مسائل و نهادهای برآمده از آن باعث شده است تا موضوعات و مسائل قدیم فقه به دست فراموشی سپرده شوند و روش‌های جدید برای بررسی احکام و مسائل تاریخی فقهی از سوی متفکرین دینی انتخاب شود. اکثر متفکرین دینی، بر این باورند که باید ظرفیت روش‌شناسی فقهی از چارچوب‌های تنگ گذشته رها …

معرفی و لینک خرید کتاب دانشنامه اصولیان شیعه

معرفی کوتاه:بررسی شرایط تحقق قاعده تحذیر یا رفع مسئولیت جزائی و مسائل فقهی و حقوقی مرتبط با آن است. در ابتدای این اثر به بیان نظریات فقها در زمینه شرایط تحقق قاعده تحذیر و نیز مصوبات قانونی مربوط به آن پرداخته شده و پس از آن نقش انواع هشدار در رفع مسئولیت کیفری با استناد به قاعده تحذیر و تسبیب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. آن گاه امکان گریز از خطر برای فرد هشدار گیرنده و نیز شرایط تحقق قاعده تحزیر بیان شده و جایگاه قاعده مذکور در حقوق جزای شکلی و تطبیق آن بر مباحث حقوقی و قوانین و مقررات مصوب تبیین شده است. نویسنده همچنین تحلیلی از مبانی فقهی و قوانین حقوقی مربوط به پذیرش مسئولیت کیفری و جزایی و کارکرد قاعده فقهی تحذیر در این زمینه ارایه نموده و مفهوم و مصادیق آن را بیان کرده است.

معرفی کوتاه:بیان مسائل مربوط به اصول فقه به زبان ساده است. در این نوشتار ابتدا به بیان مراتب احکام فقه و اقسام مسائل اصولی پرداخته شده است. نویسنده ابتدا به بیان مباحث الفاظ و احکام ظاهری فقه پرداخته شده و پس از آن احکام قطع و ظن و حجیت آن‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته و خصوصیات قطع و وجوب متابعت از آن و معذریت قطع و تکلیف آور بودن آن تبیین شده است. نویسنده در همین راستا به منجزیت علم اجمالی و مفهوم تجری و ادله حرمت آن اشاره نموده و موضوع تجری و نسبت آن با ظن موضوعی را بررسی نموده است. نویسنده همچنین به ادله مربوط به اجتهاد و تقلید پرداخته و حکم عقل و نقش آن در استنباط حکم شرعی را بیان نموده است.

معرفی کوتاه:شرح و بررسی مباحث اصولی مندرج در کتاب "کفایه الاصول" تألیف ملامحمدکاظم آخوند خراسانی در زمینه مباحث الفاظ، مفاهیم، حجیت و اصول عملیه در علم اصول فقه شیعه است. در این مجلد نیز در ادامه جلد قبل به بررسی حجیت ظنون معتبره و مطلقه پرداخته شده و حجیت ظن واقعی و طریقی و نیز ظن کشفی و نیز ظن حاصل شده به واسطه حکومت، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سبب ظن، موارد آن، مرتبه ظن و راه‌های ایجاد آن تبیین شده است. نویسنده در همین راستا قیاس را از موارد حجیت ظنون معتبره خارج نموده و ادله عدم حجیت قیاس را بررسی نموده است. در ادامه به بحث در مورد عدم حجیت ظن در مقام امتثال و حالات مختلف مربوط به آن پرداخته شده و مبانی و ادله مربوط به اصول عملیه و شرایط جریان داشتن آن‌ها بررسی شده است. در همین راستا نویسنده به تبیین ادله مربوط به اصل برائت و احتیاط (اشتغال) پرداخته و دلایل عقلی و نقلی مشروعیت این دو اصل و موارد استعمال آن‌ها در استنباط حکم شرعی بیان شده است. وی در ادامه به بررسی ادله اصل تخییر و قواعدی فقهی مانند قاعده میسور، قاعده اشتغال، قاعد لاضرر پرداخته شده و ادله مربوط به اصل استصحاب و حجیت آن و نیز شرایط جریان داشتن این اصل را بررسی نموده است.

جایگاه عقل در فقه و اصول فقه همواره مورد اختلاف فقها بوده و در مذاهب مختلف اسلام به طرق مختلف با آن برخورد شده است. هدف فقه و احکام اسلامی نه راکد کردن زندگی و ایجاد فضای جامد و صامت ، بلکه جهت دادن به زندگی، پویایی، تازگی و نواند یشی است. تغییر در احکام فقه اسلامی هم عقلا" و هم شرعا" امری لازم و ضروری است. یکی از امتیازات اسلام و به ویژه مذهب شیعه، پویایی اجتهاد بر اساس زمان و مکان لازم است. احکام اسلام هر چند در ماهیت خود ثابت می باشند و هیچ گونه تغییری در طول زمان پیدا نمیکنند؛«حرام خداوند همیشه حرام و حلال خداوند همیشه حلال میباشد.»منتها احکام دارای موضوعات و ملاک های خاصی می باشند که تنها به ملاحظه آنها از طرف شارع مقدس تقدیر و تشریع شده اند. تا مادامی که در بستر زمان تغییر بیرونی و یا درونی برای موضوعات و ملاکها حاصل نشود ، احکام ثابت و تغییر ناپذیر می مانند.اما چنانچه موضوعات تغییر کردند ، حکم نیز اجرا نخواهد شد.رد پای عقل در جای جای فقه معاصر دیده شده، با این حال در این خصوص معتزله وموافق شناخت عقل به عنوان یکی از منابع استنباط احکام و اخباریون مخالف آن می باشد . در انتهای این تحقیق مشخص خواهد شد که در خصوص امکان استناد به عقل در صورت مستقل برای اثبات حکم شرعی اختلاف نظر وجود دارد . موافقان حجیت عقل معتقدند تمام نباءهای عقلایی منشأ حقیقی داشته و به عقل اضطراری باز میگردد و دلیل شیوع و عمومیت آن نیز اضطرار عقلا در زندگی است . بنابراین حجیت آن به عقل باز میگردد و از این نظر علم اصول و قواعد فقه قابلیت تحلیل عقلی را خواهند داشت . مخالفان حجیت عقل معتقدند به دلیل توقیفی بدون احکام شرعی حکم عقل ، به صورت مستقل از شرع، نمی تواند حجیت داشته باشد و توجه به قاعده ملازمه برای اثبات وجود دلیل در رسیدن به حکم شرعی است. نگرشی که در مورد عقل برای استنباط احکام شرعی وجود دارد و در مورد نباءعقلا که در تأیید عقل که عملا" با توجه به عمل به عقل در تنگنای احکام به نتایج مطلوبی رسیده اند که نباءعقلا در اصل مورد تأیید شارع با توجه به قرائن و مدارک و با وجود مکاتب فقهی می باشد که این خود وجود عقل به عنوان یکی از اجزاء مورد استناد را تأیید میکند.

معرفی پایان‌نامه: هندسه معرفتی محقق خراسانی در کفایه الاصول

معرفی و لینک خرید کتاب روش‌شناسی نقد متن حدیث (با رویکرد تطبیق بر نمونه‌ها)

یکی از قواعد فقهی برای کفاری که مسلمان می شوند قاعده جب است این قاعده مبنای رحمت و رافت اسلامی برای نفی مجازات از کافرانی است که مسلمان می شوند. از سوی دیگر عفو عمومی اقدامی است که به منظور محو کردن و زدودن از حافظه قانون نسبت به برخی از جنبه های رفتار مجرمانه ارتکابی توسط مجرم صورت می گیرد، این عفو غالباً به گروه هایی از مردم اعطا می شود که مرتکب جرایم سیاسی شده باشند. این دو مقوله از ادبیات نظری متفاوت برخودار هستند، اما تشابه هایی نیز بین این دو مفهوم وجود دارد. لذا در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف، مقایسه و بررسی تطبیقی قاعده جب با عفو عمومی از جنبه های مختلف فقهی و حقوقی، به بررسی آن ها در سه حوزه اصلی تعاریف و مفاهیم، ادله و مستندات و قلمرو پرداخته ایم. نتایج حاصله در این پژوهش نشان می دهد که رابطه این دو از منظر اشکال چهارگانه منطقی، عموم و خصوص من وجه می باشد.

همایش «علامه شهید صدر؛ ساخت نظام‌های اسلامی و مسأله حجیت» عصر امروز، با سخنرانی حجج‌اسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد و رضا اسلامی در جمع فضلاء و طلاب در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، همزمان با ایام سالگرد شهادت شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، همایش «علامه شهید صدر؛ ساخت نظام‌های اسلامی و مسأله حجیت» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدرس خارج فقه اصول و حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسلامی عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین …

معرفی و لینک خرید کتاب مجمع‌المسائل: حاوی نکات ریز در فقه امام شافعی

معرفی کوتاه:رویکردی تطبیقی در مورد دیدگاه‌های شیعه و اهل‌سنت درباره مبانی اصول فقه و ابزارها و منابع ایشان جهت استنباط حکم شرعی است. در این نوشتار سعی شده جهت نزدیکی آرای شیعه و اهل‌سنت اصول مشترک آنان در مورد نحوه اجتهاد در مسایل شرعی بیان شده و اختلافات آنان در این زمینه نیز تبیین گردد. نویسنده ابتدا به تعریف فقه مقارن، موضوع آن و فواید علم یافتن به اختلاف نظر فرقه‌های مختلف در زمینه فقه و اصول پرداخته و سپس اصول فقه مقارن وهدف از آن را بیان کرده است. در ادامه وی به دیدگاه‌های علمای شیعه و اهل‌سنت در زمینه اموری مانند حکم تکلیفی، حکم وضعی، حکم ظاهری و واقعی، راه‌های تشخیص اصول فقه و روش اصولیان در استنباط حکم شرعی پرداخته و کلیاتی از اصول فقه آنان مانند حجیت ظهور، حجیت سنت، حجیت قرآن، حجیت دلیل عقل، حجیت اجماع، حجیت سنت صحابه و فرق آن با حجیت سنت اهل‌بیت حجیت خبر واحد و راه‌های یقینی و ظنی رسیدن به دلیل شرعی در اجتهاد را بررسی کرده و استدلال‌های آنان در زمینه جمعیت این قبیل از امور با هم مقایسه نموده است.

چکیده: در نظام‌های بزرگ حقوقی اصولاً مسئولیت به سه قسمت کلی تقسیم می شود: ۱- مسئولیت ناشی از عمل جزایی ۲- مسئولیت ناشی از عمل قراردادی ۳- مسئولیت ناشی از عمل غیر قراردادی یا قهری هر یک ای اینها به نوبه خود دارای عناصر متشکله می‌باشند. اما مهم‌ترین و پیچیده‌ترین نوع مسئولیت، مسئولیت غیرقراردادی یا قهری است. یکی از عوامل موجد مسئولیت اتلاف است. اتلاف یکی از موجبات ضمان قهری معرفی شده است و قاعده اتلاف یک قاعده مسلم فقهی است که ما در این پایان‌نامه سعی خواهیم کرد که به برسی قاعده اتلاف و مسئولیت‌مدنی بپردازیم. در این پایان‌نامه سعی محقق بر بررسی مسئولیت مبتنی بر اتلاف در قوانین ایران و فقه عامه با توجه به تاریخچه‌ی تصویب قوانین مدنی ایران و فقه عامه که به خوبی علت اختلاف در قواعد مسئولیت را به طور کلی در اتلاف و سایر علل مسئولیت نشان خواهد داد، پرداخته و مشخص خواهد گردید.

معرفی کوتاه:بیان مسایلی در مورد مبادی، مباحث الفاظ، مباحث مربوط به حجت، دلالات و سایر مباحث مربوط به علم اصول فقه است. در این نوشتار به بررسی ابعادی دیگر از مباحث الفاظ پرداخته شده و مسایلی مانند ظهور الفاظ در معانی، بحث مشتق، اوامر، اقسام واجب و کاربردهای آن‌ها در علم اصول فقه بیان شده است. در همین زمینه نگارنده به تبیین ماده و صیغه امر و ظهور آن در وجوب پرداخته و حقیقت انشاء و رابطه بین هیئت امر با صیغه إفعل را بررسی نموده است. بیان معنای واجب توصلی و تعبدی، واجب مطلق و مشروط، واجب معلق و منجز، واجب نفسی و غیری، واجب اصلی و تبعی، واجب تعیینی و تخییری، واجب عینی و کفایی، واجب موسع و مضیق و بیان مصادیقی از هر یک از آن‌ها، از دیگر مندرجات این نوشتار است.

معرفی کتاب مقارنه المذاهب فی تاریخ الفقه و الفقهاء

معرفی کوتاه:مروری بر مباحث مربوط به الفاظ از علم اصول فقه است. در ابتدای این اثر به بیان معنای علم اصول فقه و موضوعات مربوط به این علم و فواید آن پرداخته شده و احکام مربوط به وضع الفاظ برای درک معانی آن¬ها و مفهوم وضع در حروف، اسماء اشاره، خبر و انشاء و نیز نحوه استعمال لفظ در مفردات و جملات به نحو حقیقت و مجاز را بررسی نموده است. وی در ادامه به علایم حقیقت و مجاز، حقیقت شرعیه، بحث مشتق، اشتراک لفظی و معنوی و صحیح و اعم اشاره نموده و احکام مربوط به صیغه و ماده امر و نیز ظهور آن در وجوب را بررسی نموده است. دلالت داشتن صیغه امر بر فور و تراخی، مره و تکرار و نیز اقسام وجوب اعم از واجب توصلی و تعبدی، معلق و منجز، نفسی و غیری، اصلی و تبعی و بحث از وجوب مقدمه واجب اشاره نموده و دیدگاه برخی از اصولیان شیعه را در این زمینه منعکس نموده است. در ادامه نویسنده به بیان احکام مربوط به نواهی پرداخته و اجتماع امر و نهی در امر واحد پرداخته و مفهوم نهی در معاملات و اثر آن در صحت و فساد معامله را بررسی نموده است. بیان اموری مانند مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، موارد جواز نسخ و شروط عمل کردن به عام بعد از فحص از مخصص، از دیگر مندرجات این نوشتار است.

معرفی و متن کتاب هرمنوتیک و اجتهاد در فقه سیاسی: مجموعه نشست‌ها و مقالات

معرفی و لینک خرید کتاب مصادر فقه (عقل و عرف)

معرفی و لینک خرید کتاب اصول فقه در نظم نوین با بکارگیری متد خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

یکی از مباحث قابل طرح دربارۀ اصول عملیه، چگونگی کاربرد این اصول در دانش حقوق است؛ این بحث را در قالب این پرسش هم می‌شود به میان کشید که: آیا می‌توان از اصول عملیه در مباحث حقوقی استفاده کرد و با کمک آن‌ها به حل مسایل و گِره‌های موجود در این حوزه پرداخت؟ شبکه اجتهاد: اصول عملیه یکی از مباحث مهم دانش اصول است که کاربردهای بسیاری در حل مسائل فقهی و تبیین احکام شرعی دارد. منظور از اصول عملیه، قواعدی است که مجتهدان، در فرض فقدان دلیل معتبر اجتهادی و شک در حکم واقعی با کمک این قواعد به …

آیت‌الله اراکی با بیان اینکه شهید صدر آغازگر طرح فقه نظام در جامعه ما بود، گفت: ما باید جایگاه ویژه شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر را پاس بداریم. ایشان اولین فقیهی بود که بحث فقه نظام را برای اولین بار مطرح کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی، دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی، شامگاه دیروز در اختتامیه هفته بزرگداشت شهید صدر سخنرانی کرد و در آغاز سخنانش گفت: شهید صدر آغازگر فقه نظام در جامعه ما بود و ما باید راه او را ادامه دهیم. ابتدا باید مقصود از فقه نظام را تعیین کرد و سوال این است آیا …

معرفی و لینک کتاب معالم التشریع الاسلامی

معرفی و لینک خرید کتاب فرهنگ اصطلاحات فقهی نوشته محمدحسین مختاری مازندرانی؛ علی‌اصغر مرادی

معرفی کوتاه:کتاب حاضر، جلد سوم از مجموعه‌ای پنج‌جلدی است که به‌منظور تدریس فراهم و در بیست‌وچهار جلسه درسی تنظیم گردیده است. عناوین مباحث درس، تشریح مباحث درس، متون برگزیده اصولی به زبان عربی و پرسش‌های مرتبط با موضوع از ویژگی‌های این مجموعه هستند. به‌علاوه تشریح مباحث ساده‌سازی شده، آن‌گونه که طالب می‌تواند از آن به‌عنوان متن اصولی خودآموز نیز استفاده نماید، خصوصیت دیگر آن ارائه متون برگزیده از کتب اصولی سطوح عالی مانند «فرائدالاصول» و «کفایه الاصول» و ... است که دانشجویان با فهم آن‌ها می‌توانند توانایی خود را در استفاده از متون مذکور نیز ارتقا بخشند.

عقد وکالت از جمله عقود معینی است که در جامعه و روابط حقوقی اشخاص کاربرد وسیعی دارد، زیرا از جهتی اشخاص ناچار به استیفای حق خود به مباشرت نمی باشند و از جهت دیگر، عقد مزبور در دعاوی و کمک به احیای حق زیان دیده در محاکم دادگستری دارای اهمیت فراوانی است. با انعقاد عقد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر حق و تکلیف یافته، دارای روابط حقوقی، وظایف و مسئولیت های متقابلی می شوند. از جمله این تعهدات رعایت مصلحت موکل است. از آنجا که این تعهد بر سایر تعهدات وکیل سایه افکنده و به نوعی شالوده و زیربنای کلیه تعهدات وی محسوب می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. علی رغم تصریح به تعهد مزبور در ماده ۶۶۷ قانون مدنی، ضمانت اجرای نقض آن در فروض مختلف مبهم است. سکوت قانون، ضعف تالیفات و مبتلابه بودن قضیه ما را به جستجوی پاسخی واداشت که خلاصه آن بدین شرح است: اعمال حقوقی که بدون رعایت مصلحت موکل انجام شده اند – به استثنای فرضی که در آن با طرف معامله تبانی صورت گرفته است - نافذ تلقی می شوند، هرچند موکل در صورت وجود خیار می تواند از خود رفع ضرر نماید.

آیت‌الله سید محمد موسوی‌نژاد مدیر یکی از قدیمی‌ترین و موفق‌ترین مدارس علمیه خراسان، ماه گذشته در پی عارضه سکته مغزی در یکی از بیمارستان‌های مشهد بستری شد و سحرگاه امروز در سن ۸۵ سالگی درگذشت. فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله سید محمد موسوی‌نژاد در گفتگو با «خبرنگار اجتهاد» با اعلام رحلت آیت‌الله موسوی‌نژاد گفت: ایشان سحرگاه امروز و قبل از اذان صبح در بیمارستان امام حسین (ع) مشهد درگذشت. دکتر سید علی موسوی‌نژاد با اشاره به این‌که مرحوم استاد موسوی‌نژاد، قریب ۴۵ روز در بیمارستان‌های قائم(عج) و امام حسین(ع) بستری بودند، اظهارداشت: در این مدت بسیاری از علمای مشهد از جمله …

معرفی کتاب اصول فقه نوشته دکتر روشنعلی شکاری و علی زارعی

معرفی کتاب و لینک خرید کتاب تاریخ فقه اسلامی از دیدگاه اهل سنت

کلاس «حدیث خوانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی به همت مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه قم برگزار خواهد شد. به گزارش شبکه‌ اجتهاد، کلاس «حدیث خوانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی، استاد درس خارج حوزه علمیه و رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم به همت سوی مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه برگزار می‌شود. بنابراین گزارش، این کلاس دوشنبه‌ها ساعت ۱۹ تا ۲۰ در مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه واقع در پردیسان، بلوار امام صادق(ع)، جنب دانشگاه ادیان و مذاهب، ساختمان مؤسسه امام صادق(ع) برگزار می‌گردد. گفتنی‌است، هر ماه، یک کلاس با …