اجتهاد و اصول فقه

پس از واقعه گوهرشاد در سال ۱۳۱۴ خورشیدی برخی از علمای آن روز محفلی علمی برای مباحثه مسائل فقهی و اصولی برپا ساختند. این محفل علمی در بین اهل علم حوزه خراسان به حلقه «کمپانی» مشهور بود. اعضای این جلسه آیات سید علی علم‌الهدی، سید علی‌اکبر خویی، سید جواد خامنه‌ای، میرزا حبیب‌الله ملکی تبریزی، غلامحسین عبدخدایی، سید جلیل‌الدین حسینی، شیخ اسماعیل کلائی، میرزا باقر تبریزی و شیخ محمدرضا بخارایی بودند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا بخارایی در حدود سال ۱۲۸۶شمسی در خانواده‌ای اهل علم و فضیلت در بخارا دیده به جهان گشود. پدرش حاج شیخ محمدتقی از …

شبکه اجتهاد: شاید هیچ یک از فرق و مذاهب اسلامی از نقطه نظر حفظ آثار و میراث مذهبی کهن‌سالشان خوش اقبال‌تر از مذهب اباضیه نبوده است. این حکم اگر سده‌های اول و دوم قمری را در نظر بگیریم حتی بر مذهب غالب و مسلط اهل سنت و جماعت/ اسلاف اهل سنت و جماعت هم صادق است. یکی از مهمترین اسباب آن هم این است که اباضیه فرقه‌‌ای محدود و در حاشیه بوده و توانسته بود به دلیل پراکندگی حاشیه‌وارش نسبت به مراکز اصلی جهان اسلام که مستقیم زیر نظر خلافت‌های اموی و عباسی بود به حیات مذهبی و علمی خود …

یکصدو دهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی فقه از سوی اساتید و محققان حوزه فقه و اصول در ۲۰۸ صفحه نمایه و از سوی اداره نشریات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، یکصدودهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «فقه» (تابستان ۱۴۰۱) با مدیر مسؤولی عبدالرضا ایزدپناه و سردبیری رضا اسلامی، به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد و مقالات این شماره بر روی سامانه نشریه نمایه گردید. «بررسی و نقد حرمت خواستگاری مخطوبه از منظر فقه امامیه» اثر زهرا شاهیاری‌حیدرلو و اسماعیل چراغی‌کوتیانی؛ «قاعده الاذن الشرعی لاینافی الضمان» نوشته علیرضا فرحناک؛ «اعتبارسنجی …

کتاب «حاشیه بر رساله ارث ملا‌هاشم خراسانی» یکی از کتاب‌های فقه فتوائی امام خمینی (ره) است. ایشان پس از نگارش تعلیقه بر کتاب «وسیله النجاه» سید اصفهانی از آنجایی که کتاب الارث آن کتاب تنها دربردارنده مسائل اولیه آن بوده؛ فتاوای خود در مبحث ارث را در حاشیه رساله ارث ملا‌هاشم خراسانی نگاشته است. شبکه اجتهاد: ملامحمدهاشم خراسانی، معروف و ملقب به «ثقه الاسلام» در سال ۱۲۴۲ش (۱۲۸۰ ق) در مشهد متولد شد و پس از آنکه مقدمات تحصیلی را در مشهد گذراند، راهی نجف شد و به مدت دوازده سال در آن مرکز علمی به تحصیل پرداخت. آخوند خراسانی …

حجت‌الاسلام سیدمحمدکاظم طباطبایی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، گفت: ما چاره‌ای جز عصری‌سازی سنت و سیره معصومین(ع) برای الگوگیری در زندگی امروز نداریم البته عصری‌سازی باید همراه با روش مناسب و تحلیل درست و استخراج معیارها و ملاک‌ها باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، در نشست علمی «عصری‌سازی سیره پیامبر(ص)؛ چیستی و چرایی»، گفت: بر پایه آموزه‌های قرآن و سنت، تاسی و الگوگیری از سیره پیامبر(ص) امری لازم و ضروری است؛ چنان‌که خداوند متعال، رسول خدا(ص) را به عنوان الگو معرفی کرده و مؤمنان را به تأسی از سیره ایشان فراخوانده است. …

مدیر حوزه‌های علمیه در دیدار اساتید، فضلا، مسئولان و کارشناسان آموزشی «نکات تحلیلی پیرامون طرح جدید آموزش حوزه» را مطرح کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه در دیدار اساتید، فضلاء، مسئولان و کارشناسان آموزشی حوزه به طرح «نکات تحلیلی پیرامون طرح جدید آموزش حوزه» پرداخت که در ادامه متن کامل آن را‌ می‌‌خوانید: بسم الله الرحمن الرحیم؛ در آغاز باید از همه اساتید و طلاب و فضلا و شخصیت‌هایی که در خصوص طرح جدید مصوب شورای عالی حوزه‌های علمیه برای سطوح عالی، اظهارنظر و تایید یا نقد کرده‌اند، صمیمانه و متواضعانه تقدیر و تشکر نمایم. …

شبکه اجتهاد: بلافاصله پس از اعلام خبر درگذشت شیخ یوسف قرضاوی، شخصیت‌ها، فعالان و جریآن‌های گوناگون مذهبی و سیاسی جهان اسلام، واکنش‌های متفاوتی از خود نشان دادند و رسانه‌های گروهی و سایت‌های فضای مجازی در مصر و سایر کشورهای عربی و اسلامی به طور وسیع و گسترده‌ای آن را به شیوه‌های مختلف و متفاوت، منتشر و پوشش دادند. شیخ قرضاوی از علمای الازهر در سپتامبر ۱۹۲۶ میلادی در روستای «صفت تراب» استان «غربیه» مصر متولد شد و دو ساله بود که پدرش را از دست داد و عمه‌اش سرپرستی‌اش را به عهده گرفت. حفظ کل قرآن او قبل از ۱۰ …

اختصاصی شبکه اجتهاد: راهبردهای چهارگانه حضرت رضا (ع) برای عبور از جهان پر از ظلم و جور به جهانی آکنده از عدل و قسط، الگویی برای اتخاذ راهبردهای جهان تشیع و پیروان اهل بیت علیهم‌السلام و مجموعه مسلمین، برای رهایی از بی‌عدالتی به سوی عدالت فراگیر است. مقدمه: آینده موعود الهی برای عدالت جهانی امام رضا (ع) به روشنی آینده جهان را دنیایی لبریز از عدالت بر اساس حکمرانی منجی موعود می‌داند: «عَنِ الرِّضَا قَالَ: الخَلَفُ الصَّالِحُ مِنْ وُلْدِ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ هُوَ صَاحِبُ الزَّمَانِ وَ هُوَ الْمَهْدِی» که در روایتی دیگر، کارویژه منجی موعود را این …

آزمون پذیرش دروس خارج سطح چهار حوزه علمیه خراسان برای طلاب برادر و خواهری که برای اولین سال در درس خارج شرکت می‌کنند، برگزار می‌شود. به‌گزارش شبکه اجتهاد، آزمون سطح‌بندی و توانمندسازی طلاب ورودی جدید به سطح عالی این حوزه در جهت ارتقای کیفیت دروس خارج و در راستای نظرات اساتید این دروس برگزار می‌شود. بنا بر این گزارش، شرط پذیرش در این آزمون، اتمام سطح سهٔ کتبی و شفاهی است و طلابی که یک درس اصلی یا دو درس جنبی کسری دارند نیز می‌توانند با تعهد از مدرسهٔ مبدأ خود در این آزمون شرکت کنند. این آزمون ۳۰ درصد …

مشکل این نیست که طلبه کم می‌خواند، مشکل این است که بد می‌خواند؛ یعنی مشکل جای دیگری است. لذا پیشنهاد ما جایگزین شدن یک متن دویست‌صفحه‌ای از کتاب‌های مختلف(نه از یک متن، بلکه از متون مختلف) و دوره‌ها و کارگاه‌های مخصوص متن‌خوانی است. یعنی حوزۀ متن‌خوانی را از حوزۀ مفاهیم باید تفکیک بدهیم، آن جایی که بحث مفاهیم است در قید و بند هیچ کتابی نیستیم، هر کتابی که برای آموزش مناسب‌تر است و از حیث مفهومی بهتر است همان را انتخاب می‌کنیم، اما بله، چون ما یک تراث و یک گذشته‌ای داریم و باید با این ارتباط بگیریم یک …

کتاب «البحوث الاصولیه»، تقریر درس اصول مرحوم آخوند خراسانی با حضور جمعی از علما و فضلای حوزه علمیه در موسسه آل البیت رونمایی شد. به گزارش شبکه اجتهاد، با حضور جمعی از علما و فضلای حوزه علمیه قم از کتاب «البحوث الاصولیه» تقریر درس اصول مرحوم آخوند خراسانی به قلم استاد آقامیرقزوینی در موسسه آل البیت (ع) در قم رونمایی شد. در این مراسم حجج‌اسلام والمسلمین مهریزی، موسوی اصفهانی و فاضلی به سخرانی پرداختند که بخشی از سخنان این اساتید را می‌خوانید: استاد مهدی مهریزی: مرحوم آخوند خراسانی توسط شاگردانش تاثیرات زیادی در حوزه عراق و ایران داشته است. ایشان …

استاد حوزه و دانشگاه در دفاع از تغییرات متون آموزشی گفت: متن آموزشی باید ترسیم کلی از علم ارائه دهد و حلقات برای این امر عالی است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی رنجبر استاد حوزه و دانشگاه، در خصوص تغییرات متون درسی حوزه به «رسا» گفت: برای یک مقطع آموزشی لازم است کتب آموزشی برای دانش پژوه و طلبه قرار داده شود و مراد از کتاب آموزشی متنی است که ترسیم درستی از فضای علم ارائه دهد. وی ادامه داد: کتاب آموزشی باید به طور مبسوط هندسه کلی آن علم را ارائه دهد و به طلبه بفهماند که …

شبکه اجتهاد: حوزه علمیه یک جریان پاک و نشأت گرفته و بالیده از روح آموزه‌های اسلامی است که بر این اساس یک رسالت بسیار مهم و سنگین و پیامبرانه دارد؛ رسالت حوزه علمیه این است که شریعت را بیان و لایه‌های پنهان آن را استخراج کند، فهم عمیقی از معارف دینی به دست آورد و برای پاسخ به نیازهای روز مکلّفان جامعه، پاسخ به نیازهای درونی خود، حکومت و جهان، پیش برود و اجتهاد کند. پس فلسفه شکل‌گیری حوزه‌های علمیه، اجتهاد، با رویکردهای مختلف و متنوع آن است. ضرورت تخصص‌گرایی در مسائل دینی دو نکته خیلی ضرورت دارد؛ یکی تخصصی …

استاد حسینی فقیه که کتب «رسائل، کفایه و حلقات» را چندین دوره تدریس کرده معتقد است: حلقه دوم و سوم جای رسائل و کفایه را نمی‌تواند بگیرد بلکه برای تکمیل دراسات اصولی بسیار نافع و مفید هستند؛ خصوصاً اینکه درس‌های خارج کنونی بیشتر بر مبنای کفایه الاصول برگزار می‌شود و این جهت علاوه بر محسنات متعدد دیگر، مزید بر علت هست که باید کفایه را به‌خوبی خواند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید محسن حسینی‌فقیه با اشاره به جایگاه متون آموزشی مکاسب، رسائل و کفایه در سخنانی اظهار کرد: این کتب سه‌گانه آثاری هستند به‌غایت ژرف و در راستای …

​امام خمینی که بیش از ۲ دهه در حوزه علمیه قم به‌عنوان فیلسوف و عارف بزرگ و مدرس فلسفه و عرفان شناخته می‌شد از اواسط دهه ۲۰ به بعد بیشتر تألیف و تدریس دروس اجتهادی فقه و اصول را وجهه همت خود قرار داد و در این میان تعلیق بر کتاب وسیله النجاه آیت‌الله ‌‌‌سید ابوالحسن اصفهانی اولین نوشته فقه فتوائی ایشان بوده است. تعلیقه‌های حضرت امام بر این کتاب معروف فقهی در تاریخ دوازدهم شهریور ۱۳۳۲ به اتمام رسیده است. شبکه اجتهاد: آیت‌الله ‌‌‌سیدابوالحسن اصفهانی(قدس سره) یکی از فقهای بزرگ شیعه و مرجع بزرگ شیعیان عصر خود بوده است. …

شبکه اجتهاد: نخستین موج با مدرنیته، در حوزه‌های علمیه قربانی گرفت. جدالِ مشروطه درگرفته بود. نزاعی در میان حوزویان هم ایجاد شد. شیخ فضل‌الله نوری به چوبه‌ اعدام سپرده شد. انزوایی بر روحانیت سایه انداخت. این نخستین مواجهه سنت و تجدد، برای روحانیت صعب و سنگین آمد. نسلِ دومِ روحانیت اما به درایت قدم برداشت. آیت‌الله‌ شیخ عبدالکریم حائری یزدی آن را مدیریت می‌کرد. او صد سال پیش در قم بنای حوزه‌ علمیه را گذاشت. در این زمان، علم‌گرایی کالای رایج بود. دین هم مورد نقد قرار می‌گرفت. باورهایی چون غیبتِ امام زمان، رجعت، معاد جسمانی، معراج و شفاعت مورد …

شبکه اجتهاد: رویکرد «فقه موضوعات»، هسته مرکزی دین را دستورات و فرامین الهی می‌داند که فقه، آنها را در قالب احکام شرعی استنباط کرده و به مکلفین ارائه می‌کند. طبق این نگرش، هریک از افعال مکلفین، به‌صورت یک عنوان کلی، موضوع برای یکی از احکام تکلیفی قرار می‌گیرد و تکلیف او را مشخص می‌کند. براین اساس، رویکرد «فقه موضوعات» در مواجهه با مقوله «دولت اسلامی»، بر عمل به احکام شرعی تأکید می‌ورزد؛ طبق این نگرش، از آنجا که «دولت اسلامی»، مجری احکام شریعت است، در عرصه‌های مختلف بر ضرورت انطباق قوانین، مناسبات اجتماعی وتصمیم گیری‌های مدیریتی بر «احکام شرعی» و …

شبکه اجتهاد: با محاسبه تواریخ اجازات و مراجعه به منابع تاریخی شاید بتوان تشخیص داد که علامه حلی حدود یک دهم از عمرش را در ایران گذرانده بود. او در این مدت علاوه بر بحث و مناظره با دانشمندان اهل سنت در شهرهای مختلف در حال نشر و روایت آثارش نیز بود و شاگردان زیادی را تربیت کرد. اجازات فراوانی از علامه با تواریخ و امضاهای مختلف در شهرهای گوناگون ایران صادر شده است. این اجازات در مدرسه‌ی سیاری که سلطان محمد خدابنده آن را با اردوی خود، شهر به شهر از کرمانشاه تا قزوین و زنجان و شهرهای شمالی …

استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: جایگزین کردن این متون با متونی که از استحکام و عمق کافی در متن برخوردار نیستند و چنین قابلیتی برای پرورش روحیه اجتهاد را ندارند وجهی ندارد ولو کتبی که به‌عنوان جایگزین انتخاب می‌شود مشتمل بر آخرین نظریات علما باشد اما با توجه به اینکه از حیث قوت متن مثل کتب رسائل و مکاسب و کفایه نیستند تغییر این متون وجهی ندارد و شایسته نیست. همان‌طور حذف بخشی از مطالب این متون اصلی به وجوه ضعیفه و ادله واضح الاشکال وجهی ندارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد حسین ‌‌‌شوپایی جویباری …

شبکه اجتهاد: با انتشار مواضع جناب استاد قائنی نجفی درباره طرح تحول متون درسی حوزه‌های علمیه، به یاد جملاتی از مرحوم امام خمینی(ره) افتادم که خواندنی و نسبت به این مسئله آموزنده است. ایشان در اوائل کتاب الاجتهاد و التقلید درباره مقدمات و شرایط اجتهاد مواردی را آورده‌اند. از جمله این بیان: ‏‏«الفحص الکامل عن کلمات القوم، خصوصاً قدماؤهم الذین دأبهم‏‎ ‎‏الفتوی بمتون الأخبار، کشیخ الطائفه‏ فی بعض مصنّفاته‏‎‎‏، والصدوقین‏‎ ومن‏‎ ‎‏یحذو حذوهم، ویقرب عصره ‏‏[‏‏من‏‏]‏‏ أعصارهم‏، لئلاّ یقع فی خلاف الشهره‎ ‎‏القدیمه التی فیها ـ فی بعض الموارد ـ مناط الإجماع‏‎.‏ ‏‏ولابدّ للطالب ‏‏[‏‏من‏‏]‏‏ الاعتناء بکلمات أمثالهم، وبطریقتهم فی …

کتاب «الگوریتم اجتهاد» اثر استاد عبدالحمید واسطی تلاش می‌کند تا مراحل قدم به قدم دست‌یابی به فهم موجه از دین را مبتنی بر اصول و فقه جواهری ارائه کند و در هر مرحله شاخص‌های اعتبارسنجی داده‌ها و پردازش‌ها نیز به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلد اول کتاب «الگوریتم اجتهاد؛ روش‌شناسی استنباطی در سه محور مسئله‌یابی، دلیل‌یابی و قرینه‌یابی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحمید واسطی توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه به زیور طبع آراسته شد. فهم دین، روشمند است و عالمان دینی در بیش از هزار سال تلاش کرده‌اند تا اعتبار سنجی منابع و مدارک دینی و فهم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند روز قبل، بیانیه‌‌ای از اینجانب با عنوان «ادب تحول» منتشر شد. در ضمنِ آن بیانیه، طرح خاصی که بنابر اجرای آن در سال تحصیلی جدید در حوزه است، مورد نقد قرار گرفت. البته بر حفظ حرمت ارائه دهندگان طرح، شورای عالی حوزه‌ها‌ی علمیه، مدیریت محترم حوزه و موافقان آن تأکید شد. چنان‌که بر جایگزینی حلقه ثالثه از شهید بزرگوار سید محمدباقر صدر به‌جای کفایه الاصول – هرچند به‌عنوان بدل تخییری – نقدی وارد و بر زمان کوتاه تألیف این کتاب (به‌عنوان یک اماره و نه دلیل) انگشت حساسیت گذاشته شد. جدا از موافقت موافقان بیانیه، نقد‌ها‌یی …

مرکز نشر‌ هاجر وابسته به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران چاپ جدید کتاب ۳ جلدی «دروس تمهیدیه فی‌الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری» نوشته استاد شیخ باقر ایروانی را منتشر و روانه بازار کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، مجموعه کتاب‌های «دروس التمهیدیه فی الفقه الاستدلالی» توسط مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران به چاپ رسیده و شامل یک دوره کامل فقه شیعه می‌شود. این اثر دارای دو ویژگی است که یکی جامعیت آن که همه ابواب فقه را در بر می‌گیرد و دوم سادگی بیان و دور بودن از الفاظ پیچیده است. نویسنده به درستی دریافته که استواری متون درسی، نه در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حرکت به سمت واقعیت اجتناب‌ناپذیر تحول که این بار در قالب اصلاح متون آموزشی حوزه رخ‌داده، می‌توانست بهتر از حرکت‌های قبلی باشد، به‌شرطی که خلأهای آن‌ها را نداشت. آنچه هم در آینده‌ی حوزه رخ می‌دهد می‌تواند مبارک‌تر از حرکت فعلی باشد، به شرطی که بدانیم الآن چه چیزی باید رعایت می‌شد که نشده است! هرچند قضاوت عمیق و همه‌جانبه در مورد این موضوع فعلاً در وسع نگارنده نیست، اما احتمالاً کاستی‌های اقدام فعلی را بتوان در هشت محور جا داد: محور اول: شفاف نبودن موضع مرجعیت متون درسی مهم ـ مانند متون فقه و اصول سطح عالی …

شبکه اجتهاد: تاکنون تعدادی از اساتید بزرگوار و صاحب‌نظر حوزه انتقاداتی را دربارهٔ طرح تغییر در متون‌ آموزشی مطرح کرده‌اند، بنده هم به تأسی از آنان مطالبی را تقدیم می‌دارم. ۱. تاکنون سنت زیبای حوزه‌ها بر پایهٔ نقد و بررسی دقیق و عمیق مطالب علمی بوده است نه صرف برخورداری از اطلاعاتی سطحی و بدون قدرت بر تحلیل و نقد، شیوه‌های پسندیده‌ای چون: مطالعهٔ پیش از درس، مباحثه، انتخاب آزاد استاد توسط طلبه و دو مرحله‌ای شدن دروس حوزه (= سطح و خارج) و… همگی در راستای رسیدن به عمق و دوری از ساده‌اندیشی علمی است. ۲. وظیفهٔ ما طلاب …

شاگرد مبرز مرحوم آیت‌الله میرزا جواد تبریزی که سال‌هاست یکی از مهم‌ترین کرسی‌های تدریس خارج فقه حوزه علمیه قم را در اختیار دارد، با اشاره به نظرات اساتید درباره کتاب حلقات شهید سید محمدباقر صدر، گفت: حلقات خیلی کتاب خوبی است، بسیاری از بحث‌های بعد از کفایه در حلقات است که اگر کسی آن را بخواند چیزی از دست نداده است. بلکه به اعتقاد من نه‌تنها برای ورود به درس خارج خواندن حلقات طلبه را از رسائل و کفایه بی‌نیاز می‌کند، بلکه به تجربه طلابی که در درس خارج، نظرات جدید را در مثل حلقات در سطح خوانده‌اند، در خارج …

در میان کتب معرفی‌شده در برنامه تحولی حوزه، کتاب شریف «دروسٌ فی علم الاصول» تألیف شهید بزرگوار حضرت آیت‌الله سید محمدباقر صدر وجود دارد. برخی از عزیزان حتی با اینکه این کتاب به عنوان عدل تخییری کتاب گرانسنگ کفایه الاصول قرار بگیرد نیز مخالف‌اند!! به نظر می‌رسد این مخالفت وجه روشنی ندارد. یا اینکه گفته شود فهم کلمات علمای بعد از محقق خراسانی متوقف بر خواندن رسائل و کفایه است نیز قابل خدشه است. مگر در این سال‌های متمادی که رسائل و کفایه خوانده شد و فهمیده شد، متن الفصول الغرویه و هدایه المسترشدین و کتبی مانند آنها متن درسی …

استاد باسابقه حوزه علمیه قم معتقد است جهت فراگیری علم اصول در سطح عالی لازم است، گزیده‌هائی از متن کفایه الاصول و فرائد الاصول و مطارح الانظار شیخ انصاری، در بخش مباحث ألفاظ به‌صورت متن روان و موجز آماده گردد و به کتاب‌های فوق‌الذکر به‌عنوان مصدر اصلی برای تحقیق و مطالعه ارجاع داده شود. همچنین در انتخاب مواضع و گزیده‌ها بیشتر باید به مباحث ألفاظ و تعادل و ترجیح و حجیت خبر و اجماع و شهرت و سیره متشرعه و عقلائیه پرداخت و مباحث اصول عملیه را باید دقیق اما خلاصه‌وار و گذرا تدریس نمود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، برخی …

شبکه اجتهاد: قبل از ورود به اصل بحث به مناسبت تحولات اخیر در برنامه‌های درسی حوزه‌های علمیه، یادکرد از نکاتی ضروری می‌نماید: ۱. تحوّل در هر امری به تحوّل مثبت و منفی تقسیم می‌شود. ایجاد تحوّل آدابی دارد که اگر آن آداب رعایت نگردد، ارتجاعی مضّر به‌حساب می‌آید. در ادامه به بخشی از این آداب با محوریت ایجاد تحول در برنامه‌های درسی حوزه اشاره می‌شود. ۲. گفت‌وگوی منطقی، منصفانه و مؤدّب، پس از ایجاد هر تحوّل مصداق }إِضْرِبُوا بَعْضَ الرّأی بِبَعْضٍ{ است که می‌تواند بسیار مفید باشد، چنان که مباحثات فاقد این ارکان کمال، راه به جایی نمی‌برد و مایه …

شبکه اجتهاد: به‌تبع طرح آموزشی جدیدی که از سوی شورای عالی حوزه ارائه شد و در آن، برخی از بخش‌های کتب موجود حذف و کتب جدیدی به عنوان متن درسی ارائه گردید، مخالفت‌هایی مطرح شده است که نیازمند به تدقیق و موشکافی دارد. در این نگاشته ذیل چند عنوان، نکاتی طرح‌ می‌گردد. الف) چرایی تحول در کتب ۱- ضرورت تحول در کتب، به تبع تحول در علم همگان‌ می‌پذیرند که کتاب، ظرف دانشی اهل علم بوده و بعد از خلق علم در ذهن و ضمیر دانشمند است که ظرفِ کتاب، موجودیت پیدا‌ می‌کند. اگر چنانچه علم و دانشی در مسیر …