دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

اختصاصی شبکه اجتهاد: گرچه فساد و افساد و نیز فاسد و مفسد را معمولاً در کنار هم به کار می‌بریم و این امر غیرمستقیم دلالت بر تعامل همانندی با آن دو دارد اما در عرصه تربیتی و حقوقی و قانونی بین آن‌ها فاصله بسیار است. فساد حاکی از وضعیت تباه‌شده کارکرد و نقش‌ها و عملکردهای یک شخص، یک نهاد و حتی یک فرایند و هر چیز دیگر است صرف نظر از تأثیر آن بر محیط انسانی یا سازمانی و یا طبیعی. انسان فاسد شخصی است که از مسیر طبیعی کارآمدی و اهداف منطقی انسانی‌اش به دلیلی خارج شده است. فساد …

علمای سابق برای نوشتن یک کتاب و تهیه کاغذ، یک ماه روزه استیجاری می‌گرفتند تا با پول آن کتابی را تهیه کنند. زحمات زیادی کشیده شده است و این زحمات موردعنایت خدای متعال و امام زمان سلام‌الله‌علیه بوده است. این بزرگان سال‌ها زحمت می‌کشیدند و این کتب، چکیده و خروجی این فقها از حوزه نجف است و لذا باید این کتب را تقویت کرد. تائید و تقویت این کتاب‌ها، تقویت حوزه‌هاست و تقویت حوزه‌ها تقویت حکومت اسلامی است و تضعیف این کتب، تضعیف حوزه‌ها و تضعیف حوزه‌ها، تضعیف روحانیت و حکومت اسلامی است که در صدر آن ولی‌فقیه قرار دارد. …

در فقه پزشکی اگر بخواهیم فقیه را مستقیم به پزشک ارتباط بدهیم، زبان یکدیگر را نمی‌فهمند و نیاز به یک واسطه است که هم‌زبان پزشکی و هم‌زبان فقه را بفهمد و این دو را بر هم منطبق کند و این افراد هم معمولاً طلاب تحصیل‌کرده این توانایی را دارند و از آن‌ها می‌توان بهره گرفت. فعلاً فاصله زیاد است. مثلاً در یک مورد خودم ناظر بودم که پزشکی آمد و مرگ مغزی را توضیح داد و آن فضایی که در حوزه فقه مطرح بود، چیز دیگری بود و به آن پزشک گفتند آیا شما قائل به معجزه هستید یا نه؟ …

فقه پزشکی هر موضوعی که باید و نبایدی در مورد پزشکی باشد را شامل می‌شود؛ بنابراین اگر وجوب درمان یا وجوب پیشگیری یا فقه درمانی یا مرگ مغزی یا دیگر موارد را بحث می‌کنیم همه فقه پزشکی هستند. موضوعات بسیار متفاوت است. در کتابی که با عنوان دانشنامه فقه پزشکی تألیف کردیم، بیش از چهل موضوع را بررسی کردیم که مربوط به فقه پزشکی است. البته این چهل موضوع را به چهار گروه یا چهار موضوع اصلی تقسیم می‌کنیم که آن چهار موضوع اصلی، هرکدام موضوعات ریزتری دارد. چهار موضوع کلی عبارت است از: معاینه، فقه پیشگیری و بهداشت، فقه …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام سروش محلاتی در ضمن سخنانی پیرامون «روابط بین الملل و سیاست خارجی» نسبت به قبول ولایت کفار در قرآن با استناد به آیه ۲۸ سوره مبارکه آل عمران، مطلق بودن حکم تحریم پذیرش ولایت کفار را مخدوش دانسته و آن را از باب تقیه جایز می‌‌شمارد. آیه مبارکه چنین است: «لَّا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَافِرِینَ أَوْلِیَاءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّـهِ فِی شَیْءٍ إِلَّا أَن تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاهً وَیُحَذِّرُکُمُ اللَّـهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّـهِ الْمَصِیرُ» ﴿آل عمران: ٢٨﴾ مروری بر سخن سروش محلاتی در استثنای آیه ایشان قید «أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاهً» را چنین ترجمه …

شبکه اجتهاد: اواسط مردادماه آیت‌الله محمد آصف محسنی پس از طی دوره بیماری یک‌ساله در سن ۸۴ سالگی درگذشت. ایشان مرجعی پرنفوذ در میان شیعیان افغانستان بود که افزون بر فعالیت‌های حوزوی و دینی، حضوری فعال در عرصه سیاست و فرهنگ داشت. وی رئیس شورای علمای شیعه افغانستان و بنیانگذار حوزه علمیه و دانشگاه خاتم النبیین در کابل بود. او همچنین عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع)، رهبر پیشین حزب حرکت اسلامی افغانستان و مؤسس شبکه تلویزیونی تمدن بود. آیت‌الله محسنی تحصیل‌کرده حوزه علمیه نجف بود و از دروس خارج آیات عظام سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، شیخ …

شبکه اجتهاد: برخلاف تصور عمومی تاریخچه اهتمام علمای شیعه به نهج‌البلاغه در حد اهتمامی همگانی چندان زیاد نیست. نخستین شروح را علمای اهل سنت از میان معتزله و سنیان دیگر بر این کتاب نوشتند و حتی نخستین اهتمام‌ها برای روایت آن بیشتر از ناحیه علمای اهل سنت و یا معتزله خراسان بود. البته شیعیان امامی هم به این کتاب توجه داشتند اما نه در حدی که بعدها مشاهده می‌شود. تعداد شرح‌های نهج‌البلاغه تألیف علمای امامیه تا قبل از دوره صفوی چندان زیاد نیست و بعداً البته اهتمام بدان بیشتر شد. در این میان بی‌تردید مهمترین شرح نهج‌البلاغه از ابن ابی …

شبکه اجتهاد: چندی قبل استاد محسن فقیهی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی به بیان نظرات شخصی خود درباره، روند انتخاب مراجع در این نهاد حوزوی پرداخته و اظهار نموده «مرجعیت امر مهمی است که در امور مسلمانان و شیعیان دخالت می‌کند از این رو جامعه مدرسین به دقت این موضوع را بررسی می‌کند. در جامعه مدرسین کمیسیونی هست و کسی که صلاحیت مرجعیت دارد در آن کمیسیون مطرح و درباره آن بحث و گفت وگو می‌شود، این کمیسیون نظر می‌دهد که آیا فلان شخص صلاحیت برای مرجعیت دارد یا خیر. بر اساس قانون وزارت ارشاد موظف …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدجواد ارسطا، دانشیار و عضو هیئت علمی و مدیر پیشین گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران، از اساتید حوزه و دانشگاه و دارای مدرک دکتری حقوق خصوصی و با سابقه ۲۷ سال تدریس در رشته حقوق است. او در سوابق خود ریاست دانشگاه باقرالعلوم(ع)، مدیریت گروه حقوق خصوصی مرکز تحقیقات قوه قضائیه و مدیریت گروه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه را دارا است. از تالیفات وی می‌توان به «مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران» و «مجمع تشخیص مصلحت نظام از دیدگاه فقه و حقوق» اشاره کرد. دکتر ارسطا در سال ۱۳۹۲ موفق به …

شبکه اجتهاد: چندی پیش حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی استاد حوزه علمیه قم در یک سخنرانی به «بررسی سیاسی ـ فقهی روابط خارجی نظام اسلامی و پذیرش ولایت کفار» پرداخته و نقدی را بر یکی از مطالب مطرح شده در کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» وارد کرد که حاوی نکات و مطالب بحث برانگیزی بود. حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسلامی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در یادداشتی با عنوان «نباید تمایلات شخصی را در بحث فقهی دخالت داد» که پایگاه تخصصی وسائل آن را منتشر کرد، به مطالب مطرح شده در این جلسه سخنرانی پاسخ گفت؛ …

تا عقلانیت فقهی موجود نقد نشود و نادرستی آن نشان داده نشود، هیچ راهکاری به نتیجه مطلوب نخواهد رسید، و این آن چیزی است که من سعی کرده‌ام در آثار خودم مطرح کنم و آن را بسط بدهم. منظور از نقد عقلانیت فقهی نقدِ مبانی معرفت‌شناسانۀ فقه است. شبکه اجتهاد: مطالعات، تأملات و تحقیقات من در باب حقوق بشر عمدتاً در ذیل تحقیق در باب رابطه دین و اخلاق صورت گرفته است. در ابتدا به شرح و بسط نکات مقدماتی می‌پردازم. ۱) پرسش از «نسبت فقه و حقوق بشر» غیر از پرسش از «نسبت شریعت و حقوق بشر» است. ۲) …

ما چند نفر از حوزه‌های علمیه که مناصب کشوری را دست گرفته باشند، داریم؟ تمام موفقینی که در مناصب مختلف می‌بینیم، دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق‌(ع) است. چند تا از خراسان و حوزه‌های خراسان هستند؟ اگر هم باشند از دانشگاه رضوی هستند. بنابراین اگر بخواهیم مقایسه بکنیم، بدون نگاه ناسیونالیستی و تعصب‌گرایانه به حوزه خواهران، باز هم حوزه خواهران، با همین شرایط نابرابر مقایسه، به‌نظر می‌رسد حوزه‌های خواهران جلوتر هستند. اختصاصی شبکه اجتهاد: منور شایسته‌خو، مدیرموسسه علمی‌تحقیقی مکتب نرجس مشهد در بخش اول گفتگو به «آسیب‌شناسی حوزه‌های علمیه خواهران و موانع اجتهاد بانوان طلبه» پرداخت. اینک بخش دوم این گفتگو پیش‌رویتان قرار …

شبکه اجتهاد: سابقه تقریرات نویسی گرچه با عناوین دیگر دست کم به قرن پنجم می‌رسد. اما آنچه با عنوان تقریرات امروزه می‌شناسیم دست کم سابقه‌اش به درس سید مهدی بحر العلوم می‌رسد. صاحب مفتاح الکرامه بخشی از درس او را در طهارت شرح کتاب وافی تحریر کرده بود. شیخ محمد تقی صاحب حاشیه هم همین کار را کرده است.  احتمالا تقریر نویسی از دوره خود وحید بهبهانی معمول شده است، به ویژه اینکه تقریبا از همان دوره‌هاست که سنت تقریرگویی درس استادان به شکل سنت معیدی معمول شد و البته امروزه منسوخ شده است. بعد از این دوره تقریبا بیشتر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اجرای رقص و آواز زنان بی‌حجاب، در هشت کیلومتری حرم امام حسین (ع)، در مراسم افتتاحیه بازی‌های غرب آسیا در ورزشگاه بین‌المللی کربلا، موجی از اعتراضات و بحث‌ها را در پی داشت. انتشار ویدئویی از این مراسم به سرعت بازتاب گسترده‌ای در فضای رسانه‌ای و مجازی عراق داشت و اعتراضات فراوانی در میان شخصیت‌ها، محافل سیاسی و مذهبی مختلف به هتک حرمت شهر کربلای معلی برانگیخت و حتی دامنه اعتراض‌ها به سطح بین‌المللی از کشور‌های مختلف خصوصاً شیعیان جهان گسترش یافت. ابتدا بعد از اعتراضات مردم و برخی محافل مذهبی، اعتراضات مسئولان سیاسی و دینی عراق داغ …

شبکه اجتهاد: امروز دروازه‌های علم باز و مرزهای دانش شکسته و ابزار دستیابی به میراث یکدیگر آسان شده است. تمام آثار مکتوب نحله‌های مختلف در دست است. دگراندیشانی که زمینه عناد با مکتب تشیع دارد با رسیدن به روایت‌های غیر معتبر، فرهنگ شیعی را زیر سؤال می‌برد. کما اینکه کسانی که در میدان مطالعه هستند می‌دانند ماه و هفته‌ای نیست که کتابی بر ضد شیعه نوشته شود و مثلاً فصل الخطاب مرحوم میرزای نوری مورد وهن و طعن شیعه نشده باشد. این جایگاه، جایگاه فضلا نیست، بلکه جای فقیهان محدث و محدثان فقیه است که باید برخیزند و شجاعانه، روشمند …

شبکه اجتهاد: فقیهی چشم به روی جهان فرو بست که با خود اندیشه‌ها و ایده‌هایی سازنده در مورد امت اسلامی و وحدت آن به همراه داشت، که به فراتر از شرایط محیطی و زمانی زندگی او، تعلق و توجه دارد. آیت‌الله محمدآصف محسنی تنها با عینک همگرایی و وحدت به مناسبات اقوام و مذاهب می‌نگریست. در چهار زمینه دست کم می‌توان شخصیت مرحوم آیت‌الله شیخ محمدآصف محسنی را مورد ارزیابی قرار داد: الف. جوانب علمی: آیت‌الله محمد آصف محسنی از حیث علمی در سطح بالایی از علوم اسلامی به ویژه فقه قرار داشت؛ کتاب‌های متعدد و متنوع او از عمق …

کاری که در حوزه فلسفه زبان صورت گرفت، خاستگاه آن در علم اصول بود و بعداً وارد فلسفه شد. ما در فلسفه و در تفکر فلسفی، یک بحثی غیر از شناخت و معرفت داریم به نام ارزش و ملاک و معیار و منابع شناخت. در فلسفه در گذشته به‌عنوان اینکه موضوع آن وجود بماهو وجود بود، به‌طورکلی مباحث معرفتی در ذیل بحث از وجود و مراتب هستی مطرح می‌شد. مثل مسئله وجود ذهنی و مسئله نفس و امثال‌ذلک؛ اما الآن معرفت‌شناسی خودش به یک موضوع مستقل از وجود شناسی تبدیل‌شده است. این بدون تردید از تأثیرات علم اصول بر مباحث …

 مرحوم شهید مطهری از این داستان استفاده می‌کند و می‌گوید: بالأخره ابن ملجم درعین‌حالی که مجرم و جنایتکار هست، دارای حقوقی نیز هست که کرامت از آن‌ها است. لذا اینکه امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید حق ندارید او را مُثله کنید، حق ندارید او را نسبت به من مجازات بیشتری کنید، این همان معنایی است که می‌گوییم کرامتش ذاتی است؛ در کنار اینکه اعطایی هم هست. اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد سید محمدعلی ایازی، اگرچه همواره به قرآن‌پژوهی شهره بوده است، اما تحقیقات فقهی در راستای پیوند میان فقه و جهان مدرن نیز همواره به‌عنوان دغدغه جدی برای وی مطرح است. روز حقوق …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به نظر می‌رسد که مفهوم معروف با واجب تفاوت دارد. گویا معروف به مفهوم عرف نزدیک است یعنی آن واجب‌ها و حرام‌هایی قابل امر و نهی کردن است و مشمول امربه‌معروف و نهی از منکر است که مردم عرفا قبول کرده باشند. قبح و حسن آن‌ها برای غالب جامعه مبرهن باشد. با این حساب هر حلال یا واجبی معروف نیستند. سال ۷۲ در کشور نیجریه مهمان یک لبنانی بودم. مهمان‌های دیگری هم بودند از جمله خانم محترم و محجبه‌ای که در کنارش دختر جوانی ولی با موهای باز حضور داشت. خانم محجبه رو به من کرد و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حقوق بشر از مستمسک‌های همیشگی جهان غرب علیه کشورهای اسلامی از جمله جمهوری اسلامی ایران است. در این میان اما پرسشی که مطرح است این است که آیا به لحاظ تئوریک، آموزه‌های حقوق بشر غربی مورد تأیید اسلام هست یا آن‌که حقوق بشر اسلامی متفاوت از حقوق بشر غربی و مصطلح آن است. به بهانه روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، با حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، عضو هیئت‌علمی دانشگاه امام صادق (ع) گفتگو کردیم. او که سابقه حضور در کشور آفریقا و ریاست سابق دانشگاه اسلامی غنا را نیز داراست معتقد است اسلام هیچ تنافی و …

شبکه اجتهاد: حجاب به عنوان واجب دینی، برکات زیادی برای زنان و دختران اجتماع دارد، ولی متأسفانه در کنار سایشی که از دهه هفتاد درباره خود حجاب در بُعد اجتماعی ایجاد شد، در سال‌های اخیر یک سایش معرفتی نیز در مورد مقوله حجاب اتفاق افتاده که می‌خواهد متکفلان معرفت دینی را مبتلا به تردید یا بی اعتقادی به حجاب بکند. به همین دلیل اکنون باید در دو عرصه درباره حجاب تلاش کنیم؛ عرصه «اجتماعی» و عرصه «معرفتی»؛ عرصه اجتماعی فعالان خود را دارد و در عرصه معرفتی هم باید خود مسأله حجاب و هم مسأله الزام حکومتی به آن بحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر صدیقه رضایی در سال ۱۳۷۰ وارد حوزه علمیه مشهد مقدس شد و سطوح مقدماتی را در مکتب اسلام‌شناسی حضرت زهرا گذرانده است. او مدرک سطح سه حوزه را از دانشگاه رضوی و سطح چهار را از حوزه علمیه قم دریافت نمود و در سال ۱۳۹۴ از رساله دکتری خویش با موضوع «بایسته‌های اجتهاد در عصر حاضر» دفاع نمود. وی از سال ۱۳۷۵ در حوزه و از سال ۱۳۸۲ در گروه معارف دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به فعالیت و تدریس می‌باشد و در حال حاضر مشغول تدریس درس مکاسب مقطع سطح سه (دوره کارشناسی‌ارشد) واحد مرکز تخصصی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در سراسر زندگی ۲۵۰ ساله معصومین (ع) به مواردی برمی‌خوریم که در طول تاریخ مورد سؤال بوده و همواره هست. سکوت ۲۵ ساله امام علی (ع)، صلح امام مجتبی (ع)، قیام امام حسین با زن و فرزند در یک نبرد نابرابر، قبول ولایت عهدی حضرت رضا (ع) و ازدواج امام جواد (ع) با دختر مأمون به نام ام الفضل از این سنخ ابهامات تاریخ است. در اینجا محققین ما یکی از دو راه را انتخاب کرده و پاسخ داده‌اند. اول گفته‌اند: این امور، از آنجا که با ظاهر شریعت نمی‌توانیم وفقش دهیم و از سویی ائمه اطهار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: میرزا محمدحسین نائینی معروف به میرزای نائینی(ره) فقیه و اصولی نامدار شیعه در اواخر دولت قاجار است که همزمان با جنبش مشروطه، پای به عرصه مبارزه گذاشت و تلاش بسیاری، در جهت اقامه حکومت اسلامی و از بین بردن سلطنت مطلقه و نظام شاهنشاهی قاجار نمود. مهمترین تلاش نائینی در نقد نظام سلطنت مطلقه و تبیین سلطنت مشروطه، در کتابی تحت عنوان «تنبیه الامه و تنزیه المله» به قلم خود ایشان و به زبان فارسی منتشر گردید. در این کتاب نائینی در جهت تبیین سلطنت مشروطه تلاش وافری نموده، مبانی آن را مورد بررسی و واکاوای عمیق …

شبکه اجتهاد: در دو سه دهه اخیر در نوشته‌هایی که درباره تاریخ ایران در دوران قاجار و یا درباره مشروطیت نوشته شده به ویژه آنهایی که به زبان‌های اروپایی منتشر شده موارد زیادی را‌‌ می‌بینیم که در آنها درباره گفتمان اصولی و اجتهادی علمای عتبات و ایران، نزاع اخباری‌ها و اصولی‌ها و نتایج آن بر سپهر سیاست و اجتماع و فرهنگ و فکر دینی بحث‌‌ می‌شود؛ از جمله برای بحث از نتایج آن در عصر مشروطیت و یا اندیشه و کردار سیاسی علما و یا مناسبات علما با قدرت و حاکمیت قاجار. همچنین برای بحث درباره مناسبات علما با صوفیه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام مهدی سجادی‌امین، عضو هئیت علمی گروه فقه و حقوق مرکز ‏تحقیقات زن و خانواده در بخش اول گفتگوی خود به تبیین «شئون ولایی مرجع تقلید و خلط بین دو بحث ولایت و مرجعیت» و تشریح «تاثیر جنسیت در مناصب ولایی ‏و عدم تاثیر در شأن افتاء» پرداخت و بیان داشت: جنسیت تاثیر در اجتهاد و افتاء ندارد. اینک بخش دوم این گفتگو از منظرتان می‌گذرد. اجتهاد: دلیل اختلاف در مساله پژوهشی شما که مرجعیت زن را به اثبات رسانیده‌اید با آنچه که در ‏حوزه‌های علمیه مشاهده می‌شود چیست؟ آیا آقایان از نظرات اطلاعی ‏ندارند یا اینکه …

مقام معظم رهبری ضمن چندین استفتاء می‌فرمایند: کلیه عملیات بانکی که بر اساس قانون عملیات بانکی مصوب مجلس شورای اسلامی و موردتایید نگهبان باشد محکوم به صحت است. از طرفی مراجع عظام تقلید نسبت به وضعیت شرعی عملکرد نظام بانکی هشدارهای تند و تیزی داده اند. این دوگانگی موجب ابهاماتی شده است که در این نوشته به تبیین این موضوع پرداخته می‌شود. شبکه اجتهاد: با گذشت حدود ۳۵ سال از اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا که در سال ۱۳۶۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان رسیده است، متاسفانه امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که عملکرد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر زینب طلوع هاشمی، دارای مدرک دکرای علوم قرآن و حدیث از دانشگاه فردوسی مشهد است. او به دلیل علاقه وافر به تحصیلات حوزوی، بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی، وارد حوزه علمیه خواهران شد و در کنار تحصیل در حوزه، نزدیک به یک‌دهه است که مشغول به تدریس مباحث مربوط به علوم قرآنی، حدیث و بعضا تفسیر در سطح دو و سه حوزه علمیه خواهران و مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد جامعه‌المصطفی و دانشگاه می‌باشد. در کنار فعالیت‌های پژوهشی، وی راهنمایی و داوری ده‌ها پایان‌نامه در حوزه و جامعه‌المصطفی را در کارنامه خود دارد. همکاری با مرکز …

شبکه اجتهاد: یکی از موضوعات درخور توجه، نسبتِ «انقلاب اسلامی» با «نهضت مشروطه» است. در این زمینه تحلیل‌‌ها و دیدگاه‌‌های مختلفی وجود دارد. اما موضوع هم‌‌چنان نیازمند تحلیل و بررسی است. آیا انقلاب اسلامی ایران گام دیگری در راستای تداوم نهضت مشروطیت و تحقق اهداف متعالی آن بود یا انقلابی ضدّ مشروطه؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش لازم است تا اهداف نهضت مشروطه شناسایی شود و سرنوشتی که این نهضت پیدا کرد، مورد توجه قرار گیرد. هم چنین لازم است اهداف انقلاب اسلامی و مسیری که طی کرده مورد مطالعه قرار گیرد. به راستی میان اهداف این دو نهضت …

شبکه اجتهاد: یک حدیث و خبر ظنی هر قدر هم با اعتبار و نافع و استفاده از آن اجتناب‌ناپذیر باشد اما با روش معهود و معمول فعلی که به آن مستقلا حجیت و اعتبار داده شود و صرف نظر از شواهد یقین‌آور دیگر و ضمیمه آن با دیگر قراین و مؤیدات مقالی و مقامی و امثال آن برای تحصیل یقین به صدور حکمی از خدای متعال برای دلیلیت بر یک حکم شرعی به آن بسنده شود این امر بویژه در موارد غیر اضطراری امری است که به علمیت و قطعیت و اعتبار علم دینی خدشه می‌زند. چنین ادله گمانی صرفا …