آخرین اخبار

این مقاله در تحلیل اصل هشتم قانون اساسی سه محور را مورد بررسی قرارداده است که عبارتند از: ۱٫ بررسی واژگان، ۲٫ تحلیل مفهومی ۳٫ راهکارهای اجرایی کردن اصل هشتم.

سیدمجتبی مرادی مجتبــی عزیــزی   تأثیرات دانش فقه بر مسائل دانش تربیت علیرضا اعرافی پژوهش‌نامه فقهی، پاییز ۱۳۹۰، شماره ۵، ۳۲ صفحه (از ۳ تا ۳۴) جهت مشاهده، کلیک کنید. فقه التربیه، نظریه‌ای نو در علوم تربیتی اسلامی مصاحبه‌شونده: علیرضا اعرافی نشریه: معرفت، مرداد ۱۳۸۵، شماره ۱۰۴ ۷ صفحه (از ۱۱ تا ۱۷) جهت مشاهده، کلیک کنید.  تأثیرات دانش فقه بر مسائل دانش تربیت علیرضا اعرافی نشریه: پژوهش‌نامه فقهی، پاییز ۱۳۹۰، شماره ۵، ۳۲ صفحه (از ۳ تا ۳۴) جهت مشاهده، کلیک کنید. این مقاله همچنین در دوفصلنامه علمی ـ ‌تخصصی پژوهشنامه فقهی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعه المصطفی العالمیه، شماره …

از دیدگاه فقه اسلامی، رفتارهای آموزش و تربیتی نیز مانند همه رفتارهای اختیاری مکلفان، حکمی ‌شرعی دارد. فقه تربیتی با هدف تعیین احکام شرعی رفتارهای اختیاری مکلفان در عرصه تعلیم و تربیت، در تلاش است تا با استفاده از روش‌شناسی اجتهادی و استنباطی، به این هدف دست یابد و علاوه بر گردآوری گزاره‌های مرتبط به حوزه تربیت در فقه موجود، با نگاهی تخصصی، مسائل و پرسش‌های نوین تربیتی را از نظر شرعی بررسی کند.

تهیه و تنظیم: هادی رضایی ۱- حجت السلام و المسلمین علیرضا اعرافی: (فقیه، ایده پرداز در حوزه فقه نوین و فقه تربیتی) زندگینامه: حجت السلام و المسلمین علیرضا اعرافی‌ در سال‌ ۱۳۳۸ در شهر میبد در میان‌ خانواده‌ای‌ اهل‌ علم‌ و با تقوا به‌ دنیا آمد. پدرش‌ آیت‌ الله محمد ابراهیم‌ اعرافی‌ از علمای‌ مشهور آن‌ دیار و از دوستان‌ نزدیک‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌) بود که‌ نقش‌ بسزایی‌ در بیداری‌ مردم‌ میبد و یزد ایفا کرد. آن‌ عالم‌ وارسته‌ سالها قبل‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ نماز جمعه‌ بر پا می‌کرد. مادر استاد اعرافی‌ نیز از زنان‌ پاکدامن‌ و مؤمن‌ روزگار بود …

کتاب «نگرشی بر تعامل فقه و تربیت» نوشته حجت الاسلام علی همت بناری، دارای سه فصل می‌باشد:

ایده فقه التربیه یا فقه تربیتی در عرصه تعلیم و تربیت اسلامی و تأسیس دانش میان‌رشته‌ای به نام "فقه تربیتی" از حدود بیست سال پیش توسط حجت السلام و المسلمین اعرافی شکل گرفت و به مجامع علمی راه یافت و در حوزه علمیه قم کرسی درس خارج فقه تربیتی به خود اختصاص داد که در حال حاضر هم ادامه دارد.

«فقه» و «تربیت»، حوزه‌های گسترده‌ای هستند که در زندگی هر فرد مسلمان کاربرد زیادی دارند. فقه، به عنوان دستورالعمل کلی زندگی، شامل همه رفتارها و اعمال انسان می‌شود و هر رفتاری از رفتارهای انسان، مشمول یکی از احکام خمسه تکلیفیه می‌شود و هیچ رفتاری نیست که در این مجموعه مطرح نشود و یکی از این احکام بر آن منطبق نباشد. تربیت نیز دارای قلمروی گسترده‌ای است که از گهواره تا گور و بلکه به طور دقیق‌تر، از پیش از تولد تا لحظه مرگ را شامل می‌شود و مقاطع گوناگونی برای آن مطرح شده است. تربیت همچنین یک عامل تأثیرگذار در گستره زندگی انسان به حساب می‌آید.

رابطه بین آموزه‌‏هاى دینى و علوم انسانى، تحت عنوان کلى‏ترى قرار مى‏گیرد که امروزه در کلام جدید به بحث «رابطه علم و دین» شهرت یافته است. این بحث در علم کلام، طبیعتا رنگ فلسفى و کلامى داشته و بیشتر به بودن یا نبودن تعارض بین یافته‏‌هاى علمى و آموزه‏‌هاى دینى پرداخته شده است؛ در حالى که بحث درباره این رابطه را با نگاه دیگرى نیز مى‏‌توان دنبال کرد. این نگاه از طرفى در پى کشف انواع داد و ستد و تأثیر و تأثرى است که بین آن‏ها برقرار است. ـ یعنى یافتن شکل‌‏هایى از تعامل، نه تعارض ـ و از سوى دیگر در جست و جوى مصداق‏‌هاى تعارض و ناسازگارى و شیوه حل این تعارض‌‏ها با حفظ اصالت دین است.

از آنجا که شخصیت انسان دارای ابعاد و جنبه های گوناگون است، تربیت او نیز ابعاد گوناگون دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ابعاد جسمی، اخلاقی، اجتماعی و عقلی او اشاره کرد. حال این پرسش مطرح است که آیا فقه می‌تواند در این ابعاد نقش داشته باشد یا خیر؟ از بررسی فقه مشخص می‌شود که پاسخ این پرسش مثبت است و در فقه به نحو مطلوبی به این موضوع توجه شده است. در این‌جا چگونگی اثرگذاری فقه در ابعاد تربیت را بررسی می‌کنیم.

آیا فقه تربیت با فقه تربیتی تفاوت دارد؟ با توجه به اینکه کل ابواب فقه ما تربیت محور است و یک باب فقهی بدون محوریت تربیت نداریم؛ مثلاً حتی در باب قصاص هم نوعی تربیت در آن هست. آیا بین این دو مورد تفاوت وجود دارد یا نه

اسلام برای همه‌ی رفتارهای اختیاری مکلفان حکم دارد و هیچ فعل اختیاری مکلف نیست، مگر اینکه حکمی از احکام پنج گانه‌ی شریعت بر آن مترتب می‌شود. این، پیش فرضی است که فقه و اجتهاد متداول، بر آن استوار است. بنابراین اصل، هر رفتاری دارای حکمی واقعی است و ما در مقام اجتهاد، می‌کوشیم به آن حکم برسیم. اما حکم ظاهری که با اجتهاد به دست می‌آید، گاه منطبق بر واقع و در نتیجه منجّز است، و گاهی هم با حکم واقعی مخالف و در نتیجه معذّر است. بنابر این قاعده، همه‌ی رفتارهای صورت گرفته در مقام تعلیم و تربیت، دارای احکام شرعی است و باید در صدد کشف آن احکام برآمد.

فقه مقارن در اندیشه بزرگان اهمیت فقه مقارن فواید فقه مقارن/ آیت الله مکارم شیرازی پراکندگی جغرافیایی مذاهب فقهی اسلام کتابشناسی توصیفی فقه مقارن مهم ترین منابع فقه مقارن برخی از آثار با موضوع «فقه مقارن» گزارشی از نخستین رشته تخصصی فقه مقارن در حوزه‌های علمیه راهنمای رشته تخصصی فـقـه مُقـارَن

علمای شیعه از جمله علمای معاصر به تأثیر شگرف تنوع افکار و تضارب آراء در غنای آثار و دقت نتایج، توجه داشته‌اند که از آن جمله می توان به فرمایشات ایت الله العظمی بروجردی، حضرت امام خمینی، مقام معظم رهبری و آیت الله مکارم شیرازی اشاره نمود.

حقیقت این است که مسئله فقه مقارن در ادوار گذشته شور و نشاط بیشتری داشته و با اینکه وسا‌یل ارتباط در آن زمان کم و ارتباط مشکل بود، در عین حال کتاب¬های خوبی در زمینه فقه مقارن، چه در جهان شیعه و چه در جهان اهل تسنن، نوشته شده است. ولی با گذشت زمان می‌بینیم این مسئله اُفت کرده و حتی در عصر ما که شروع به نموّ مجدّد کرده، باز هم به آن پایه گذشته نرسیده است. عصر ما عصر ارتباطات است و در چنین عصری فقه مقارن که نتیجه ارتباط اقوام با یکدیگر است، باید شکوفایی بیشتری داشته باشد.

فقه مقارن (فقه تطبیقى) که در گذشته خلافیات نامیده می‌شد و عهده‌دار مقایسه میان آراء و مبانى فقهى بود، پیشینه‏ اى بسیار کهن دارد و به اولین سده‏ هاى تألیف و تدوین در فقه و اصول باز می‌گردد به طوری که ابن خلدون از آن به عنوان دانشى مستقل با نام "خلافات" یاد می‌کند و در اهمیت آن می‌گوید: «این‌دانش بسى سودمند است و مبانى و مأخذ پیشوایان فقه در ضمن آن شناخته می‌گردد».

از دیرباز، علمای شیعه به تأثیر شگرف تنوع افکار و تضارب آراء در غنای آثار و دقت نتایج، توجه داشته‌اند که از آن جمله می توان به آثار ارزشمندی اشاره نمود که در حوزه فقه مقارن به یادگار مانده است، و نیز علمای اهل سنت نیز، در این زمینه به تحقیق و تتبع پرداخته‌اند.

از دیرباز موضوع فقه مقارن (فقه خلاف) دغدغه ذهنی بسیاری از علما و اندیشمندان بزرگ و روشنفکر بوده که شاهد این مدعا، وجود کتاب‌ها و مقاله‌های بسیاری است که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است.

اگر چه فقه مقارن (به معنای فقه بین‌مذهبی)، در فقه شیعه سابقه دیرینه‌ای دارد، اما طراحی و برگزاری یک رشته تخصصی در این موضوع، برای اولین بار در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی در حوزه علمیه مشهد و به همت گروه فقه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی صورت گرفت.

با تصویب این دوره آموزشی به عنوان رشته تخصصی سطح سه در حوزه علمیه خراسان در سال ۱۳۹۰، نخستین دوره ثبت نام به عنوان یک رشته رسمی انجام شد و هم‌اکنون دانش‌پژوهان آن در سال آخر این رشته تحصیل می‌کنند.

با وجودیکه در حال حاضر امکان حج تمتع در سال استطاعت محقق نیست به این معنى که وقتى انسان از نظر مالى مستطیع مى‌شود همان سال نمى‌تواند به حج برود آیا مى‌تواند در اموال خود تصرف کند و خود را از استطاعت مالى خارج کند؟ و سئوالات مشابه آن

زنی که نصف خانه (خانه ای که در آن زندگی می کند) به نام اوست آیا برای رفتن به حج مستطیع هست یا نه ؟

آیا با پول وام می توان حج واجب رفت؟ و سئوالات مشابه آن

پدری که حج بر او مستقر شده بود بدون اینکه به نیابت از وی درباره حج وصیت کند از دنیا رفته است. آیا با اینکه اولاد از وضعیت پدر متوفی مطلع هستند بر آنان واجب است که از جانب پدر حج بجا بیاورند؟ یا نه؟ و سئوالاتی مشابه آن

آیا هزینه ثبت نام حج تمتع که سال از آن گذشته باشد خمس دارد ؟و سئوالات مشابه آن

پولى که بانک در ازاء پولى که حجاج براى حج ریخته اند مى دهد، آیا با آن به مکه مى شود رفت یا نه؟ خواهشمند است حکم شرعى را بیان فرمایید؟ و سئوالات مشابه آن

یکی از شرایط مهم برای انجام حج، استطاعت است. استطاعت از جهت مال یعنی داشتن زاد و راحله که توشه راه و مرکب سواری است ، و چنانچه عین آنها را ندارد کافی است چیزی مثل پول یا متاع دیگر داشته باشد که ممکن است آن را صرف در تهیه آنها نماید، و شرط است که مخارج برگشتن (۱) را نیز داشته باشد(۲) . و امور دیگری در استطاعت معتبر است که در مسائل آینده بیان می شود

خدمه کاروانها و پزشکان و امدادگران و افراد دیگرى که با مأموریت به میقات آمده‏اند آیا مستطیع هستند و باید حجهالاسلام بجا آورند یا نه؟ خدمه ایى که در کاروان به حج مىروند با توجه به عدم استطاعت مالى خود، حج را چگونه انجام دهند آیا باید نیت واجب کنند؟

اگر هدایاى ازدواج به میزانى باشد که بتوان با آن براى حج تمتع ثبت نام کرد در صورتى که اطلاع از آینده و توان یا عدم توان پرداخت بقیه مبلغ و همچنین هزینه‌هاى جانبى سفر را نداشته باشند آیا واجب الحج مى باشند یا خیر؟[

کسى که با دریافت وام منزل مسکونى ساخته و یا سایر لوازم زندگى را بصورت قسطى تهیه کرده است، آیا در صورت فراهم بودن شرایط استطاعت باید حجه الاسلام بجا آورد؟

علامه شهید، آیه الله سید محمد باقر صدر، یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان و به تعبیر امام خمینی «مغز متفکر اسلامی» در تاریخ اسلام به ویژه در قرن چهاردهم هجری است.