دیدگاه و گزارش

مدیرحوزه‌های علمیه گفت: تمام دستگاه‌های فعال در حوزه علوم اسلامی‌‌ می‌بایست منابع و مصادر خود را به صورت رایگان، عمومی و با تنوع بسترهای نرم افزاری ارائه کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، اولین گردهمایی ملی کلان‌پروژه هوش مصنوعی و علوم اسلامی با حضور ‌‌‌استاد علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه و رئیس شورای سیاستگذاری کلان‌پروژه، دکتر بهروز مینایی بیدگلی، رئیس هیئت‌مدیره کلان‌پروژه و جمعی از مدیران و پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی این کلان‌پروژه برگزار گردید. استاد اعرافی، رئیس هیئت مدیره‌ی مؤسسه‌ی درحال ثبت همتا، نکات مهمی را در محورهای بیست‌گانه زیر ایراد کرد که به این شرح است: کلیک کنید: تصاویر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه‌های نوپدید همانطور که از نامشان پیداست سابقه چندانی ندارند. البته ممکن است برخی مسائل آنها قدیمی باشند اما عناوین این ابواب، نوپدید هستند. همین امر موجب شده است که مراد دقیق از این عناوین و تفاوت دقیق آنها با ابواب شبیه روشن نباشد. یکی از این ابواب، «فقه هنر» است. برای فهم دقیق معنای فقه هنر، ابتدا باید تفاوت آن با ابوابی مشابه خود، نظیر «فقه رسانه»، «فقه ارتباطات»، «فقه فضای مجازی» و «فقه فرهنگ» روشن شود. حجت‌الاسلام دکتر محمدرضا فلاح تفتی، مدیر سابق گروه فقه رسانه اداره کل پژوهشهای اسلامی رسانه و دبیر فعلی گروه …

در تئاتر، چون نگاه به خود شخص است، لذا نگاه به غیر وجه و کفّین حرام است ولو قصد لذت هم نداشته باشد، چون ادله اطلاق دارد. در مورد وجه و کفّین البته اختلاف است و مشهور عدم اشکال است. در مورد نمایش‌های تلویزیونی، کسانی که در صحنه فیلم‌برداری حاضرند، چون نگاهشان، به خود شخص است، در غیر وجه و کفین حرام است؛ اما کسانی که در صحنه حاضر نیستند و بعداً فیلم را تماشا می‌کنند اعم از زنده و غیرزنده، نگاهشان حرام نیست مگر اینکه خوف ریبه و مفسده باشد که در آن صورت حرام است؛ اما نه به …

شناخت ضابطه‌مند ابعاد مختلف معنایی و ابهام‌زدایی از مفهوم تصویر، باعث توسعه و تعمیم موضوع یا تضییق مفهوم و تحدید معنای آن خواهد بود. ازاین‌رو تحلیل فقهی مفهوم تصویر، در فرایند استنباط و اجتهاد احکام فقهی، تأثیر مستقیم دارد. تعیین حدود و ثغور، گستره و قیود مفهوم تصویر در فقه سینما، چشم‌انداز دقیقی را در محضر فقیه می‌گشاید، به‌نحوی‌که در استنباط حکم فقهی، ابهامی در ناحیه موضوعِ حکم باقی نخواهد ماند. اختصاصی هشبکه اجتهاد: در فتاوای فقها معمولاً بین پخش زنده و غیرزنده تصاویر، تفاوت گذاشته می‌شود. در احکامی مانند نظر به نامحرم، این تفاوت به‌کرات بیان شده است. حجت‌الاسلام …

آیا هوش مصنوعی روح و روان خواهد داشت؟ نگاه ما این است که هوش مصنوعی روح نخواهد داشت ولی روان با روح متفاوت است. طبق یک مبنا، روان می‌تواند از مقوله مادی باشد. از طرف دیگر، هوش مصنوعی پیامدها و تأثیراتی در جامعه دارد و وظایف و حقوقی را می‌طلبد؛ بنابراین باید نظام جرائم خاصی را مطابق با تأثیرات و وظایف پیرامون هوش مصنوعی تنظیم کرد. البته در بحث هوش مصنوعی، پایان‌نامه‌های زیادی نوشته‌شده و در حال نوشته شدن است. این امر نشان از ورود و رشد فضلای حوزه علمیه در مباحث جدید است. با آینده‌پژوهی و رصدی که ما …

در مباحث هنری به نظر می‌رسد خود فقیه باید مثل عرف خاص موضوع را بشناسد، لذا کسانی که می‌خواهند در فقه هنر کار کنند باید بعضی مباحث فقهی عمومی و عام درباره هر رشته هنری را بداند، کار شاقّی نیست، شما اگر بخواهی فقه مؤثر و کارآمد و حضور داشته باشد و به یک معنا دور زده نشود که البته ریشه‌های غیر فقهی هم دارد، یک بخشش بحث فقه است که چه قدر واقعی و ملموس در عرصه حضور دارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید حمید میرخندان، عضو هیئت علمی دانشکده صداوسیما در نشست علمی «قلمرو شناسی …

نویسنده کتاب «قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات» یکی از نیازهای اساسی امروز را تدوین قواعد فقهی مضاف و مسائل مستحدثه دانست و اظهار کرد: فرق قواعد فقهی با مسئله فقهی این است که هردو کلید هستند اما قواعد فقهی کلیدی است که هزار قفل را باز می‌کند. با قواعد فقهی قفل‌های فراوان مشکلات معرفتی را باز کنیم. قواعد فقهی در حوزه‌های مختلف اقتصادی واجتماعی و حتی مسائلی مانند محیط زیست و سایر شئون مورد نیاز بشر کارگشاست. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی نقد و بررسی کتاب «قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات» با حضور نویسنده حجت‌الإسلام والمسلمین سیدعلی حسینی و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: وقتی سخن از مقاصد شریعت به میان می‌آید، گذر از موضوعات «زمکانی» و پشتیبانی از سویه‌های غیر زمکانی حکم شرعی انتظار می‌رود. سخن از تغییر حکم نیست؛ سخن از جای‌گذاری حکم در همان موضوعی است که باید باشد است. احکام بر موضوعات بار می‌شوند و موضوعات در گذر زمان دچار دگرگونیِ قابل رصد هستند[۱]. مقصد حکم شرعی اما ثابت است و همین مقصد ثابت (در صورت احراز) است که طرحی نو در می‌اندازد. پایبندی به مقاصد شریعت در حل مسائل فقه هنر به شکل تأثیرگذاری نقش ایفا می‌کند. توجه به این سرفصل در استنباط حکم شرعی خود …

اختصاصی شبکه اجتهاد: هنر در ذات خود، فرهنگ‌ساز است. انواع قالب‌های هنری اگرچه در تأثیرگذاری خود، دارای شدت و ضعفند، اما در اینکه در ذات خود فرهنگ‌سازند، با یکدیگر مشترکند. میزان اثرگذاری آثار هنری در فرهنگ جامعه، به میزان قابلیت آنها در انگاره‌سازی بستگی دارد. انگاره‌ها در هر جامعه، ضامن بقای ارزش‌ها هستند. برای هدایت یک جامعه به مسیری خاص، بهترین راه، تغییر انگاره‌های ذهنی آنهاست. انگاره‌سازی همانطور که می‌تواند ضامن بقای ارزش‌ها باشد، می‌تواند عامل تخریب ارزش‌ها و جایگزینی ضدارزش‌ها نیز باشد. انگاره، مرز میان وهم و واقعیت است. انگاره را این‌طور تعریف کرده‌اند: «صورت خیالی از شیء که …

فقه نمایش در قدیم، چون رسانه‌های ارتباطی کنونی وجود نداشت فصلی از باب فقه هنر بود و از مسائل مستحدثه هم به شمار نمی‌رفت؛ چون در زمان قدیم و در زمان شارع، افرادی نمایش بازی می‌کردند، به‌صورت تمثیل و تئاتر و همچنین شبیه‌خوانی، شبیه‌سازی، رقاصی و …  که در زمان صدر اسلام هم بوده است؛ اما عرضه نمایش امروزه که عصر رسانه هست، جزء مسائل مستحدثه می‌شود و یک سری احکام جدیدی پیدا می‌کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد عباس رفعتی نائینی، سال‌ها در زمره اساتید سطوح عالی و خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم به شمار می‌رفت. او اما …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رسانه‌های تصویری از امور نوپدیدند، به همین دلیل احکام فقهی مرتبط با آن نیز کاملاً جدید و نوبنیان هستند. به‌عنوان‌مثال، یکی از مسائلی که در رسانه‌های تصویری مطرح است پرسش از حکم فقهیِ نمایش بدن انسان در رسانه است. در فقه اسلامی حکم نمایش بدن زنان به‌صورت مستوفا بحث‌وبررسی شده است؛ ولی احکام نشان‌دادن یا «نمایش بدن مردان» کمتر موردتوجه قرار گرفته است. «نمایش بدن نیمه برهنه مردان» در رسانه، هم به‌صورت هنرهای نمایشی از قبیل فیلم، سریال و تئاتر تلویزیونی امکان دارد و هم به‌صورت نمایش مسابقات ورزشی، نظیر شنا، کشتی و وزنه‌برداری. سابقه مسئله نمایش …

در مسائل فقهی، انطباق و پیوند مفهوم فقهی با مصادیق بیرونی اهمیت اساسی دارد. این مصادیق بیرونی با توجه به زمان و مکان، توجه به نظر کارشناسان و توجه به تاریخ بروز می‌یابد. درست است که مفهوم فقهی، یک امر معرفتی به شمار می‌آید و نسبت به موقعیت اجتماعی که یک امر غیرمعرفتی است محوریت دارد اما لازم است برای صدور حکم، توجه به موقعیت اجتماعی و مصادیق بیرونی جهت پیوند مفاهیم فقهی با مصادیق اجتماعی در نظر گرفته شود. هر چقدر انطباق مفاهیم و مصادیق بیشتر باشد، به همان میزان، صدور حکم برای مردم همدلانه‌تر خواهد بود. اختصاصی شبکه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رویکرد عمومی در مسائل فقهی، غالباً رویکرد «پاسخ به پرسش» است؛ یعنی ابتدا باید پرسشی به وجود آید تا به دنبال پاسخ به آن باشیم. این رویکرد البته در بسیاری از دانش‌های اسلامی و انسانی دیگر نیز وجود دارد. در سال‌های اخیر اما با ایجاد دانش «آینده‌پژوهی»، امکان تغییر این رویکرد انفعالی به رویکرد فعال در قبال پرسش‌ها  و مسائل به وجود آمده است. فقه هنر نیز از این قاعده مستثنا نیست، لذا با آینده‌پژوهی در رابطه‌ با آن، می‌توان مسائل سال‌های آینده را حدس زد و از همین الآن، برای پاسخ به آنها، به چاره‌جویی پرداخت. …

فضای مجازی چه از جنس ارتباطی و چه از جنس حیات، سؤالی پیش می‌آید و آن این است که آیا در این صورت نیاز به حکمرانی دارد؟ اگر فضای مجازی از سنخ ارتباطی باشد، این یکی از شؤون فعل مکلف خواهد بود و حکم می‌طلبد؛ اما حکمرانی، وقتی فعل مکلف در بستر اجتماع بروز و ظهور پیدا کرد، تحت احکام فقه حکمرانی و نظام قرار می‌گیرد و نیازمند قانون است؛ پس اجرا را نیز می‌طلبد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی رضائیان در نشست «جایگاه حکمرانی فضای مجازی در فقه نظام» از سلسله نشست‌های علمی پژوهشی «دین و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: انتشار نماهنگ «برای دختر همسایه» با موضوع پیام دختران افغانستانی به دختران ایرانی بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت و توجه بسیاری از کاربران را به خود جلب کرد. به‌همین بهانه در یادداشتی کوتاه به خوانندگی زنان بعد از انقلاب و تبیین ابعاد فقهی این مساله پرداخته می‌شود. ۱. غنای حرام یا موسیقی لهوی حرام چه برای مرد و چه زن ممنوع است. به‌جهت ظرافت و پیچیدگی این مفاهیم و اختلاف فتوای مراجع اکنون از شرح آنها صرف نظر می‌‌کنیم. ۲. ولی اگر بخواهیم بطور خلاصه اشاره‌ای به نظر اغلب مراجع داشته باشیم، بهتر است از عنوان …

حجت‌الاسلام مهدی درگاهی، استاد حوزه‌، در کرسی «حکم مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در تشریفات بین‌الملل» به بررسی ادله موافقان و مخالفان پرداخت و تأکید کرد: همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، مصلحت در عمل به آموزه حرمت مصافحه با اجنبیه در تمامی فروض مسئله است، زیرا باعث تمایز جامعه اسلامی با غیراسلامی و برانگیختن احترام دیگران می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی درگاهی، استاد سطوح عالی حوزه‌ علمیه، در کرسی «حکم مصافحه با اجنبیه غیرمسلمان در تشریفات بین‌الملل» گفت: اولین نکته تبیین مفهوم تشریفات است؛ تشریفات به مجموعه آدابی گفته می‌شود که در سطوح بین‌الملل در تعامل و …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین علی نهاوندی، مدرس خارج فقه واصول حوزه علمیه قم و مدیر گروه فقه ارتباطات، هنر و رسانه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در نوشتاری به «مفهوم شناسی  پدیده سلبریتی‌‌ها» پرداخته است که گام نخست در موضوع شناسی فقهی آن به شمار می‌رود. الف/ چارچوب مفهومی: چهره مشهور کیست؟ چهره‌های مشهور از دیدگاه جامعه شناسان، فرد جذاب و شاخته شده‌‌ای است که یا با اتکا به ویژگی‏ها، توانمندی‌‌‌ها و خصوصیات خاص خودش یا بر مبنای یک حادثه اجتماعی، مورد توجه عوام و خواص جامعه قرار می‏گیرد و به موفقیت‌‌‌هایی در عرصه‌‌‌های مختلف ورزش، هنر و موسیقی، دانش و …

کتاب «احکام فضای مجازی»، اثر محمود صادقی به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۱۹۲ صفحه به چاپ رسید. اثر حاضر مشتمل بر ۳۰۲ مسئله و سؤال‌های شرعی درباره فضای مجازی است که از کتب فقهی (رساله عملیه، استفتائات) و سایت‌های امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله شبیری زنجانی، آیت‌الله صافی گلپایگانی و آیت‌الله مکارم شیرازی جمع‌آوری کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد، از میان همه تکنولوژی‌‌‌های امروز، اینترنت به لحاظ تنوع و گستردگی، گوی سبقت را از بقیه ربوده است؛ بنابراین، مسئله‌ای جدید است که باید از رهگذر فقه و احکام نگریسته شود. اثر حاضر مشتمل بر ۳۰۲ …

شبکه اجتهاد: نهضت اسلامی ملت ایران به‌رهبری عبد صالح خدا، امام امت، خمینی کبیر  تازه به میانه خود رسید بود که همگام با پیشبرد این نهضت رهایی‌بخش، یک ضرورت حیاتی و انکارناپذیر پیش روی رهبران و پیشگامان نهضت قرار گرفت؛ ضرورتی که برگرفته از حقایق ناب قرآنی و رسالت تاریخی انبیای الهی برای غلبه بر باطل بوده و در ادامه این مسیر تاریخی و تمدن‌ساز هم، همواره راهگشای پیروان جبهه حق خواهد بود.  «وحدت» و اعتصام به حبل‌الله، همان اکسیر حیات‌بخش و ضرورت اعجازبخشی است که از سال‌های اوج‌گیری نهضت اسلامی به‌صورت زنده و بالنده در لسان و عمل رهبر …

چرا رُفِعَ القلم؟ این از کجا آمده است؟ انحراف مسیحی در طایفه‌‌ی شیعی روزنه‌ای پیدا می‌کند که بتواند وارد شود، اگر بخواهد بگوید از تعالیم امام صادق است، هرگز کسی نمی‌تواند قبول کند. همه می‌دانند امام صادق شیعه را به تقوا و اجتناب از گناه دعوت می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، شهید بهشتی در مباحث تفسیر قرآن خویش که با نام «در مکتب قرآن» ایراد شده، در کنار تفسیر قرآن به بررسی دسته ای انحرافات جاری در متن رفتار و عقایددینی پرداخته و با شجاعتی همراه با انصاف و منطق، انتساب عقاید منحرف و مخرب شبه دینی را که لباس …

استاد دانشگاه امام صادق (ع) معتقد است: فیلترینگ یکی از کارهایی است که حکومت باید بکند و کارهای ایجابی مانند ترویج و تبلیغ فرهنگ دینی هم از جمله وظایف حکومت است. از سوی دیگر استاد حوزه علمیه قم می‌گوید اقدامات سلبی مانند فیلترینگ، باعث کم‌کاری و تنبلی دستگاه‌های متولی اقدامات ایجابی‌ می‌‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، به همت گروه فقه حقوق و تکالیف شهروندی پژوهشگاه فقه معاصر و با همکاری مرکز تخصصی آخوند خراسانی، نشستی تحت عنوان «حق دسترسی به فضای مجازی به عنوان حق شهروندی» با ارائه حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، عضوهیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و نقد …

چند سال قبل بود که شبکه الجزیره گفتگویی میان شیخ یوسف قرضاوی و مرحوم آیت‌الله ‌هاشمی رفسنجانی ترتیب داد. گفتگویی که قرار بود موانع وحدت امت اسلام و آنچه شیعه و سنی از آن آزرده خاطرند، صریحا به گفتگو گذاشته شود. به گزارش شبکه اجتهاد، ۲۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۵، زمانی که آتش اختلافات فرقه‌ای در منطقه غرب آسیا به ویژه عراق شعله‌ور شده بود و شاخه ابومصعب الزرقاوی گروه القاعده دست به اقدامات مکرر تروریستی می‌زد؛ گفتگویی مناظره‌گونه و زنده بین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام و شیخ یوسف قرضاوی در شبکه الجزیره برگزار شد. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مبحث فقه ورزش را از حیث‌های گوناگون می‌توان در ابواب فقهی جای داد؛ مانند فقه اقتصاد ورزش، فقه سیاسی ورزش و از جمله، فقه فرهنگی ورزش که مسأله فوتبال از آن موارد است. نوع دلالت‌های فرهنگی ورزش و فراغت‌های ورزشی را به لحاظ فقه فرهنگی می‌توان مورد تدقیق شرعی قرار داد. با این مقدمه مختصر، باید ببینیم مداخلاتی که فیفا در عرصه حکمرانی ورزش دارد، چه نتایج فرهنگی نامشروعی را به دنبال خواهد داشت؟ این مداخلات به‌طور مصداقی شامل ورود زنان به ورزشگاه و داوری زنان در فوتبال مردان است؛ اما این مصادیق نمی‌توانند هرکدام موضوع شرعی …

ما می‌توانیم یک موجود روحمند را به ربات پیوند بزنیم، ولی ربات بماهوربات هیچ‌وقت روح پیدا نمی‌کند. وقتی‌که ربات مُدرک نشود پس هیچ‌وقت مجتهد نمی‌شود، بلکه فقط یک ابزار است که در اختیار مجتهد قرار می‌گیرد. گاهی اجتهاد سیستمی را به معنای اجتهاد توسط سیستم، بدین معنا که سیستم کار اجتهاد را انجام دهد تعریف کرده‌اند؛ اما فهمیده‌اند که این کاملاً غلط است. اجتهاد سیستمی، در حقیقت اجتهادی روشمند است از یک مبدأ شروع می‌شود به یک مقصد ختم می‌شود. وقتی‌ از کلمه سیستم استفاده می‌کنیم نباید این لفظ ما را فریب بدهد. اجتهاد سیستمی اجتهادی روشمند است که فقیه …

مشکل دیگر، این است که غیر از فقها، افرادی که هیچ تخصص مرتبطی با حوزه موسیقی و هنر ندارند یا اگر تخصص دارند، در زمینه فقه، فهم درستی از اسلام ندارند، در این زمینه اظهارنظر می‌کنند. برای مثال مدتی قبل، فردی با استناد به گفته‌های مرحوم دکتر شریعتی که گفته بود: «هیچ سند، آیه و روایتی مبنی بر حرام بودن موسیقی وجود ندارد.» درخواست پخش صدای بانوان در موسیقی را کرده بود. آقای شجریان در کلیپی گفته بود: «من یازده تا بیست‌ویک بار قرآن را خوانده‌ام ولی جایی از آن ندیده‌ام که موسیقی را حرام کرده باشد. این حرمت موسیقی …