اجتهاد و اصول فقه

مسؤول روابط عمومی انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه از آمادگی این انجمن جهت برگزاری کرسی‌های نظریه پردازی نقد و مناظره ویژه علاقه مندان و پژوهشگران حوزه فقه و حقوق اسلامی خبرداد. به گزارش شبکه اجتهاد، معصوم شبانی مسؤول روابط عمومی انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه در، با اشاره به اهمیت بحث نظریه پردازی و بحث‌های جدید در موضوعات مختلف فقهی و حقوقی‌ از آمادگی این انجمن برای برگزاری کرسی‌های نظری پردازی خبرداد. وی با بیان این که انجمن علمی فقه و حقوق اسلامی حوزه به ریاست حجت‌الاسلام والمسلمین استاد علیدوست و علمای حوزوی و دانشگاهی تا کنون فعالیت‌های …

حکم الهى ابدى است و تغییرپذیر نیست، اگر دگرگونى رخ‌ می‌دهد به خاطر تغییر موضوع یا مصداق موضوع است. مثلاً بیع الدم چون فاقد منفعت محلله بود محکوم به حرمت بود ولى بعد از پیدا کردن فایده محلل حکم عوض شد، چون موضوع یا مصداق موضوع عوض شد ولى هیچگاه مرور زمان یا شرایط زمان و مکان در حکم شرعى دست کارى‌ نمی‌کند. شبکه اجتهاد: در روزنامه اطلاعات مورخ ۹۷/۷/۷ مقاله‌ای تحت عنوان «عیار نقد» چاپ، و در آن، به مقاله «حدود تأثیر زمان و مکان در استنباط حکم شرعى» خرده گیرى شده است، از این جهت لازم دیده شد …

شبکه اجتهاد: بنیاد کُنراد آدِناوِر[۱]، که به نام نخستین صدراعظم آلمان غربی نام‌گذاری شده و مطالعات و پژوهش‌های سیاسی را پشتیبانی می‌کند، به حزب دموکرات مسیحی آلمان نزدیک است. این نهاد در ماه دسامبر ۲۰۱۷ پژوهشی با عنوان «روحانیت شیعه عراق پس از سیستانی؛ رشد نفوذ ایران؟» به قلم خانم لورا هِنسِلمَن[۲] منتشر کرده است. هنسلمن از پایان‌نامه خود در رشته علوم سیاسی و مطالعات اسلامی دانشگاه فرایبورگ آلمان با موضوع «مشروعیت نظریه‌های اقتدار سیاسی در شیعه دوازده امامی» دفاع کرده و از محققان شیعه‌پژوه اروپایی است. این پژوهش با اشاره به تلاش ایران برای تأثیرگذاری بر عراق آغاز می‌شود. …

اکنون این حوزه با سوابق علمی و تاریخی و سیاسی کم‌نظیر، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گسترش کمّی و کیفیِ در خورد توجّهی یافته و ظرفیت شایانی برای پرورش علماء و محققان اسلامی در رشته‌های گوناگون پدید آورده است که شکوفائی این ظرفیت نیازمند مدیریتی جامع و پویا است. اختصاصی شبکه اجتهاد: مکتب اسلام مبتنی بر سه اصل مبدأ، معاد و رهبری الهی برای همه ابعاد مادی و معنوی بشر به مقتضای جامعیت و در هر عصری به مقتضای خاتمیت و جاودانگی آن، برنامه و دستورالعمل دارد؛ در این میان، رهبری الهی به عنوان موهبتی الهی و پیونددهنده دو اصل …

جدیدترین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «جُستارهای فقهی و اصولی» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و مدیر مسئولی مجتبی الهی خراسانی و سردبیری حسین ناصری مقدم منتشر  چاپ و منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «جُستارهای فقهی و اصولی» ویژه زمستان ۹۶ دربردارنده هفت مقاله علمی: «تحلیل جرم سازمان‌یافته از دریچه فقه»، «بررسی ایقاع فضولی با مطالعه موردی طلاق فضولی»، «قاعده انگاری «لاقود لمن لا یقاد منه»»، «بررسی فقهی ـ حقوقی موجدات و مسقطات حق‌حبس در عقود معاوضی»، «ماهیت و قلمرو قاعدۀ «الزّرعُ لِلزّارعِ وَ لَو کانَ غاصِباً»»، «درنگی در قلمروی قاعده فقهی«التّعزیر …

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با بیان این که اصل مشورت در موضوعات مختلف همراه با موضوع شناسی دقیق و هدفمند در ارتقا کیفیت کار ارزش و منزلت فراوانی دارد، اظهار کرد: احکام در مقام استنباط اگر مورد مشورت قرار بگیرند قطعا خروجی بهتری خواهند داشت و این کمیسیون‌ها نیز به دنبال همین مشورت در مسائل اصلی هستند. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ مهدی مروارید، عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان، در نشست مشترک کمیسیون‌های تخصصی این شورا در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌هاس اسلامی آستان قدس رضوی با بیان این که فلسفه وجودی این کمیسیون‌ها و هدف …

به تازگی کتاب مسلمو العالم (مسلمانان جهان) از سوی مرکز مبارزه با افراط گرایی در الازهر منتشر شد؛ کتابی که در صفحات خود به بررسی مسائل مربوط به آوارگان مسلمان و اسلام هراسی و وضعیت آزادی‌های دینی مسلمانان در کشورهای مختلف جهان می‌پردازد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب مسلمانان جهان از سه فصل اصلی تشکیل شده که فصل اول به بررسی پدیده مهاجرت و پناهندگی مسلمانان و فصل دوم به بررسی مشکل اسلام هراسی می‌پردازد و سومین فصل کتاب نیز به از وضعیت آزادی‌های دینی مسلمانان در کشورهای مختلف جهان سخن می‌گوید و در پایان هر فصل نیز توصیه‌هایی عملی …

شبکه اجتهاد: با حضور و سخنرانی آیت‌الله مکارم شیرازی و جمعی دیگر از اساتید و مسئولین حوزه علمیه قم، بیستمین اجلاسیه اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با عنوان «رسالت اساتید در هدایت تربیتی و علمی» در سالن همایش مدرسه امام کاظم (ع) قم برگزار شد.

شبکه اجتهاد: منزلت روحانیت متاثر از تحولات جهانی عصر جدید و شرایط پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است و احساس مساله بودگی در آن در چند سال اخیر زیاد شده است. فارغ از ارزیابی‌های شتاب زده درباره کاهش آن و لزوم نگاه دقیق تر بدان، کشف عوامل موثر بر آن نیز بسیار قابل توجه است. موسسه صراط مبین در راستای توجه به این مساله کتابی با عنوان «بررسی وضعیت و راهکارهای ارتقاء منزلت روحانیتم به همت حجت‌الاسلام وحید نجفی منتشر نموده است. بخش‌هایی از این کتاب با رجوع به اندیشمندان حوزوی و مصاحبه با آنها …

برداشت نادرست از آموزه‌های دین (آموزه چند همسری، قوامیت، اجازه زوجه از زوج، توجه به عفت ورزی، ولایت پدر در ازدواج دختر) در بین مردان زمینه ساز خشونت علیه زنان شده است. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از کانال تگرامی طلبه بانو، نشست چالشی «برداشت‌های ناصواب از منابع احکام در زمینه‌سازی خشونت علیه زنان» ۸ مهر، در پژوهشگاه جامعه الزهرا(س) قم با حضور طلاب خواهر برگزار شد. چکیده‌ای از این نشست بدون دخل و تصرفی پیش‌رویتان قرار می‌گیرد. فقهاء فتوا به جواز تعدد زوجه داده و مرد مطابق این آیه و فتوای فقهی مجاز است بیش از یک همسر …

با حضور و سخنرانی آیت‌الله مکارم شیرازی و جمعی از اساتید و مسئولین حوزه، بیستمین اجلاسیه اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با عنوان «رسالت اساتید در هدایت تربیتی و علمی» در سالن همایش مدرسه امام کاظم (ع) قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، به‌منظور تجلیل از اساتید مکرم حوزه علمیه قم، بیستمین اجلاسیه اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم با عنوان «رسالت اساتید در هدایت تربیتی و علمی» با استقبال جمع کثیری از اساتید حوزه علمیه قم در سالن همایش مدرسه امام کاظم(ع) برگزار شد. بر اساس این گزارش: در این اجلاسیه که تعدادی …

یک استاد حوزه علمیه گفت: اگر فقه مبتنی بر آیات و روایات بوده و با اخلاق مطابقت داشته باشد، می‌تواند پاسخگوی مسایل زمان باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدینی در خصوص رابطه اخلاق و فقه، اظهار کرد: فقه در گذشته، اخلاقی بود، ولی بعد از ماشینی شدن امور، به نوعی از اخلاق فاصله گرفت؛ بنابراین امکان دارد امروزه بعضی از امور فقهی با اخلاق مطابقت نداشته باشد؛ فقه مدرن، فقهی است که مطابق با اخلاق باشد. وی ادامه داد: اگر بتوانیم امور فقهی را اخلاقی ساخته و در جامعه گسترش دهیم، افرادی پیرو آن خواهند شد. اگر …

رئیس انجمن حدیث حوزه با تأکید بر ظرفیت قرآن و حدیث برای تمدن‌سازی و تحقق این تمدن در قرون اولیه تاریخ اسلام به بیان راهکاری خود در راستای کاربردی‌سازی مطالعات قرآن و حدیث در عصر حاضر پرداخت و از روش فهم پلکانی روایات به عنوان روش نوینی در فرایند فهم حدیث یاد کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالهادی مسعودی، قائم‌مقام دانشگاه قرآن و حدیث، در گفتگویی به بحث پیرامون راهکارها و لوازم کاربردی‌سازی مطالعات قرآن و حدیث پرداخته و پرسش‌هایی در این زمینه پاسخ داده است. یکی از سؤالاتی که امروزه در مجامع علمی زیاد مطرح می‌شود این است …

شبکه اجتهاد: هرچند مهر ماه سرآغاز فصل خزان است اما در کشور ما و بسیاری از کشور‌های دنیا، آغاز بهار علم است. علمی که به فرموده پیامبر «حیات اسلام و ستون ایمان است» و خدای متعال اجر معلمان و متعلمان را متکفل شده است. «العلم حیاهالإسلام و عماد الإیمان و من علم علما أتم اللَّه له أجره و من تعلّم فعمل علّمه اللَّه ما لم یعلم». مهرماه امسال آغاز نهمین سال درس خارج استاد سید حسن خمینی است؛ درسی که از مهر ۱۳۸۹ در مدرسه دارالشفاء -که کانون علم در شهر مقدس قم است- آغاز و تا کنون ادامه دارد. …

شبکه اجتهاد: منزلت روحانیت متاثر از تحولات جهانی عصر جدید و شرایط پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است و احساس مساله بودگی در آن در چند سال اخیر زیاد شده است. فارغ از ارزیابی‌های شتاب زده درباره کاهش آن و لزوم نگاه دقیق تر بدان، کشف عوامل موثر بر آن نیز بسیار قابل توجه است. موسسه صراط مبین در راستای توجه به این مساله کتابی با عنوان “بررسی وضعیت و راهکارهای ارتقاء منزلت روحانیت” به همت حجت الاسلام وحید نجفی منتشر نموده است. بخش‌هایی از این کتاب با رجوع به اندیشمندان حوزوی و مصاحبه با …

بنده معتقد به تحول در متون هستم؛ اما تحول در متون، به‌معنای عوض کردن متون نیست. بنده معتقدم اولویت اول این است که همین کتاب‌های موجود خوانده شود؛ اما لازم نباشد که طلاب از ابتدا تا آخر آن‌ها را بخوانند. می‌شود بخشی از این کتب را حذف کرد و حذفیات را برای تکمیل مطالعات بگذارند تا طلبه بتواند جاهای خوب آن را بخواند. ما امروز در حوزه کسانی را داریم که بتوانند مکاسب، رسائل و کفایه به‌روز بنویسند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست از فضلا و اساتید حوزه علمیه قم است که عضویت در جامعه مدرسین حوزه …

شبکه اجتهاد: تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام شرعى، عامل مهمى است که حضرت امام خمینى(قدس سره) بر آن تأکید داشتند. در این مقاله توضیحاتى در کیفیت تأثیر آن دو عامل انجام گرفته است. جاى تردید نیست که شرایط زندگى که از آن به «زمان و مکان» تعبیر می‌کنند، در استنباط حکم شرعى از کتاب و سنّت تأثیر بسزایى دارد، ولى آنچه که مهم است، آشنایى با حدود تأثیر این دو عامل است. گاهى تصوّر می‌شود مسأله «ارث زن»، و یا «طلاق» و یا «دیه» او، مشکلى در جامعه پدید آورده و باید به کمک همین قاعده که مورد …

شبکه اجتهاد: در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ و ادامهٔ کم‌رمق آن در اوایل تابستان ۹۷، شاید برای اولین بار در تاریخ چهل‌سالهٔ جمهوری اسلامی، حوزه و روحانیت به‌صورت واضح و مستقیم در شعارهای مردم مورد هجمه قرار گرفت. بی‌شک یکی از ریشه‌های این هجمه وجود ذهنیت این‌همانی میان حوزه و حکومت است؛ مسأله‌ای که مباحثات آن را در قالب یک پروندهٔ ویژه در مصاحبه با صاحب‌نظران مورد بررسی قرار داد. اما شاید بتوان مسأله را از یک زاویهٔ دیگر نیز مورد بررسی قرار داد و آن سهم تأثیر کم‌کاری یا کج‌کاری مؤسسات علمی و پژوهشی زیرمجموعه یا مرتبط به حوزهٔ علمیه …

عضو جامعه مدرسین کتب فقهی و اصولی حوزه را نیازمند تحول بر اساس نیازهای روز دانست و گفت: به برکت کار علمای بزرگ شیعه علم پیشرفت کرده است، وقتی که علم پیشرفت کرد ما نمی‌توانیم در گذشته توقف کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدمهدی شب زنده دار عضو فقهای شورای نگهبان در نخستین جلسه درس “الفائق فی الاصول” که در مسجد  اعظم قم برگزار شد، تحول در امور آموزشی حوزه را امری ضروری و لازم دانست و گفت: اگر روزی حوزه به این نتیجه رسید و امکانات آن اجازه داد واقعا باید در کتب فقهی و اصولی علی رغم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: عبدالحسین خسروپناه استاد و پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در بخش اول گفتگوی خود به تشریح دیدگاه‌های خود درباره «فقه اجتماعی» و برخی مسائل روز جامعه پرداخت. او با تأکید بر اینکه فقه باید و حتماً با توجه به مسائلی که مبتلا‌به جامعه است ساختارمند شود، گفته است: امروزه علوم انسانی در جامعه ما رشد کرده، پس باید فقه اقتصاد، فقه تربیت، فقه سیاست، فقه امنیت، فقه دفاع و … را داشته باشیم و با همین میراث فقهی هم باید یک نظام اجتماعی ساخته و تدوین شود. حوزه‌های علمیه باید به …

شبکه اجتهاد: کودک ما، هم‌اینک، فرصت چهل ساله دیگری در اختیار ندارد. به سرعت و با جدّیت، باید فکری کرد. هم‌اکنون هر یک ساعت بایستی به اندازۀ یک سال پیش رفت!؛ که: الفرصه تمّر مرّ السحاب. پرده اول: چهل ساله چهار ساله! انسان چهل ساله‌ای را تصور کنید که به اندازه سن تقویمی خود رشد نکرده و اگرچه چهل سال دارد اما به مانند یک کودک چهار ساله است یعنی درطول زمان چهل ساله، تنها به اندازه چهار سال رشد کرده؛ نه از جهات قوای فکری و ذهنی و نه قوای جسمی و رفتاری و نه قوای روحی و روانی …

کتاب «درآمدی بر مبانی وحدت اسلامی، فرصت‌ها و چالش‌ها» اثر جدید حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری از سوی انتشارات دانشگاه مذاهب اسلامی چاپ و منتشر گردید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «درآمدی بر مبانی وحدت اسلامی، فرصت‌ها و چالش‌ها» تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در هفت فصل توسط انتشارات دانشگاه چاپ و روانه بازار نشر شده است. عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی امام خمینی(ره) و نویسنده اثر در فصول هفت‌گانه کتاب توجه و تاکید بر مباحث ذیل کرده است: ۱– مفهوم شناسی وحدت و تقریب و مولفه‌ها …

پژوهشگر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اهم فعالیت‌ها و پژوهش‌های فقهی در دست اقدام در این گروه را تبیین کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام عبدالحسین یداللهی پژوهشگر گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به معرفی فعالیت‌ها و کارهای در دست اقدام خود در این گروه اشاره و عنوان کرد: این پژهش‌ها به همت بنده و جمعی از پژوهشگران این گروه تالیف و روانه بازار نشر شده است. وی با بیان اینکه گروه فقه و اصول بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با هدف پژوهش‌های فقهی و اصولی و تصحیح و …

در بحث اجتهاد و تقلید گفتیم معیار اعلمیت، اقواییت در استنباط است؛ حتی طبق این نظریه ما به تجزی در اجتهاد قائل نیستیم چون تجزی در اجتهاد معنا ندارد؛ این آقا یا قوه استنباط دارد یا ندارد؛ اگر قوه استنباط دارد در هر کتابی وارد بشود همین است؛ بله تجزیه در فعلیت اجتهاد است؛ کسی در کتاب حج کار کرده است و در مکاسب کار نکرده است؛ این فعلیت است اما تجزی در اجتهاد که قوه استنباط در این کتاب داشته باشد و در آن کتاب نداشته باشد اصل این حرف غلط است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله سید محمدجواد …

فهرست اولیه دروس خارج فقه و اصول حوزه‌های علمیه سراسر کشور در سال تحصیلی ۹۸-۹۷ با قابلیت جستجوی پیشرفته اطلاعات بر اساس استان، شهر، نام استاد، ماده درسی، مبحث درس، زمان و مکان جغرافیایی بر روی «شبکه اجتهاد» قرار گرفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، این فهرست که در حال بروز رسانی ‌است، شامل دروس خارج فقه و اصول حوزه‌های علمیه قم و مشهد بوده و قابلیت جستجوی زنده اطلاعات بر اساس، حوزه علمیه (استان و شهر)، نام استاد، ماده درسی، مبحث، مکان و زمان را دارد. در روزهای آتی این فهرست تکمیل خواهد شد و دروس دیگر شهرهای کشور و …

شبکه اجتهاد: دروس حوزه، از مقدمات گرفته تا سطوح عالی و خارج حوزه، و شیوه تدریس که در همه اینها مرسوم است، این شیوه از تدریس اولاً برای تبیین مسایل فقهی و ثانیاً برای پرورش روحانیون جهت آشنایی به نحوه ورود و خروج در مسایل و چگونگی تتبع در مسایل فقهی است. هدف درس خارج کسب ملکه اجتهاد توسط طلاب است. نوشتاری که در ادامه می‌خوانید رهنمودهای مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله صافی گلپایگانی برای رسیدن به عالی ترین مدارج علمی بر اساس شیوه استنباط فقهی و سیره عملی استادشان، حضرت آیت‌الله بروجردی(ره)، می‌باشد. مبنای قرآنی ضرورت وجود حوزه‌های علمیه …

مدیر دفتر تدوین متون درسی حوزه‌های علمیه گفت: تا کنون موفق به تولید محتوا برای ۴۸ عنوان درسی شده‌ایم که به چاپ رسیده و ۴۰ عنوان دیگر نیز در دست اقدام است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و المسلمین سید حمید جزایری با بیان اینکه دفتر تدوین متون درسی از واحد‌هایی است که مستقیما زیر نظر مدیر حوزه‌های علمیه اداره می‌شود، گفت: مهم ترین رسالت این دفتر پشتیبانی و تولید متون و منابع آموزشی حوزه‌های علمیه اعم از متون درسی، کمک درسی، روش تدریس و دروس اقتضایی با رعایت تمام ضوابط و معیار‌های لازم است. تولید محتوا برای ۴۸ عنوان …

در تألیف این کتاب تلاش شده ضمن حفظ دقت‌های خاص اصولی و اجتهادی، با ادبیاتی روان و فصیح و باذکر مثال‌های خاص فقهی موضوعات کاربردی فوق برای طلاب به طور دقیق بررسی و روشن شود و با ارجاع به کتب فقهای و اصولیان معاصر و سلف، محققان فعال حوزوی بتوانند بیشتر با تراث علمی شیعه آشنا شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام حسین اثناعشری مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در امور فقه معاصر‌ نسبت به تدریس کتاب «الفائق فی الاصول» به صورت آزمایشی یادآور شد: این کتاب از امسال جزء برنامه درسی رسمی حوزه قرار گرفته و طلاب پایه نهم و …

شبکه اجتهاد: وقتی هنوز نوجوان بودم تصمیم به تدریس گرفتم حدوداً ۱۶ ساله بودم؛ بدون دنگ و فنگ‌های امروزی یک اطلاعیه تهیه کرده و اعلان درس نمودم، هنوز امکان تدریس آزاد کمابیش وجود داشت؛ به قول مردم کوچه و بازار، چون “دست زیاد بود” جبراً باید خودم را می‌کشتم تا بتوانم یک درس ایده آل ارائه کنم، بهترین آزمون هم همین بود؛ اگر یک روز ناموفق درس می‌گفتم فردا درسم تعطیل می‌شد! همه‌ی اساتید کم‌وبیش همین حال را داشتند؛ یادش به خیر؛ چه نشاطی بود و همین تدریس چه انگیزه‌ای برای ادامه‌ی کار می‌داد؛ آرام آرام بساط تدریس آزاد در …

حاجی ده آبادی گفت: در سال تحصیلی جدید به دنبال راه اندازی فقه علوم انسانی هستیم، امیدواریم بتوانیم با همفکری اساتید و متخصصان این امر، کرسی خارج فقه علوم انسانی را نیز تأسیس نماییم. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محمدعلی حاجی ده آبادی، رئیس مجتمع آموزش عالی علوم انسانی در مراسم آغاز سال تحصیلی جدید این مجتمع، اظهار داشت: با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری حکومت اسلامی، بحث علوم انسانی با رویکرد اسلامی مطرح شد؛ علی رغم همه تلاش‌های صورت گرفته، بحث علوم انسانی اسلامی همچنان جایگاه لازم خود را پیدا نکرده است. وی علوم انسانی را یکی از …