اندیشوران فقهی

امام حسین(ع) در مبارزه خودش هدفی را مطرح می‌کند که مبارزه با ظلم، فساد، مقاومت کردن در برابر بیعت تحمیلی با یک فرمانروای خودسر و مستبد، به دست آوردن عزت و از دست ندادن آن است. پس مراسم عاشورای حسینی و عزاداری برای ابا عبدالله(ع) ذاتاً سیاسی است و امکان ندارد سیاسی بودن از این مراسم تفکیک بشود.

یکی از کارهای لازم نسبت به جریان کربلا و عاشورا این است که با دید اجتهادی وارد این قضیه شویم که متأسفانه این کار هنوز انجام نشده است. مقصود من از دید اجتهادی این است که ببینیم امام این کلام را در کجا و در چه مقطعی فرموده و با چه کسانی مطرح کرده است، اگر ما این دید را داشته باشیم، تحلیل کلمات امام حسین چهره دیگری پیدا می‌کند.

چگونه می‌توان فهم اجتهادی نسبت به این واجب الهی را در عصر حاضر بازگرداند و ذهنیت و تصویر منفی‌ای که از آن در اذهان شکل گرفته را تصحیح کرد اصلاح کرد. زیرا این واجب الهی که در روح خود دارای یک ارزش اخلاقی والاست، در اذهان عموم مردم به امری قهری، سلبی و پلیسی تبدیل شده است.

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رسول جعفریان، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه دین و تاریخ، که امسال به سفر حج تمتع مشرف شده بود، سفرنامه‌ای نگاشته است که از فرارویتان می‌گذرد.

شبکه اجتهاد: رهبر انقلاب اسلامی در بیست‌وپنج اسفند سال ۹۴ در سخنانی با نمایندگان طلاب از «انگیزه‌ها» و «طرح‌هایی» سخن گفتند که «اکنون» برای «انقلاب‌زدایی» از حوزه‌ی علمیه وجود دارد. ایشان هشدار دادند که «مسئله‌ی انقلابیگری در حوزه‌ی قم در معرض خطر است»۱ و استدلال کردند که «این را باید توجه کنید؛ باید جزو مسائل اصلی شما باشد». بخشی از توجه به این مسئله‌ی اصلی، که وجه همت این یادداشت است، کوشش برای بازشناسی فرایند و عاملیت انقلاب‌زدایی از حوزه است: «انقلاب‌زداها» چه کسانی هستند و چگونه از حوزه‌ی علمیه انقلاب‌زدایی می‌کنند؟

برای تحصیل فقه و سایر علوم حوزوی و حتی علوم غیرحوزوی، بهترین روشی که پرورش محقق، مخترع و مبتکر در علوم را به دنبال دارد همان روشی است که اسلاف ما به آن رسیده‌اند و حوزه‌های علمیه ما نیز تا به ‌حال بر اساس آن روش، چهره‌های محقق و بزرگواری را تربیت ‌کرده است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: هدف آموزشی در حوزه اجتهاد است، ولی باید توجه داشت که ما معمولاً در قضاوت نسبت به حوزه این اشتباه را می‌کنیم که حوزه را به سطح یک مرکز اموزشی تنزل می‌دهیم؛ در حالی که کار حوزه تنها اموزش نیست؛ حوزه یک منش و یک زندگی است؛ حوزه یک زنگی خاص است.

اسلام برای جایگاه و منزلت اهمیت بسیاری قائل است. از بین رفتن جایگاه فرد، تضعیف صاحب جایگاه و تأثیراتی که فقدان یا تضعیف چنین جایگاهی در روابط اجتماعی از خود برجای می‌گذارد، موضوع حساسی است که فقه نمی‌تواند دربارۀ آن ساکت باشد. دربارۀ امام موسی صدر فقه و فقیه نمی‌تواند فعالیت منسجم و پیگیرانه‌ای درخواست نکند. براساس دیدگاه‌ اسلامی، این مسئله صرفاً امری اخلاقی نیست؛ بلکه مسئله‌ای حقوقی به‌مثابۀ حکمی فقهی تلقی می‌شود.

دومین شماره مجله الکترونیکی «برای انسان» با مطالبی به مناسبت سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر و دو همراهش از سوی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، تهیه و منتشر شده است.

متأسفانه بعضی در فکر القای دین براساس موازین عرفی و عقلایی بدون ضوابط، بوده و معتقدند باید آیات و روایات را طوری معنا کرد که عرف بپسندد و نتیجه این در حقیقت سوق دادن جامعه ونظام به لجام گسیختگی فقه است.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله محمد سند بحرانی، در سال ۱۳۸۲ق در بحرین به دنیا آمد. در یکی از دانشگاه‌های لندن، مدتی در رشته مهندسی تحصیل کرد و پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، وارد حوزه علمیه قم شد. استاد سند از درس خارج فقه و اصول آیات عظام: شیخ مرتضی حائری، میرزا‌هاشم آملی، سید محمدرضا گلپایگانی، سید محمد روحانی، وحید خراسانی، تبریزی و فانی اصفهانی بهره برده است. از وی صدها کتاب و مقاله منتشر شده است

عضو هیأت رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: یکی از خطراتی که امروز حوزه‌های علمیه را تهدید می‌کند، ایجاد جریان‌های بدیل جریان‌های انقلاب در متن حوزه‌هاست.

رییس دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی تصریح کرد: باید از عقایدمان دفاع کنیم و کتاب هم بنویسیم، اما مهم این است که در آن کتاب از چه الفاظ و ادبیاتی استفاده می‌کنیم. امروز دعوای مخالفان و موافقان مسأله تقریب مذاهب بر سر مبانی نیست بلکه بر سر ادبیات است. با لعن و فحاشی به بزرگان یک مذهب نمی‌توانیم راه درست را به آنان نشان دهیم.

مهمترین موضوع در باب تعارض ادلّه، مسأله تقیه است و برای حل مشکل، عموماً از «اخبار علاجیه» استفاده می‌شود. ابتکار ایشان در این است که مسأله تقیه را در متن واقعِ اجتماعی و دینی و سیاسیِ آن ایام بررسی می‌کنند و توضیح می‌دهند که تقیه صرفاً از حُکّام نبوده و در بسیاری از موارد از فقها، مُفتیان، قضات و حتی از توده مردم و غالیان از شیعیان نیز بوده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی قانع، اگرچه عمری را در دانشگاه امام صادق(ع) سپری کرده و هم‌اکنون نیز معاون تحصیلات تکمیلی دانشکده معارف اسلام، فرهنگ و ارتباطات این دانشگاه است؛ امّا تجربه سه سال ریاست بر دانشگاه اسلامی غنا در کنار چند سال مدیریت مرکز بین‌المللی مطالعات اسلامی سیرالئون، او را در زمره آشناترین افراد به فعالیت‌های علمی قارّه سیاه قرار داده است.

آیت‌الله میلانی در مباحث فقهی بسیار مراقب بودند که مسائل فلسفی را دخالت ندهند و مطابق با همان روال سنتی فقه بحث می‌کردند ـ و در ابتدای حضور ایشان هم کسانی مثل مرحوم آشیخ‌مجتبی قزوینی با ایشان همراهی می‌کردند ـ اما بالاخره چون به‌طور کلی از طرفداران فلسفه محسوب می‌شدند، شاگردان مکتب میرزا مهدی اصفهانی در مشهد (مکتب معارفی خراسان) با ایشان زاویه پیدا کردند و به نوعی آقای میلانی را در انزوا قرار دادند.

لقب مرحوم آیت‌الله میلانی عمیدالدین بود و بر روی مهر ایشان این لقب با عنوان «عمیدالدین سید محمدهادی الحسینی» هک شده است. ایشان می‌فرمود: «این لقب را مرحوم آقا دایی به من داده است».

شهید صدر آنقدر به درس مسلط بود که با تسبیح بازی می‌کرد و مطلب می‌گفت و اصلا فراموشی نداشت. ایشان فوق نابغه بود، آنقدر قوی بود که سه حلقه شاگرد داشت.

متاسفانه خیلی از جلسات و نشست‌های برگزار شده بین علمای شیعه و سنی در سال‌های گذشته یک نشست صرفا تعارفی بوده است. باید از این فضا عبور کنیم. ما باید وارد مذاکرات چالشی گردیم. یعنی در عین حفظ احترام یکدیگر، ضمن طرح انتقادات موجود، بدنبال راهکار عبور از این فضا باشیم.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه باید فاصله فقه را با شریعت کم کنیم، گفت: از جمله تلاش‌ها اینکه دو رشته مهم و گسترده، تحت عنوان "فقه روابط اجتماعی" و "فقه انسان" در حوزه‌ها‌ی علمیه تاسیس شود؛ چراکه شریعت به صورت جدی به این دو پرداخته است.

آیت‌الله شیخ علی‌اصغر مروارید از مبارزان دیرین انقلاب اسلامی بعد از تحمل دوره‌ای بیماری در ۹۳ سالگی درگذشت و صبح امروز پس از نماز توسط سید حسن خمینی در تشیع باشکوهی در حرم مطهر شاه عبدالعظیم به خاک سپرده شد.

این رساله علمیه به موضوعاتی می‌پردازد که بسیاری از آن‌ها بدیع بوده و بسیاری دیگر نیز با زاویه جدیدی و متناسب با مباحث روز جامعه تدوین گردیده است. موضوعاتی همچون اقتصاد، دولت، خانواده و تربیت، از موضوعاتی است که در فقه شیعه، کمتر بدان‌ها پرداخته شده است.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: وقتی ما یک افق محدودی برای رسالت‌ها‌ی خودمان تعریف می‌کنیم، حتماً نوع فعالیت‌ها‌یمان محدود خواهد شد؛ نهادهای حوزوی باید از این خود انزوایی بیرون بیایند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه مرجعیت شیعه حافظ حقوق اقلیت است و نمونه آن مرجعیت شیعه در عراق است که با فتوای خود حافظ خون ایزدی‌ها شده است، ابراز داشت: حقوق انسانها و اقلیت از مباحث ضروری است که باید مورد بحث قرار گیرد و حوزه پاسخ گو باشد.

آنچه که در فقه اسلامی در خصوص پوشش آمده است به طور کامل با عقلانیت همراه است که اگر کسی منصفانه این موضوع را بررسی کند متوجه خواهد شد که آنچه اسلام و متخصصان دینی در حوزه حجاب گفتند موجب صیانت جامعه و بانوان در مسیر زندگی اجتماعی است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه نداشتن نظریه در مورد زن ما را در وضعیت منفعل و دفاعی قرار می‌دهد، گفت: چگونگی تعامل با زن و نگاه به آن، مقوله مهمی برای جهان اسلام است و این مقوله در آینده به صورت جدی تر و اساسی تر مطرح می‌گردد.

آیت‌الله سیستانی بار دیگر کارآیی مرجعیت و همبستگی دیانت و سیاست را متبلور ساخته است؛ البته این دستاورد هم امیدبخش و هم نگران کننده است. تبلور کارآیی مرجعیت از یک سو امیدبخش است چون نشان داد که برخی تبلیغات در مورد بی اثر شدن جایگاه مرجعیت توهمی بیش نیست، اما از این جهت نیز نگران کننده است چرا که دشمنان اسلام و کشورهای اسلامی دوباره متوجه این اهرم کارآمد شده و به شکل‌های مختلف برای تضعیف آن طراحی می‌کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محسن اسماعیلی، عضو حقوقدان شورای نگهبان و نماینده تهران در مجلس خبرگان رهبری، تاثیر فتوای وحدت …

حرمت مرجعیت را باید شخصیت مراجع و روحانیت حفظ کنند و بی جهت در مسایل از آبروی روحانیت مایه نگذارند، اگر این حرمت حفظ شد، هر کجا شیعه هست، نفوذ فتوا هم خواهد بود. و بدانیم که اگر به طور روزمره مرجع تقلید در همه کارها دخالت کرد و وارد شد، اثر فتوا از بین می‌رود، اما در مواقع حساسی که هویت شیعه، هویت مملکت و ناموس شیعه به خطر می‌افتد، وظیفه ورود دارد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر عبدالرحیم گواهی، عضو هیئت مؤسس مرکز پژوهش‌های ادیان جهان و رئیس مرکز و رئیس شورای علمی این نهاد، در این یادداشت شفاهی، به تغییرات لازم در فقه برای تبدیل به فقه تمدن ساز، سخن می‌گوید.

مدیر حوزه‌های علمیه ‌بر اساس گزارش‌ها، سرویس‌های مختلف امنیتی نسبت به قم و حوزه‌های علمیه متمرکز هستند و اکنون به صدها پروژه پژوهشی در منطقه و جهان دنبال می‌شود تا نقاط قوت و ضعف بررسی شود که این موضوع یک پدیده طبیعی است.