شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
«خرید قسطی کالا به واسطه سرمایه دیگری»، «معامله صوری برای فرار از ربا»، «تفاوت وجه التزام و جریمه دیر کرد»، «کم شدن متراژ زمین مورد معامله» و «دریافت شارژ اشتباه» برخی از استفتائات اخیر است.
به گزارش شبکه اجتهاد، جدیدترین استفتائات (بهمن و اسفند ۱۴۰۲) مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شد. متن ذیل، ۱۸ سؤال و جواب در موضوع عبادات و معاملات است که توسط بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری پاسخ داده شده و به صورت ماهانه به‌روز رسانی می‌شود.
استفتائات بهمن ماه
وطن اتخاذی
سؤال۱: پس از ازدواج، ترک وطن کردم اما الان چند سالی است که در وطن قبلی خانه خریدیم و تعطیلات از محل سکونت به آنجا می‌رویم، اگر بخواهم دوباره وطن قرار دهم شرطش چیست؟
جواب: اگر قصد کنید برای همیشه یا سالیان طولانی مقداری از سال را در آنجا زندگی کنید، به طوری که عرفا گفته شود شما در طول هر سال در دو محل زندگی می‌کنید، آنجا وطن شما محسوب می‌شود.
خرید قسطی کالا به واسطه سرمایه دیگری
سؤال۲: راننده ای قصد دارد که کامیونی بخرد و برای این کار، پول مورد نیاز را از شخص دیگری گرفته و خود وکیل او شود تا ابتدا کامیون را برای وی خریداری کند سپس او کامیون را به طور قسطی به راننده بفروشد؛این معامله چه حکمی دارد؟
جواب: اگر راننده به عنوان وکیل از طرف صاحب مال، این معامله را انجام دهد و سپس او هم آن را به خود راننده به طور قسطی بفروشد، در صورتی که قصد آنان حیله کردن برای فرار از ربا نبوده و در هر دو معامله قصد جدّی خرید و فروش داشته باشند، اشکال ندارد.
تفاوت قیمت کالای تحویل نشده
سؤال۳: ده سال پیش، مصالح ساختمانی به شخصی فروختم که بخشی از آن را تحویل نگرفت و علیرغم چند بار تماس مراجعه نکرد اما اکنون آن را مطالبه می‌کند؛ تکلیف چیست؟ آیا تفاوت قیمت را می‌توان از مشتری دریافت کرد؟
جواب: در صورتی که قیمت و مقدار کالا (مثلا یک تن سیمان) در زمان معامله مشخص شده و تمام پول را گرفته باشید، نمی‌توانید تفاوت آن را دریافت کنید و باید کالای مذکور را تحویل دهید.
معامله صوری برای فرار از ربا
سؤال۴: اگر شخصی نیاز به مبلغی پول داشته باشد، آیا جایز است که کالایی را به صورت نسیه به بیش از نرخ حقیقی بخرد و سپس آن را در همان مجلس به فروشنده، به قیمت کمتری بفروشد، مثلاً تکه ای طلا را به مبلغ مشخصی به طور نسیه برای مدّت یک سال بخرد و در همان مجلس آن را به صورت نقد به شخص فروشنده، به دو سوم قیمت خرید بفروشد؟
جواب: چنین معامله ای که در واقع نوعی حیله برای فرار از ربای قرضی است، شرعاً حرام و باطل است.
ازدواج مرد و زن مسلمان و مسیحی
سؤال۵: آیا ازدواج مرد مسلمان با زن مسیحی یا زن مسلمان با مرد مسیحی صحیح است؟
جواب: ازدواج (دائم یا موقت) زن مسلمان با مرد مسیحی باطل است و نیز ازدواج دائم مرد مسلمان با زن مسیحی بنا بر احتیاط واجب باطل می‌باشد اما ازدواج موقت مرد مسلمان با زن مسیحی با رعایت شرایط شرعی اشکال ندارد. درباره ازدواج زن یا مرد مسلمان با سایر اهل کتاب نیز احکام گذشته جاری است.
فرار از ربای قرضی با انجام معامله
سؤال۶: من از دوستم درخواست قرض کردم اما او پیشنهاد کرده که خودرو خود را به او بفروشم و او به من پول نقد بدهد و من دوباره فی المجلس خودرو خود را از او به قیمت بیشتری بخرم و چکی به مبلغ خرید برای پنج ماه بعد به او بدهم؛ آیا این عمل مشمول حکم ربا می‌باشد یا خیر؟
جواب: عمل مذکور که برای حیله و فرار از ربا می‌باشد، جایز نیست.
تبدیل موقوفه‌‌های بلا استفاده
سؤال۷: حمام عمومی موقوفه ای در روستای ما بوده که سالهاست مخروبه شده است و با وجود حمام در خانه‌‌ها دیگر نیازی به آن نیست؛ آیا می‌توان از آن جهت غسال خانه بهره برداری کرد؟
جواب: اشکال ندارد.
تفاوت وجه التزام و جریمه دیر کرد
سؤال۸: تفاوت وجه التزام با جریمه دیرکرد چیست؟ آیا وجه التزام همان رباست؟
جواب: مبلغ دیر کرد به معنای گرفتن وجهی در ازای مهلت دادن به مدیون برای ادای دین است که ربا محسوب می‌شود اما وجه التزام به معنای جریمه در ازای تخلف از تعهدی است که مدیون برای ادای دین در زمان معین داشته است و لذا مانعی ندارد.
استفتائات اسفند ماه
ساختن طبقه دوم و زیرزمین برای مسجد
سؤال۱: مسجدی که از قدیم موقوفه است و از نیت واقف خبر نداریم، آیا می‌توانیم یک طبقه روی مسجد بسازیم یا برای مسجد زیر زمین بسازیم و اجاره بدهیم تا منبع درآمدی برای مسجد باشد؟
جواب: احداث طبقۀ فوقانی یا تحتانی در مکانی که مسجد است، به عنوان غیرمسجد شرعا ممکن نیست و طبقات احداثی جدید نیز حکم مسجد را داشته و اجاره دادن آن صحیح نمی‌باشد.
نماز به همراه اجزای حیوان حرام گوشت
سوال۲: اگر اجزای حیوانی که خوردن آن حرام است مانند خرگوش، گربه، ماهی بدون پولک، مار، پشه و مگس؛ همراه نمازگزار باشد، نماز او چه حکمی دارد؟
جواب: نماز باطل است مگر در مورد حشرات بدون گوشت (مانند پشه و مگس) که اشکال ندارد.
کم شدن متراژ زمین مورد معامله
سؤال۳: زمینی به مساحت ۱۶۰ متر را در سال ۹۷ فروختم چند مرتبه از خریداران تقاضا کردم زمین را به نام آنها کنم که به دلایل مختلف حاضر نشدند پس از آن وقتی برای انتقال سند، از شهرداری استعلام گرفتم، متوجه شدم که ۱۰متر از زمین در طرح جدید کسر شده و مساحت زمین ۱۵۰ متر شده است، آیا جبران کمبود متراژ زمین بر عهده فروشنده است؟
جواب: اگر در زمان قرارداد این طرح اجرایی شده بوده، مشتری می‌تواند قرارداد را فسخ کند و یا پول متراژ کم شده را با محاسبه تورم پس بگیرد اما اگر پس از قرارداد چنین طرحی اجرا شده است، چیزی به عهده فروشنده نیست.
شیوۀ نماز خواندن معذور
سؤال۴: شخص معذوری که می‌توانسته بر روی میز سجده کند اما از روی جهل، مهر را با دست بلند می‌کرده و به پیشانی می‌گذاشته است؛ آیا نمازهایی که به این نحو خوانده را باید قضا کند؟
پاسخ: این کار صدق سجده نمی‌کند؛ لذا باید نمازها را قضا کند.
قضا کردن عمل در صورت تخلف از نذر
سؤال۵: کسی که نذر کرده در وقت معینی، عمل عبادی انجام دهد (مثلا روز مشخصی را روزه بگیرد یا در وقت خاصی، نماز بخواند)؛ ولی به هر دلیل اعم از عمد، فراموشی و… به این نذر عمل نکند، آیا باید آن عمل را قضا کند؟
جواب: به جز روزه، اعمال دیگر قضا ندارد؛ هر چند تخلف عمدی از نذر، کفاره دارد.
معیار محاسبه اقامت ده روز برای مسافر
سؤال۶: مسافر چگونه باید اقامت ده روز را محاسبه کند تا نمازش تمام باشد؟
جواب: اگر مسافر پیش از طلوع خورشید به محل اقامت برسد، در صورتی که قصد جدی داشته باشد که حداقل تا غروب روز دهم در آن محل اقامت داشته باشد، نمازش تمام است و اگر پس از طلوع خورشید در بین روز به محل اقامت برسد، در صورتی که قصد جدی داشته باشد که تا همان ساعت ورود در روز یازدهم در محل، اقامت داشته باشد، نمازش تمام است
نامعلوم بودن صحت قرائت امام جماعت
سؤال۷: اگر عدالت امام جماعتی برای من محرز شود اما صحت قرائتش معلوم نباشد؛ آیا می‌توانم بنا را بر صحت بگذارم و به او اقتدا کنم؟
جواب: بله، می‌توانید اقتدا کنید.
صیانت فرزندان از گناه
سؤال۸: آیا بر ولیّ کودک لازم است که کودک را از مشاهده تصاویر مبتذل و زشت حفظ کند و اگر خواست ببیند، مانع او شود؟
جواب: بله، لازم است.
کفایت غسل جنابت از سایر غسل‌‌ها
سؤال۹: آیا کسی که چند غسل واجب بر عهده دارد، با انجام غسل جنابت، بقیه غسل‌‌ها از عهده او ساقط می‌شود؟
جواب: اگر غسل جنابت بر عهده او باشد، با انجام غسل جنابت هر غسل واجبی که بر عهده دارد ساقط می‌شود.
دریافت شارژ اشتباه
سؤال۱۰: فردی به من اطلاع داده که اشتباهی برای خط موبایل شما شارژ فرستادم و شما اون مبلغ رو به ما برگردون؛ مبلغ شارژ قابل توجه است و شاید من این مبلغ رو تا دو سال طول بکشه مصرف کنم، در حال حاضر وظیفه من چیست؟
جواب: اگر امکان برگرداندن شارژ به طرف مقابل وجود داشته باشد این کار را انجام بدهید و در غیر این صورت هر چند دادن مبلغ شارژ به طرف مقابل واجب نیست ولی اگر مبلغ را نپردازید حق استفاده از شارژ را هم ندارید.
