شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
۱۶۵: منظور از مد و طعام در کفّاره روزه چیست؟
جواب: منظور از «طعام»، گندم، آرد، نان، جو، خرما و مانند آن است و «مد» حدود ۷۵۰ گرم یا ده سیر می‌باشد.[۱]
کفّاره
۱۶۶: کفّاره چیست؟
جواب: «کفّاره» از ماده «کفر» به معنای پوشاندن است و در اصطلاح دینی، عبارت است از: «پرداخت صدقه، قربانی و انجام دادن عمل شرعی و مانند آن به جهت گناهی که انجام گرفته است». ازآنجایی‌که آثار گناه را محو می‌سازد و آن را از انسان می‌پوشاند، «کفّاره» می‌نامند. انسان کافر، نیز از آن جهت که حقایقی از قبیل خدا، قیامت، نبوت و … را انکار کرده و آن را از خود می‌پوشاند، کافر نامیده می‌شود. کفّاره در همه شریعت‌ها و ادیان، برای اجتناب از پیامدهای سوء اعمال شرعی، غیراخلاقی و مخالف اصول اجتماعی انجام می‌گیرد.
مهم‌ترین آثار آن، جلب رضایت و فرونشاندن خشم الهی است. کفّاره چند نوع است: معین، مخیر، مرتب، مرتب و مخیر و کفّاره جمع. تعریف و موارد هریک از این‌ها در جای خود بیان شده است.[۲]
کفّاره جمع
۱۶۷: کفاره جمع چیست؟
جواب: «کفّاره جمع» عبارت است از: «جمع بین آزاد کردن یک بنده و گرفتن دو ماه روزه و اطعام شصت فقیر». این کفّاره در دو مورد تحقق می‌یابد: یکی اینکه انسان روزه خود را با چیز حرام باطل کند و دیگر اینکه شخص مسلمانی را بی‌گناه و از روی عمد به قتل برساند.[۳]
تبصره: با توجه به اینکه در عصر حاضر آزاد کردن بنده مورد ندارد، باید بین دو مورد دیگر جمع کند.
انواع کفّاره روزه
۱۶۸: چند نوع کفّاره روزه وجود دارد؟
جواب: کفّاره روزه چهار نوع است:
۱: کفاره روزه‌خواری عمدی در ماه رمضان؛ و آن آزاد کردن بنده یا گرفتن دو ماه روزه و یا اطعام شصت فقیر است.
۲: کفاره خوردن عمدی روزه قضای ماه رمضان در بعدازظهر؛ و آن اطعام ده فقیر است و در صورت عدم تمکن، گرفتن سه روز، روزه است.
۳: کفاره روزه نذر معین؛ و آن همان کفاره روزه‌خواری عمدی در ماه رمضان است.[۴]
۴: کفاره روزه اعتکاف؛ و آن همان کفاره روزه‌خواری عمدی در ماه رمضان است.
روزه یوم‌الشک
۱۶۹: روزه یوم‌الشک چیست؟
جواب: روزی که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، «یوم‌الشک» می‌نامند. با توجه به اینکه در بین مردم، گفت‌وگو می‌شود که در شب آن روز، ماه دیده شده یا نه و یا کسانی که شهادت به دیدن ماه می‌دهند شرایط لازم را ندارند، باعث شک و تردید می‌شود؛ آن روز به این عنوان، نام گرفته است.
گرفتن روزه آن روز نه‌تنها واجب نیست؛ بلکه اگر کسی به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، کار حرامی انجام داده است و چنانچه کسی بخواهد آن روز را روزه بگیرد، باید به نیت ماه شعبان یا روزه قضا (اگر به ذمه داشته باشد)، بگیرد.[۵]
روزه سکوت
۱۷۰: روزه سکوت چیست؟
جواب: روزه «صَمْت» یا سکوت، عبارت است از: «پرهیز از مفطرات هشت‌گانه و دوری از سخن گفتن». این روزه در شریعت حضرت موسی، میان بنی‌اسرائیل شناخته شده بود. حضرت مریم بنا به مصالحی از جانب خداوند، مأمور شد تا در مدت معینی، از سخن گفتن اجتناب کند؛ ولی این امر در اسلام یکی از محرمات شمرده شده است.[۶]
فقیر شرعی
۱۷۱: فقیر از نظر شرعی به چه کسی گفته می‌شود؟
جواب: همه مراجع: کسی که نمی‌تواند مخارج سال خود و خانواده را در حد متعارف تأمین کند، فقیر است.[۷]
اتحاد افق
۱۷۲: منظور از اتحاد افق چیست؟
جواب: شهرهایی که از نظر علم هیئت در یک طول جغرافیایی (نصف‌النهار) قرار گرفته باشند، هم‌افق می‌نامند؛ بنابراین اگر در یکی از این شهرها ماه دیده شود و مانعی مانند ابر در کار نباشد، در شهرهایی که در طول آن قرار دارد، نیز دیده می‌شود.[۸]
حکم و حاکم
۱۷۳: منظور از حاکم و حکم او در مسئله رؤیت ماه چیست؟
جواب: «حکم»، عبارت است از انشای مجتهد جامع شرایط، از روی موازین شرعی در موضوعات جزئی؛ از قبیل ثبوت اول ماه، تعیین سرپرست، تعیین متولی، رفع خصومت بین مردم و … این حکم، بر تمامی مکلّفان- حتی مجتهدان- حجت است و همه باید از این حکم پیروی و اطاعت کنند و هیچ مجتهدی نمی‌تواند حکم او را نقض کند؛ مگر آنکه به‌اشتباه و خطای او پی ببرد. منظور از حکم، صرف خبر و اعلام نیست؛ بلکه باید لفظ «حَکمْتُ» و مانند آن به کار رود. منظور از حاکم در رساله‌های عملیه، همان مجتهد جامع شرایط فتوا است.[۹]
[۲]. لسان العرب، ماده کفر؛ مجمع البحرین، ماده کفر؛ فرهنگ اصطلاحات فارسی؛ اللمعه الدمشقیه
[۳]. همه مراجع، توضیح المسائل مراجع، م ۱۶۶۵؛ امام، تحریر الوسیله، ج ۲، الکفارات؛ صافی، هدایه العباد، ج ۲، الکفارات؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج ۳، الکفارات؛ تبریزی و وحید، منهاج الصالحین، الکفارات، ۱۵۶۵
[۴]. برخی (تبریزی و وحید)، کفّاره آن را کفّاره قسم می‌دانند و آن آزاد کردن بنده یا اطعام ده فقیر و یا پوشاندن ده فقیر است و در صورت عدم تمکن، گرفتن سه روز، روزه است
