دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: باید متن زیارت عاشوراء را به عنوان مرامنامه شیعیان در دوره اموی و اوائل عصر عباسی دانست. این متن بازتاب دهنده باورها و اندیشه‌ها‌ی ضد اموی شیعیان است در دورانی که یاد و خاطره قیام امام حسین (ع) در دل و ضمیر شیعیان به عنوان موتور محرک بر علیه سلطه امویان به کار گرفته می‌شد و مایه وحدتبخشی به جامعه شیعه بود. امویان ایدئولوژی قدرت پرستانه خود را تحت پوشش اندیشه وحدت جماعت و خلافت اللهی قرار داده بودند و متن زیارت عاشوراء با ادبیاتی برخاسته از عمق متون دینی هم امویان و مذهبشان را به چالش می‌کشد …

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مهم دانستن تحلیل حرکت امام حسین(ع) از منظر جنگ رسانه‌ای گفت: در واقع امام حسین(ع) خود نخستین راوی واقعه عاشورا است و با بیان رویکرد حاکمیت نسبت به دین و تبیین انحرافاتی همچون تبدیل خلافت به سلطنت، تبدیل بیت‌المال به ملک شخصی حکومت اموی را به چالش کشید و از یزید مشروعیت‌زدایی کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، تحلیل رویکرد و راهبرد امام حسین(ع) از آغاز حرکت تا قیام عاشورا در مواجهه با دشمن از جمله مسائل درس‌آموز به‌ویژه در حوزه جنگ رسانه‌ای و روانی است که دشمن علیه کشورمان در دستور …

راهبری چیست؟ آیا می‌توان مرتبت امامت و راهبری را برای حوزه تصویر کرد؟ اگر آری، حوزه راهبر چه مختصات و ویژگی‌‌‌هایی دارد؟ با چه بسته سیاست‌‌‌ها و راهبردهایی میتوان به حوزه راهبر نایل شد؟ چه خلاها و فقدانهایی در الگوها و طرح واره‌‌‌های مرسوم فعالیت‌‌‌های حوزوی برای نیل به حوزه راهبر وجود دارد؟ موانع تاریخی، تمدنی ما در نیل به حوزه راهبر چه مواردی است؟ شبکه اجتهاد: برای تجمیع و تالیف عقلانیت موجود در نیل به حوزه راهبر ما برآن شدیم تا در گام اول به مطالعه مدلهای رایج در بین روحانیون در باب راهبری دینی پرداخته و با دغدغه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: توهین به عزاداری و شعائر حسینی بی‌تردید حرام است. در این حرمت تفاوتی میان ابزار توهین وجود ندارد. البته توهین به مجالس عزا به‌تنهایی سبب ارتداد نمی‌گردد؛ اما اگر به انکار ضروری دین بازگشت نماید، ارتداد محقق می‌شود

شبکه اجتهاد: بی‌گمان تشکیل حکومت در فلسفه قیام حسینی می‌گنجد. دیدگاه عده‌ای این است که هدف قیام تشکیل حکومت توسط خود امام در آن دوران بوده است؛ در مقابل، عده‌ای نیز چنین دیدگاهی را نمی‌پذیرند. در هر صورت باید میان تشکیل حکومت به مثابه فلسفه به معنای عام و هدف به عنوان فلسفه خاص در آن دوران و از سوی امام تفکیک قائل شویم. در این نوشتار برخی دیدگاه‌های مطرح‌شده توسط هردوگروه را مرور می‌کنیم.

خبرگان هم احراز واجدالشرایط بودن شخص را برای زعامت امت به عهده دارند احراز کنند و هم بقائاً برعهده دارند که بگویند همچنان آن شرایط محفوظ است یا خیر. امروز ما معتقدیم آن کسی که خُبراء امّت بعد از رحلت امام رضوان‌الله علیه به رهبری این انقلاب برگزیدند، در میان همه سران جهان‌، سَر هستند و الان هم اگر قرار باشد گزینشی صورت بگیرد باز بهترین هستند. شبکه اجتهاد: زمستان سال ۹۴، وقتی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز، لیست مشترک ۷ نفره‌ای را به عنوان کاندیداهای مورد حمایت خود در استان خراسان رضوی، برای پنجمین دوره …

اختصاصی شبکه اجتهاد: طبق گزارشات تاریخی در قرن چهارم هجری «القادر بالله» خلیفه عباسی به چهار تن از علمای چهار مکتب فقهی مشهور آن زمان یعنی «ابو حسین قدوری» مطابق مذهب «ابوحنیفه»، «ابو محمد عبدالوهاب» مطابق مذهب «مالک بن انس»، «ماوردی» مطابق مذهب «محمد بن ادریس شافعی» و «ابوالقاسم خرقی» مطابق مذهب «احمد بن حنبل» رساله‌هایی بنگارند، سپس «القادر بالله» فرمان داد که مردم فقط طبق آن کتاب‌ها عمل نمایند. این امر تأثیر بسیاری بر حصر مکاتب فقهی اهل سنت بر این چهار مذهب داشت به خصوص که محاکم قضا نیز مکلف به اجرای احکام و حدود بر اساس فتاوای …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اینکه اصل عقد بیمه، یا بیمه‌های موجود، وضعاً و تکلیفاً دارای چه حکمی هستند موضوع گفتگویی است که با آیت‌الله محمدعلی گرامی قمی انجام دادیم. این استاد عالی‌رتبه حوزه علمیّه قم معتقد است اصل و انحاء موجود عقد جدید بیمه دارای هیچ‌گونه اشکال شرعی نمی‌باشند، امّا در مقایسه با بعضی بیمه‌های اصیل شرعی نظیر بیمۀ عاقله یا بیمه‌های تعاونی مرجوح بوده و لذا در موارد مشابه، تبدیل آن‌ها به بیمه‌های اصیل شرعی أولی و بعضاً الزامی است. لزوم مداخله تعزیرات به نفع بیمه شوندگان در موارد گزاف بودن عوض، یا عدم ردّ بایستۀ معوّض، از دیگر مباحث …

باید جریان امام حسین(ع) را طوری تحلیل کنیم که برای همگان تا روز قیامت تکلیف آور باشد. چیزی که برای ما تکلیف آور باشد فهمش واجب است. فهم قضیه امام حسین(ع) از دید فقهی یکی از واجبات برای ماست، چرا امام حسین(ع) کشته شد؟ باید بفهمیم، درست تحلیل کنیم، نیائیم خود ما هم در این زمان باز بر مظلومیت امام حسین(ع) اضافه کنیم. اگر امروز حرکت امام حسین(ع) را اشتباه تحلیل کنیم ما هم در ظلم نسبت به حضرت سهیم خواهیم بود. شبکه اجتهاد: عاشورا حادثه بزرگی است که عقل و عشق انسان به حقیقت خویش بازمی گردد، قیام امام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه یکی از مهمترین علوم اسلامی است که حوزه‌های علمیه متقبل رشد و تکامل آن و تطبیق مسائلش با زمان‌های مختلف هستند. اهمیت فقه در میان سایر علوم اسلامی سبب گردیده تا تقسیم مذاهب مهم اسلامی بر اساس آن شکل گیرد. اگر از مسلمان سنی سوال شود که آیا معتزله است یا اشعری، شاید نتواند پاسخی شایسته بدهد اما اگر پرسیده شود که حنفی است یا مالکی، شافعی یا حنبلی، سریعا پاسخ خواهد داد و مذهبش را مشخص خواهد کرد. این بدان معناست که فقه با هویت دینی مسلمانان عجین شده و فراتر از یک مکتب فقهی، …

بر اساس نظر مرحوم نراقی هر آنچه که شارع متعال یا شریعت عهده دار شده است باید از زبان شارع آن را کشف کرد و در واقع تلقی شرعی باید به دست گرفت و این امر محدود به موضوعات مخترعه نمی‌شود؛ یعنی همان موضوعات عرفی نیز که مد نظر شارع قرار گرفته‌‌‌اند ممکن است تغییراتی در آنها ایجاد شده باشد یا از نظر شارع موضوعات با ویژگی خاصی باشد و مطلق موضوعاتی که در زبان عرف قرار گرفته‌‌‌اند مد نظر نباشند و توسعه و تضییق محتوایی در واژگان رخ داده باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حزب تشکلی سیاسی مستقل از …

شبکه اجتهاد: قیام عاشورا را باید محور گسترش تفکرِ سیاسیِ تشیع در جهان قرار داد. توضیح مطلب اینکه: همه می‌دانند که شعارهای امام حسین علیه‌السلام در نهضت عاشورا، شعارهای یک مذهب خاص به نام تشیع نبود، بلکه شعارهایی مبتنی بر آموزه‌های اصیل الهی و انسانی بود که هر انسان حقیقت‌جویی را شیفته و تابع نهضت حسینی می‌کند. به دیگر سخن، کشتیِ نجات امام حسین علیه‌السلام اختصاص به پیروان یک اندیشه و مذهب خاص به نام شیعه نداشته و ندارد، همچنان که اصحاب امام حسین علیه‌السلام در روز عاشورا از یک مذهب و اندیشه خاص نبودند. حقیقت این‌که در روز عاشورا …

شبکه اجتهاد: در پی ارتحال آیت‌الله حاج شیخ مرتضی اشرفی شاهرودی، ابوالفضل فاتح (خواهر زاده ایشان) و موسس خبرگزاری ایسنا و پایگاه شفقنا، دست نوشته‌ای با عنوان «برای عزیز سرفراز، عالم عامل، حضرت آیت‌الله حاج شیخ مرتضی اشرفی شاهرودی» منتشر کرده که به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم. انا لله و انا الیه راجعون. إذا مات العالم ثلم فی الإسلام ثلمه، لا یسدها شیء … حضور ذی جود و ربانی علمای متأله و مردمی که در وانفسای دینی و اعتقادی همچون کشتی نجاتبخش در کولاک فتنه‌های آخرالزمانی، یگانه مأمن و مأوای اهل سلم و ایمان است، یقینا باید …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شهید مرتضی مطهری(ره) در چند جلسه سخنرانی، نظرات خود را درباره بیمه مطرح نموده‌ که در آخر کتاب «مسئله ربا و بانک» منتشر شده است. ربوی وغرری بودن بیمه عمر و مشروعیت و اجرایی بودن بیمه عاقله, از جمله اهم نظرات ایشان در این باب است. نکات مهم دیگری نیز در مباحث تفصیلی ایشان به چشم می خورد که ما در این یادداشت به اختصار بیان می‌کنیم: ۱- بیمه؛ یک عقد مستقل: ما هیچ دلیلی نداریم که همه معاملات صحیح باید داخل در یکی از معاملات متعارفی که در فقه مطرح است، باشد. ما یک سلسله …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مقدمه اول: اگر نگوییم تمام مصادیق فساد با اعمال عقل و خرد انسان قابل شناخت و درک و دریافت است بی‌تردید بیشترین مصادیق فساد این گونه است. به تعبیر روشن‌تری باید گفت انسان‌ها برای این که بفهمند چه چیزی و چه کسی فاسد و و یا فسادآور و صالح و اصلاح‌گر است بر مبنای عقل عمل‌ می‌کنند. انسان با عقلی که دارد‌ می‌فهمد در عرصه اقتصاد و سیاست و فرهنگ و اخلاق و زندگی حالت فساد چگونه است. فساد‌های هر عرصه با منطقی عقلانی قابل فهم و تفسیر است. از نظر دینی هم این گونه است که …

محتشمی‌پور، از شاگردان و همراهان امام خمینی (ره) در گفت‌وگویی وجود هرگونه اختلاف میان امام خمینی و امام موسی صدر به خصوص در ماجرای معرفی مرجعیت اعلم در لبنان را رد کرد. به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی‌پور از شخصیت‌های شناخته شده‌ای است که دوران طولانی را از دروس نجف تا حرکت انقلابی امام خمینی (ره) با او همراه بود. پس از انقلاب نیز در مسئولیت‌های مختلف از جمله سفارت جمهوری اسلامی ایران در سوریه و سپس وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران ایفای نقش کرد. محتشمی‌پور …

ما نباید به ساختار تصلب داشته باشیم. با توجه به مسائلی که مبتلا‌به جامعه است، فقه باید ساختارمند شود. امروزه علوم انسانی در جامعه ما رشد کرده، پس باید فقه اقتصاد، فقه تربیت، فقه سیاست، فقه امنیت، فقه دفاع و … را داشته باشیم و با همین میراث فقهی هم باید یک نظام اجتماعی ساخته و تدوین شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: عبدالحسین خسروپناه استاد و پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در گفتگویی، به تشریح دیدگاه‌های خود درباره «فقه اجتماعی» و برخی مسائل روز جامعه پرداخت. او معتقد است فقه باید و حتماً با توجه به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: همچنان که در دوران عباسیان اولیه مکاتب فقهی که مهم‌ترین دلیل جدایی‌شان جغرافیا بود از مکتب به سمت دیدگاه‌های شخصی افراد سوق یافت، در هر منطقه‌ای نیز این دیدگاه‌های متعدد شخصی به برتری یک دیدگاه کشیده شد و مجتهدانی که تا پیش از این خود را صاحب دیدگاه و نظر شخصی در باب مسائل فقهی‌ می‌دانستند ترجیح دادند تا حول محور نظرات فقهی اساتید خود به طرح مباحث پرداخته و تنها اختلافات میان خود و او را مطرح نمایند. بعدها به دنبال تلاش‌های این شاگردان، دیدگاه این اساتید به عنوان یک مکتب غالبی در هر منطقه جغرافیا …

شبکه اجتهاد: بحث از تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام دینی همواره مورد کاوش و پرسش بوده است. برخی از روشنفکران، عنصر زمان و مکان را چنان برجسته می‌بینند که کمتر آموزه‌ای از متون کهن دینی را می‌توان در دنیای جدید به کار بست. آیت‌الله جعفر سبحانی از جمله مراجعی است که در آرای خود کوشیده اقتضائات دنیای جدید را نیز مورد توجه قرار دهد. وی پنج سال پیش در گفتاری با عنوان «تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام شرعی» اصول چهارگانه‌ای را بر‌شمرد تا مبانی شریعت را برای استنباط احکام در دنیای جدید تبیین کند. نخستین اصلی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ضرورت تحول حوزه در شؤون مختلف قابل انکار نیست و به مضمون فرمایش مقام معظم رهبری اگر تحول صورت نگیرد خواهیم مرد یا دست‌کم منزوی خواهیم شد. نهادهای مدیریتی حوزه در واقع  زمینه‌ساز و بسترساز این امر مهم بوده و تصمیم‌سازی و ایجاد بستری متناسب و به‌روز در جهت تحول معقول از درون حوزه با همراهی شخصیت‌های برجسته و نخبه و فعّال و خلّاق و با انگیزه صورت می‌گیرد. علی‌رغم قیام بزرگانی هم‌چون آخوند خراسانی، شیخ مجتبی قزوینی و شهید هاشمی‌نژاد و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و … در عرصه اجتهاد و فقاهت و عمل در این حوزه …

شبکه اجتهاد: احمد واعظی، نظریه‌پرداز و پژوهشگر و رئیس فعلی «دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم»، عضو «هیات‌علمی دانشگاه باقرالعلوم قم» و عضو «هیات‌امنای سازمان تبلیغات اسلامی» است. واعظی در سال ۱۳۵۹ پس از دریافت دیپلم ریاضی وارد تحصیلات حوزوی شد. در سال ۱۳۶۵ بعد از اتمام سطح تا اواخر دهه ۷۰ به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از سال ۱۳۸۰ به مدت دو سال در «دپارتمان شرق‌شناسی دانشگاه کمبریج» و «کالج اسلامی لندن» به تدریس پرداخته‌ است. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی با حضور در برنامه تلوزیونی «شوکران» به پرسش‌های فضلی‌نژاد در این برنامه بر نسبت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سکولاریسم اصطلاحی که به فراخور هویت نظام دینی ما هر از گاهی مطرح می‌گردد و اتفاقا اخیرا نیز شاهد التهابات و هیجاناتی در جامعه بودیم که ریشه‌ی آن را در حوزه و دانشگاه جستجو می‌کرد. ترجمه‌ی دقیق این واژه همواره با مشکلاتی روبرو بوده است؛ لکن در یک تعریف نسبتا جامع می‏‌توان گفت: سکولاریسم عبارت است از گرایشی که طرفدار و مروّج حذف یا بی‏اعتنایی و به حاشیه راندن نقش دین در ساحت‏های گوناگون حیات انسانی از قبیل سیاست، حکومت، علم، عقلانیت و اخلاق است. البته بررسی سیر تاریخی این اصطلاح حاکی از آن است که خواستگاه …

حجت‌الاسلام مادرشاهی گفت: در راستای بانکداری اسلامی کارهای خوبی در حوزه علمیه انجام شده ولی بعضی مشکلات اصلی آن جاست که گویی هیچ قصدی برای تغییر ساختار بانکداری وجود ندارد. به عبارت دیگر نگاه تحولی به ساختار نظام بانکداری وجود ندارد و صرفاً نگاه اصلاحی است. خود بانک‌ها نیز علاقه مندند تسهیلاتشان را به جایی بدهند که سود بیشتری به آن‌ها بدهند. به گزارش شبکه اجتهاد، بانکداری اسلامی به‌ نوعی از بانکداری گفته می‌شود که در جهت تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام است از آنجا که اهداف نظام اقتصادی سرمایه‌داری و سایر نظامات اقتصادی غیر اسلامی با اهداف نظام اقتصادی …

شبکه اجتهاد: به نظر‌‌ می‌رسد بهترین و پر ثمر ترین راه برای قرار گرفتن روی ریل اجتهاد آن باشد که دانش پژوه، سال‌‌های ابتدائی درس خارج را در درس خارج عبادات، به خصوص طهارت و صلاه شرکت کند، زیرا درس خارج، تمرین اجتهاد است و برای این تمرین، کاری مهم‌تر از سر و کله زدن با نصوص نیست و ابواب عبادات پر نصوص‌ترین ابواب فقهی هستند. نکته‌ی مهم دیگر آن است که شما در ابوابی مثل طهارت و صلاه با انبوهی از نوشته‌‌های فقهی اکابر فقیهان روبرو هستید که مطالعه‌ی آن‌‌ها به رشد علمیتان کمک شایانی خواهد کرد.  هرگز به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اقل و اکثر عناوین گویایی برای بیان نوع حضور و تواجد دین در دنیا و اندیشه و عمل نیست زیرا این دو واژه دست کم در ادبیات روشنفکرمآبان به ظاهر دینی بیانگر کیفیت‌ها نیستند بلکه حکایت‌گر کمیت‌اند. برای مثال اگر هر کدام از موارد و مصادیق زیر از احکام شرع باشد: ۱- لزوم و ضرورت و البته بالتبع حجیت و اعتبار اعمال عقل در زندگی. ۲- وجوب و ضرورت التزام به اخلاق مانند تعهد عملی به عدل ‌و عدالت وح سن خلق در تمام رفتارها. ۳- محکم کاری و اِتقان و درست کار کردن در تمام رفتارها‌ …

اختصاصی شبکه اجتهاد: عنوان «لهو» از عناوین سهل و ممتنع فقه شیعی است. در ابتدا به نظر می‌رسد مفهوم آن روشن است، لکن تاکنون تحقیقات زیادی در رابطه با آن صورت نگرفته است. این در حالی است که در ابواب فقهی، بسیاری از مصادیق آن ذکر می‌شود. بررسی فقهی این عنوان را با حجت‌الاسلام محمدعلی خادمی کوشا، مدیر گروه دانش‌های وابسته به فقه پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در میان گذاشتیم. به عقیده وی، این عقیده که هر چیز نامطلوبی لهو است، نادرست است. تفسیر وی از لهو، تفسیر خاص و جدیدی است که تاکنون کمتر …

حجت‌الاسلام سید باقری با بیان این که دولت اسلامی را باید از دولت‌‌های ایدئولوژیک و سکولار جدا کرد، خاطرنشان ساخت: در حکومت سکولار آن چه در محوریت قرار‌‌ می‌گیرد مردم و رضایت آن‌‌ها است، ولی در هسته مرکزی حکومت اسلامی قانون و احکام اسلام قرار داشته و خواست و رضایت مردم باید بر اساس رضایت الهی تنظیم شود. به گزارش شبکه اجتهاد، قانون هر قدر کامل و غنی باشد به تنهایی نمی‏تواند سعادت بشر را تامین کند و در جامعه به حاکمیت‏ برسد. مجموعه قوانین حتی اگر متکی به وحی باشد برای اصلاح جامعه کافی نیست. برای این که قانون …

شبکه اجتهاد: اینکه هر سال در روزهایی از شهریور از یک روحانی شیعه به نام سیدموسی صدر صحبت کنیم که توسط رژیم قذافی ربوده شد، چه دردی را از ما دوا می‌کند؟ همه می‌دانند که او در حوزه‌های علمیه قم و نجف و همچنین دانشگاه تهران درس خواند و بعد به لبنان رفت و در سال ۵۷ ربوده شد. متاسفانه ما با شخصیت‌های‌مان برخورد موزه‌ای می‌کنیم و نظام فکری و پروژه آنها را مورد مطالعه قرار نمی‌دهیم. ما نمی‌دانیم چرا سیدموسی صدر ملقب به امام موسی صدر شد؟ ما نمی‌دانیم که منظور از «انسان‌گرایی» و «گفت‌وگو» به عنوان دو مولفه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یوزف شاخت معتقد است که در زمان سرنگونی امویان، ویژگی‌های بنیادی فقه اسلامی پایه‌ریزی شده بود و نیاز جامعه به یک نظم حقوقی تأمین گردیده بود. عباسیان برای اینکه خود و انقلابشان را از امویان ممتاز کرده حکومتشان را استقرار حکومت خداوند در جامعه نشان دهند، فقه اسلامی را به گونه‌‌‌‌ای که از سوی خبرگان پرهیزگار تدریس‌‌‌‌ می‌شد، هنجار مشروع در اسلام دانسته و پیاده ساختنش را در عمل آغاز کردند. آنان با جذب متخصصین فقه به دربار، در خصوص نحوه حل مشکلات حقوقی با آنان مشورت‌‌‌‌ می‌کردند. رساله مفصل ابویوسف که به درخواست ‌‌‌‌‌هارون‌الرشید، درباره امور …

قطعاً اگر غدیر پاسخگوی مسائل مشترک میان فریقین باشد، از سویی، حقیقت وحدت بخش آن آشکار می‌شود و از سوی دیگر، باور غلط جدایی دین از سیاست را باطل می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، همواره در عالم تسنن و عالم تشیع دو گروه وجود داشته که یکی بر وجوه باطنی و معنوی دین و دیگری فقط بر وجوه اجتماعی و سیاسی دین تاکید و توجه داشته‌اند. این دو گروه تفاسیر خاص خود را از ماجرای غدیر و حدیث پیامبر(ص) ارائه داده‌اند. امام خمینی(ره) اما در این میان تفسیر ویژه و متمایزی از غدیر دارد که صبح‌نو در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام …