شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
محمدجواد فاضل لنکرانی: حوزه‌ی علمیه قم و علمای اسلام آمادگی برگزاری گفتگوی بین الادیانی در همه زمینه‌ها را دارد و پیشنهاد می‌دهم، در جلساتی مقایسه‌ای بین فقه شیعه و فقه مسیحیت انجام شود و با یافتن مشترکات، راه گفتگوی بین‌الادیانی میسر گردد.
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در دیدار با جمعی از سران کاتولیک واتیکان که به دعوت نماینده مقام معظم رهبری در بریتانیا، به ایران سفر کرده‌‌‌اند، در رابطه با موضوع «کرامت انسانی در فقه شیعه و مسیحیت» گفتگو نمود و اظهارکرد: در دین اسلام راجع به کرامت انسان اعم از مسلمان و غیر مسلمان، فراوان بحث شده و اساساً جایگاه خاصی برای انسان در مجموعه‌ی دین در نظر گرفته شده است. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً». (اسراء ۷۰)
فقه شیعه دارای جامع‌ترین و محکم‌ترین قوانین است
او افزود: ما مدعی هستیم که فقه شیعه جامع‌ترین شرایع و دارای، کامل‌ترین، قوی‌ترین و محکم‌ترین قوانین است. در فقه ما در زمینه حقوق کودک از یک سال قبل از ولادتش تا زمان بلوغ دستور و برنامه وجود دارد. در فقه ما برای تمام ابعاد زندگی انسان اعم از مسائل شخصی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، پزشکی، زنان، بین‌الملل، جنگ، صلح و… دستورات بسیار دقیق و عمیق وجود دارد.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: فقه شیعه بخشی دارد به نام محرمات و امور حرام، اگر تمام این محرمات را بخواهیم در یک جمله خلاصه کنیم در همین عنوان کرامت انسان خلاصه می‌شود. مثلاً در مورد جنگ پیامبر اکرم(ص) دستور می‌دهند مثله کردن کشته‌ها حرام است! ولو دشمن کشته‌های مسلمان را مثله کرده باشد، اسلام اجازه مثله کردن هیچ انسانی را نمی‌دهد. همچنین دستورات بشردوستانه بسیار خوبی در جنگ نسبت به اطفال، پیرمردها، پیرزن‌ها، بیماران و اسیران داریم که اگر همه‌ی این‌ها را جمع‌آوری کنیم نتیجه‌اش این است که اسلام و فقه شیعه برای انسان کرامت قائل است.
«فقه» و حقوق بشر دوستانه
آیت‌الله فاضل لنکرانی ادامه داد: هنگام جنگ مسلمانان از پیامبر اکرم پرسیدند اگر ما بتوانیم آب شُرب دشمن را مسموم کنیم تا دشمنان ما به طور کلی از بین بروند از این طریق خواهیم توانست بر آن‌ها غلبه پیدا کنیم، آیا اجازه می‌دهید؟ پیامبر ما اجازه ندادند و فرمودند این کار حرام است و باید با دشمن به روش طبیعی و جوانمردانه مقابله کرد، اگر آب آن‌ها را مسموم کنیم همراه نظامیان افراد غیر نظامی و بی‌گناه هم از بین می‌روند لذا اجازه ندادند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السلام) با بیان اینکه امروز ارتباط نامشروع در غرب بسیار فراوان است، گفت: در روایات وقتی از پیشوایان دین ما سؤال می‌شود چرا زنا حرام است؟ می‌فرمایند یکی از علل مهم آن اینست که نسل بشر از حیث نسب آسیب می‌بیند. مسلماً بچه‌ای که از راه نامشروع به وجود می‌آید، پدر و اقوامش معلوم نیستند! این حرمت کشف از این می‌کند که اسلام چقدر برای نسب و هویّت یک انسان اهمیت قائل است. اینکه امروز اکثر فقهای بزرگ ما با تلقیح مصنوعی که نطفه‌ی مردی را که شوهر زن نیست بخواهند در رحم زن قرار بدهند، مخالفت می‌کنند دلیل عمده‌اش همین است که نسب بچه‌ای که متولد می‌شود مجهول می‌ماند!
مسلمان حق ندارد به مقدسات پیروان سایر ادیان اهانت کند
این استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: در فقه شیعه قاعده‌ای هست به نام حرمت اهانت به محترمات و مقدسات، یعنی یک انسان مسلمان حق ندارد به مقدسات پیروان سایر ادیان اهانت کند، حتی قرآن می‌فرماید به افراد بت‌پرست سبّ و اهانت نکنید، این مسئله‌ی بسیار مهمی است. در دین ما کسی حق ندارد به تورات و انجیل واقعی و مقدسات ادیان الهی اهانت کند، همان‌طور که مساجد نزد ما احترام دارند معابد سایر ادیان مثل کلیسا و مراکزی که در آن خدا عبادت می‌شود احترام دارد، به هیچ وجه تخریب یک کلیسا جایز نیست، باید احترام مقدسات محفوظ بماند و این موضوع حرمت اهانت به مقدسات، یک قاعده در فقه ما است.
اشکالات عقلائی به اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به اشکالات عقلائی نسبت به اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر گفت: اشکال ما این است برخی از موادی که در این اعلامیه مطرح شده به ملاک عقلایی نیست، بالاخره خود عقلا و عقل یک ملاکی دارند. مثلاً شما وقتی به عقل و بناء عقلا مراجعه کنید می‌گوید انسان (زن و مرد) باید ازدواج کند تا نسل بشر باقی بماند، از اعلامیه جهانی با سوء تعبیر از عنوان آزادی استفاده می‌شود که همجنس‌گرایی اشکالی ندارد، این با ملاک عقلی و عقلایی سازگاری ندارد.
او یکی دیگر از اشکالات اساسی اعلامیه‌ی حقوق بشر را عدم تعریف دقیق از کرامت برای انسان دانست و افزود: باید روشن شود این کرامت انسانی را خود انسان یا خالق انسان می‌تواند معین کند چون هر کدام باشد مسیر تغییر پیدا می‌کند.
مسئله مجازات در اسلام
استاد خارج فقه حوزه علمیه قم همچنین به مسئله‌ی مجازات اعدام و سنگسار اشاره داشت و خاطرنشان کرد: در فقه بحثی هست به نام قصاص، این حکم در کتب آسمانی دیگر هم بوده لذا خداوند در قرآن می‌فرماید ما قبلاً هم در کتب آسمانی دیگر گفته‌ایم «وَ کَتَبْنا عَلَیهِمْ فیها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَینَ بِالْعَینِ وَ اْلأَنْفَ بِاْلأَنْفِ وَ اْلأُذُنَ بِاْلأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَ الْجُرُوحَ قِصاصٌ». پس این حکم اختصاص به اسلام ندارد، همچنین در همه‌ی کتب آسمانی، چه تورات و چه مسیحیت حکم اعدام وجود دارد و الآن هم جزء قوانین‌شان هست که هر کسی از دینشان خارج شود به عنوان مرتد محسوب گردیده و چنین مجازات می‌شود.
او حکم قصاص در همه‌ی ادیان آسمانی را رایج دانست و ادامه داد: از نظر عقلایی اگر کسی جان دیگری را به ناحق گرفت و او را از حیاتی که حق او بود محروم کرد آیا عقل ما و عقلا نمی‌گویند به همین اندازه او هم باید مجازات شده و از حیات محروم شود. ولی با وجود اینکه اسلام این حق عقلائی را تأیید کرده باز افراد را توصیه به عفو و گذشت می‌کند، و راه‌هایی هم برای تبدیل قصاص به دیه و مجازات مالی قرار داده است. قرآن می‌فرماید «وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ یا أُولِی اْلأَلْبابِ»، قصاص فقط یک مسئله‌ی شخصی و تشفّی خانواده‌ی مقتول نیست، بلکه قصاص موجب حیات جامعه‌ی بشری است. من فکر می‌کنم اینکه در قرن اخیر قدرتهای بزرگ دنبال برداشتن مجازات اعدام هستند برای این است که دایره‌ی جنایت خودشان بیشتر شود. شما ببینید در بوسنی هرزگوین چه مقدار انسان بی‌گناه به دست چقدر نفر کشته و قتل عام شدند اما در دادگاه‌های بین‌المللی ندیدیم که این‌ها را به اعدام محکوم کنند، آیا عقل نمی‌گوید کسی که به ناحق هزاران انسان را از حق حیات محروم کرده، باید به عنوان یک نطفه‌ی فساد در جامعه از بین برود؟ آیا صحیح است بگذاریم او بماند و به کشتارش ادامه بدهد؟
جایگاه رفیع عقل در فقه شیعه
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در بخشی دیگر از سخنان خود به تبیین جایگاه عقل در فقه شیعه پرداخت و بیان کرد: در فقه شیعه برای عقل و عقلا جایگاه بسیار رفیعی را قائل هستیم و اصلاً در دین ما اطاعت خدا منهای عقل امکان‌پذیر نیست، علم منهای تعقّل اثری ندارد و بی‌فایده است. عقل جایگاه ویژه‌ای دارد منتها با آن جزئیاتی که در کتاب‌های تحقیقی مطرح می‌شود. قرآن می‌فرماید: «هَلْ یسْتَوِی الَّذینَ یعْلَمُونَ وَ الَّذینَ لا یعْلَمُونَ إِنَّما یتَذَکَّرُ أُولُوا اْلأَلْبابِ»، می‌فرماید عالم و جاهل مساوی نیستند و این صاحبان عقل هستند که می‌توانند فرق بین عالم و غیر عالم را تشخیص بدهد. اسلام دائماً مردم را به تعقل و تفکر دعوت کرده و قرآن و روایات ما آکنده از این مفاهیم و دستورها است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی در پایان این دیدار که چندی پیش در مرکز فقهی ائمه‌اطهار(علیهم‌السلام) قم برگزار گردید، گفت: حوزه‌ی علمیه قم و علمای اسلام آمادگی برگزاری گفتگو در همه زمینه‌ها را دارد و از آن استقبال می‌کند و این را هم بسیار ضروری می‌داند تا بتوانیم جوامع دینی دنیا را حفظ کنیم و پیشنهاد می‌دهم در جلسات بعدی مقایسه‌ای بین فقه شیعه و فقه مسیحیت انجام شود و با یافتن مشترکات روی آن گفتگو کنیم که راه گفتگوی بین ادیان همین است.
