اجتهاد و اصول فقه

امروز زمانی نیست که ما روی مسائل اولیه طلاب و دروس بحث کنیم، دشمن دارد کار می‌کند، یکی از توطئه‌های بزرگی که دشمنان نسبت به آن دست به کار شده‌اند مساله اجتهاد است، بطوریکه اجتهاد را آنقدر آسان، ضعیف و در دسترس نشان می‌دهند که هر کسی که چند سالی در حوزه ماند می‌تواند ادعای اجتهاد کند.

همزمان با آغاز سال تحصیلی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با صدور پیامی از مراجع تقلید مبانی فقه حکومتی را برای طلاب تبیین کنند.

اسلام برای جایگاه و منزلت اهمیت بسیاری قائل است. از بین رفتن جایگاه فرد، تضعیف صاحب جایگاه و تأثیراتی که فقدان یا تضعیف چنین جایگاهی در روابط اجتماعی از خود برجای می‌گذارد، موضوع حساسی است که فقه نمی‌تواند دربارۀ آن ساکت باشد. دربارۀ امام موسی صدر فقه و فقیه نمی‌تواند فعالیت منسجم و پیگیرانه‌ای درخواست نکند. براساس دیدگاه‌ اسلامی، این مسئله صرفاً امری اخلاقی نیست؛ بلکه مسئله‌ای حقوقی به‌مثابۀ حکمی فقهی تلقی می‌شود.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حدیث متواتر غدیر که صدها تن آن را روایت کرده‌اند در فاصله اندکی قبل از رحلت پیامبر اکرم صادر شد و متأسفانه پس از پیامبر اکرم باآن‌همه دلیل‌های روشن، با شکل‌گیری منازعات خلافت در قالب انصار و مهاجران و انجام بیعت ناگهانی گروهی اندک با خلیفه خود خوانده و اجبار دیگران به بیعت عملاً حدیث غدیر و ده‌ها حدیث دیگر در فضیلت اهل‌بیت نادیده گرفته شد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکم؛ مسلمانان هم مانند ادیان دیگر، از اسلام تفسیر و برداشت یکسانی ندارند. از این‌رو، جریان‌های اندیشگی و مذهبی مختلفی در طول تاریخ اسلام ظهور کرده‌اند که بیشترین و مهم‌ترین آن‌ها مربوط به سده‌های نخست تاریخ اسلام است، هرچند این ظهور و بروزها تا امروزه دوام داشته و خواهد داشت.

اختصاصی شبکه اجتهاد: امامان اهل‌بیت (ع) شجره طوبی و اصل واحدی‌اند که مرور زمان و اختلاف در زمان زیست و زندگی و حضور در دوره‌های تاریخی مختلف و متفاوت، به هیچ رو نگرش آنان در مسائل اساسی، اصول و مبانی دین و اهداف اصلی رسالت و نبوت را متفاوت و ناسازگار نساخته است. چنان‌که رخدادهای سیاسی و مشکلات اجتماعی و زمانه نیز به هیچ رو توجه آنان از مسائل اساسی دین و به­ویژه مسائل عقیدتی و اخلاقی و همه آنچه معطوف به هدف آفرینش، آغاز و انجام آن و هدف زندگی است را به مسائل غیراصولی تقلیل نداده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حدود ۷۰ روز قبل از رحلت حضرت محمد(ص) هجدهمین روز از ماه ذی الحجه سال دهم هجری، پیامبر خوبی ها؛ مامور شد تا در موقعیتی خاصّ، در مسیر برگشت از خانه خدا، در جمعی با حضور حداکثری حُجّاج؛ برای باری دیگر جانشینی امیرالمومنین علی (ع) را یادآوری و مورد تاکید قرار دهد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱- واقعه غدیر خم. بی‌شک، در طول تاریخ مناسک و مراسمی به عظمت و کیفیت حج محمدی(ص) سال دهم هجرت انجام نپذیرفته است؛ حجی که برای آخرین بار، اشرف مخلوقات و فخر کائنات، خاتم‌الانبیاء(ص) برپاکننده آن بود و خیل مشتاقان حضرتش که شمار آنان به بیش از یک‌صد هزار تن می‌رسید، گرداگرد شمع وجود پیامبرشان از هر دیار و منطقه‌ای، پس از طواف خانه دوست، قصد مراجعت داشتند.

کرسی علمی «بازنگری در ساختار علم اصول با تأکید بر قرینه شناسی» با حضور اساتید رضا اسلامی، حسنعلی علی‌اکبریان، محمدعلی خادمی‌کوشا و علی شفیعی در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، از مجله الکترونیک «تحول در ساختار اصول فقه» به صورت رسمی رونمایی کرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حسین غیب غلامی، در سال ۱۳۵۴ شمسی، بنا بر رؤیای صادقه‌ای که از مرحوم آقا سیّداحمد خوانساری دیده بود، در تهران به محضر ایشان رسید و با ارشادات و رهنمودهای آن بزرگوار، روانهٔ قم شد و به دروس حوزوی مشغول شد.

دبیرخانه شورای عالی حوزه علمیه خراسان از ابلاغ سند نظام جامع پژوهش حوزه علمیه از سوی دبیر شورا به مدیر محترم حوزه علمیه خراسان خبر داد.

متأسفانه بعضی در فکر القای دین براساس موازین عرفی و عقلایی بدون ضوابط، بوده و معتقدند باید آیات و روایات را طوری معنا کرد که عرف بپسندد و نتیجه این در حقیقت سوق دادن جامعه ونظام به لجام گسیختگی فقه است.

وقتی می‌گوییم فقه نظام، مرادمان فقه سیستمی که از حاکم و محکوم تشکیل می‌شود است. رفتارها در این فقه، رفتارهای به هم پیوسته‌ای است که این پیوستگی ناشی از حاکمیت حاکم است و زمانی که چنین شد، رفتار جمعی پیدا می‌کنیم و این رفتار جمعی، نیاز به فقه مربوط به رفتار جمعی دارد و این فقه رفتار جمعی، یک فقه به هم پیوسته‌ است.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله محمد سند بحرانی، در سال ۱۳۸۲ق در بحرین به دنیا آمد. در یکی از دانشگاه‌های لندن، مدتی در رشته مهندسی تحصیل کرد و پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، وارد حوزه علمیه قم شد. استاد سند از درس خارج فقه و اصول آیات عظام: شیخ مرتضی حائری، میرزا‌هاشم آملی، سید محمدرضا گلپایگانی، سید محمد روحانی، وحید خراسانی، تبریزی و فانی اصفهانی بهره برده است. از وی صدها کتاب و مقاله منتشر شده است

رییس حوزه علمیه اصفهان با اشاره به تأکیدات امام خمینی(ره) مبنی بر اهمیت زنده نگهداشتن فقه جواهری برای جلوگیری از آسیب دیدن حوزه علمیه، گفت: برای این کار لازم است طلاب در زمینه قرآن، اخلاق و روایات به خوبی و با دقت کار کرده و اصول دین و مبانی ولایت را به خوبی و درستی فراگرفته باشند.

برای پیاده‌سازی تمدن اسلامی باید تولید نقشه تمدن اسلامی و ارائه نظام‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حکومت اسلامی در کنار تربیت نیروی انسانی توانمند در حوزه‌اندیشه و اجرا برای تحقق تمدن اسلامی و تزریق آن به جامعه و حاکمیت اتفاق بیفتد.

یک پژوهشگر حوزوی گفت: برای دستیابی به نقشه تمدن اسلامی ابتدا پارادایم شبکه دین را تولید کنیم و مبانی علم دینی را بدست آوریم و پارادایم علم دینی را ارائه دهیم

فقه در حوزه حکومت اگر بخواهد اثرگذار باشد باید الزاماتی را رعایت کند که مهم‌ترین آن نظام سازی است؛ در این مسیر تمدن‌ساز بسنده کردن به تک گزاره‌ها نمی‌تواند ما را به مقصود برساند.

متخصصان علمی و فقهی در این حوزه اغلب تخصص رسانه‌ای و فرهنگی ندارند و فعالان حوزه فرهنگ و رسانه نیز عموماً تخصص علمی و فقهی لازم را ندارند، و نهادهای علمی و تخصصی به فعالیت‌های رسانه‌ای و فرهنگی مرتبط با فقه حکومتی ورود نکرده و در این شرایط پشتیبانی و سرمایه‌گذاری لازم را انجام نمی‌دهند.

در دوران کنونی اداره و مدیریت اجتماعی بیش از هر چیز از طریق ساختارها و نظامات اجتماعی صورت می‌پذیرد که می‌توان آن را اموری نوپدید دانست و در این شرایط حکومت دینی باید ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی خود را به همه ابعاد جامعه سرایت دهد.

ربانی با اشاره به مطرح شدن خروجی چنین همایش‌هایی با مسئولان حوزه‌های علمیه عنوان کرد: عملیاتی کردن راهکارهای ارائه شده در چنین همایش‌هایی می‌تواند بهترین خروجی این نشست‌ها باشد.

مرویان حسینی از تصویب نظام جامع پژوهش حوزه علمیه خراسان در شورای عالی این حوزه خبر داد که در سه فصل تدوین شده و چشم‌انداز تحقیق و پژوهش حوزه را در افق سال ۱۴۱۴ مورد هدف قرار داده است.

ما بعد از چهل سال هنوز به دولت اسلامی نرسیده‌ایم، مهمترین علت آن هم این است که حوزه‌های علمیه نتوانسته‌اند مدیریت اسلامی را به حاکمان ارائه کنند.

حجت‌الاسلام غلامی با بیان اینکه به برکت انقلاب اسلامی اتفاقات بزرگی در مباحث فقهی به‌ویژه فقه حکومتی ایجاد شده است، افزود: برکات این مهم وقتی قابل‌تأمل است که دیده می‌شود وضعیت موجود ما نسبت به سنوات قبل هرروز تغییر کرده است و نمود پیشرفت در این راستا دیده می‌شود.

«از منظر روش استنباط»، در فقه خرد، روش مستقیم است اما در فقه کلان غیر مستقیم است، لذا گفته شد جعل‌های متعدد دارد. حرکت از جعل‌های متعدد بر جعل کلان می‌بایست با روش معقول و نظام‌مند و قاعده‌مند صورت گیرد.

تا حیات اجتماعی و ابعاد آن به درستی تحلیل نشود، سایر عرصه‌های اجتماعی نمی‌تواند سامان پیدا کند. اینکه فقه حکومتی داریم یا نه؟ نتیجه فقه اجتماعی است، آنجا باید تعیین کنیم که آیا حاکم برای جامعه ضروری است؟ آنگاه به حکومت بپردازیم. فقه حکومتی در عرض فقه اجتماعی اما تغذیه کننده از فقه الاجتماع است.

نماینده مجلس خبرگان گفت: نباید در نظام سازی فقهی التقاطی عمل کرد، باید از متن دین استفاده کرد و نظام موردنظر را ساخت.

آیت‌الله اعرافی گفت: اگرچه از مدافعان اصول بسیار غنی امروز هستم اما فکر می‌کنم اصول فقه امروز یک بازمهندسی نیاز دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور در دوره آموزشی پژوهشی علوم انسانی اسلامی مفتاح حضور یافت و درباره نسبت علوم اسلامی با علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه به ایراد سخن پرداختند. لبیک حوزه به مطالبات رهبری اعرافی با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از طلاب تهران گفت: «حوزه با صدور بیانیه‌ای به ندای رهبری لبیک خواهد گفت. حتما با همه موانع، دست و پنجه نرم خواهد شد …

عضو هیأت رئیسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: یکی از خطراتی که امروز حوزه‌های علمیه را تهدید می‌کند، ایجاد جریان‌های بدیل جریان‌های انقلاب در متن حوزه‌هاست.