یادداشت فقهی و اصولی

اختصاصی شبکه اجتهاد: با ادامه کش‌وقوس‌های این روزهای محافل علمی در مشهد مقدس میان طرفداران یک نحله عرفانی و مخالفین آن، پا فراتر از بحث‌های اعتقادی رفته و به بحث‌های فقهی و فقها نیز سرایت کرده است. ازاین‌رو لازم است فقه وارد میدان شده و صرفاً، بدون جانب‌داری از طرفی، فقط پاسخ این قسمت از نزاع را بیان دارد؛ مطلبی که به فقه و فقیه مربوط بوده و از هیچ ساحت دیگری انتظار پاسخگویی نیست، اما پاسخگویی به سایر ادله، از دامان فقه فاصله داشته و بر عهده امثال این نوشتار نبوده و نیست. نزاع مورد بحث این نوشتار، در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: وصف پدیده‌های طبیعی اصولاً مساله فقه و فقها نیست به‌استثنای برخی عناوین طبیعی – شرعی اغلب حوادث و وضعیت‌های طبیعی یا شرایط عینی و تبیین مصادیق کار عرف و عقل است. ورود به آنها کار فقه و فقیهان نیست. دستگاه فقاهت فاقد سازوکارها و روش‌های مواجهه درست با آن‌هاست. دو نمونه عینی این موارد که ارتباطی با فقه و فقاهت ندارد راه و روش کشف میلاد هلال ماه و مقدار عینی کفاره‌ها و امثال آن‌هاست. در مثال نخست، بهترین روش کشف ولادت هلال است. هر ابزاری که دقیق‌تر و اطمینان آور‌تر باشد اولویت بیشتری دارد. دست‌کم دو …

اجازه اجتهاد، یکی از اقسام اجازات متداول و مرسوم در حوزه علمیه است که قدمت آن حداقل به دوران وحید بهبهانی می‌رسد. در سی‌امین سالروز رحلت مرحوم امام خمینی رحمت‌الله علیه، به یک مسئله رایج که حتی در میان اهل علم نیز مرسوم است می‌پردازیم و آن، اجازات اجتهاد مرحوم امام خمینی است. اختصاصی شبکه اجتهاد: مشهور در میان اهل علم این است که مرحوم امام خمینی از شخصی از علما، اجازه اجتهاد ندارند و حتی برخی از شاگردان مرحوم امام، خاطراتی را از ایشان مبنی بر عدم استجازه اجتهاد ایشان از سایرین نقل فرموده‌اند. حقیر بنا به تحقیقی که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به لحاظ زی و منش علمی، امام شخصیت روحانی و معنوی برجسته‌ای دارد. از ویژگی‌های ایشان التزام و تقید به واجبات و ترک محرمات به حساب می‌آید. امام در هر جمعی که حضور می‌یافت، سبب می‌شد که نماز، اول وقت گزارده شود، با غیبت و تهمت، به شخصیت کسی توهین نگردد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید مرتضی تقوی از محققان و نویسندگان حوزه علمیه قم و سردبیر اسبق فصلنامه تخصصی فقه اهل‌بیت(ع) در یادداشت پیش روی به شخصیت‌شناسی حضرت امام خمینی(ره) می‌پردازد که از منظرتان می‌گذرد

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر حاصل گفتگوی منتشر نشده با مرحوم آیت‌الله محمدهادی معرفت از استادان حوزه علمیه قم و از شاگردان حضرت امام است که با حذف پرسش‌ها و تحریر و فشرده سخنان استاد، فرادید خوانندگان ارجمند قرار می‌گیرد.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آقا سید روح‌الله خمینی در روز ۲۰ جمادی‌الثانی سال ۱۳۲۰ هق در شهر خمین در خانواده‌ای علمی و مذهبی متولد شد. پدر ایشان مرحوم آیت‌الله سید مصطفی خمینی از مجتهدین مقیم خمین بود. مرحوم امام خمینی چند ماهه بود که پدر ایشان وفات نمود. برادر بزرگ‌تر امام خمینی آیت‌الله سید مرتضی پسندیده بود و دوران کودکی را زیر نظر مادر سپری نمود. تحصیلات حوزوی: در ابتدای نوجوانی دروس حوزوی خویش را در خمین و سپس اراک آغاز نمود. پس از تکمیل ادبیات عرب و دروس مقدماتی دیگر، سطح اولیه فقه و اصول را از آیت‌الله سید محمدتقی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تأثیرگذاری کم نظیر امام خمینی بر کشور خود، جهان اسلام و بسیاری از مردم جهان، مرهون چه چیزی است؟ امام چه کرد که در میان همسالان خود، این‌گونه یگانه شد و ملتی را با خود همراه کرد؟

شبکه اجتهاد: وقتى پارادایمى رنگ قداست و دینى به خود گرفت، خدشه و تزلزل آن، حتى توسط حوزویان، نه روشنفکران، حرکتى ضد دینى عنوان می‌شود. مقصود آن‏که تصحیح و یا تغییر در اجزا و عناصر این پارادایم در نگاه به زن، نیاز به گفت‏گوهاى عالمانه دارد وگرنه موجهاى تبلیغاتى و سیاسى با شعار دفاع از زن، تنها به سخت و محکم شدن این پارادایم سنتى می‌انجامد. همچنان که اکنون در فضاى علمى حوزه، شاهد انتشار کتابها و مقاله‏‌هاى بسیارى هستیم که می‌کوشد الگوى فعالیت اجتماعى زن مسلمان را ترسیم کند و آن را به گفتمانى پذیرفته و رایج درآورد. اما …

من در پیشگاه خداوند، شهادت می‌دهم در این مصاحبت‌ها از این روحانی عالم، عامل و نیک‌خصال جز ایمان و تقوا، اخلاص، روحیه انقلابی، باور کامل ولایی، دغدغه مشکلات مردم، زندگی بسیار ساده طلبگی، خاکساری مردم و هم‌نشینی با همه اقشار، گوش شنوای دردهای محرومان و مستضعفان، دغدغه انقلاب و ولایت و احساس شرمندگی از وضعیت معیشت مردم، ندیدم. شبکه اجتهاد: دکتر محمدحسین رجبی دوانی مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام در یادداشتی با عنوان «عرض ادبی تقدیم آخرین شهید مظلوم روحانیت»، به شهادت حجت‌الاسلام محمد خرسند، امام جمعه کازرون پرداخته که متن این یادداشت به شرح زیر است:  خبر شهادت جان‌گداز …

شبکه اجتهاد: بیش از سه دهه است که در قم، مشهد و تهران بنیادهای آموزشی و مراکزی راه افتاده است که هدف‌شان ارائه‌ی آموزش‌های لازم در موضوع مهدویّت است. مدیران این مجموعه‌ها مدّعی هستند که می‌خواهند سطح گفتمان مهدویّت را از کوچه و بازار و خواب و بیان تشرّف‌ها بالاتر ببرند و از مهدویّت یک خوانش کلامی و عقلانی ارائه دهند. من هم با برخی از این مجموعه‌ها هم‌کاری داشته و دارم. بماند که انتقادهای من باعث قطع هم‌کاری‌مان شد. با این حال، پس از سالیانی تلاش، هنوز هم بزرگ‌ترین چالش‌های دین‌داری شیعیان در انحراف همین گفتمان شکل می‌گیرد و …

عده‌‌ای از فقهای میان سال حوزه به دلایلی، تشخیص داده‌اند کم‌کم وارد عرصه مرجعیت شوند. این کار آن‌ها با سیره عده‌‌ای از بزرگان گذشته که مرجعیت گریز بودند منافات دارد و با سیره عده‌ای دیگر که مرجعیت پذیر بودند مطابق است. طبق انما الاعمال بالنیات، ما حق نداریم آن‌ها را متهم کنیم چنانکه بزرگان قبل را هم متهم‌ نمی‌کنیم. اگر مرجعیت پذیری اتهام دنیاطلبی را برمی‌تابد، مرجعیت گریزی هم ممکن است فرار از مسئولیت و عافیت طلبی قلمداد شود! شبکه اجتهاد: اخیراً برخی از کانال‌های کم‌اطلاع یا جهت‌دار اشکال کرده‌اند که چرا برخی از اساتید و فقهای طبقه دوم حوزه …

شبکه اجتهاد: وحدت از اصول اساسی و غیرقابل چشم پوشی در سیره امام علی (ع) است. ژرفنای اثرگذاری و عمق حضور این اصل در سلوک حضرت تا آنجا است که می‌توان گفت آن حضرت همانطور که امام عدل، امام تقوا و امام آگاهی و دانش است، امام وحدت امت اسلامی نیز به حساب می‌آید. آن امام همام وحدت را همواره به مثابه یک اصل کلان، بسترساز و پربسامد، و امتداد یافته در زوایا و ابعاد مختلف جامعه پی می‌جسته و می‌خواسته است؛ به گونه‌ای که ما اکنون می‌توانیم به روشنی ردپای نگرش وحدت گرایانه امام (ع) را در شرایط و …

شبکه اجتهاد: به مناسبت شهادت امیرالمومنین علی علیه‌السلام حجت‌الاسلام و المسلمین مجتبی الهی خراسانی استاد خارج فقه حوزه علمیه مشهد و عضو کمیسیون اجتماعی سیاسی شورای عالی حوزه علمیه خراسان در یادداشتی به نقش سه جریان در شهادت امیرالمومنین علیه‌السلام می‌پردازد: بسم الله الرحمن الرحیم؛ همین که به امر خلافت اقدام نمودم گروهى پیمان شکستند، و عده‏اى از مدار دین بیرون رفتند، و جمعى دیگر سر به راه طغیان نهادند، گویى هر سه طایفه این سخن خدا را نشنیده بودند که مى‏فرماید: «این سراى آخرت را براى کسانى قرار دهیم که خواهان برترى و فساد در زمین نیستند، و عاقبت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی قبل در خبرها به نقل از یکی از اساتید حوزه علمیه قم آمده بود «مدرسه‌سازی، مرجع‌سازی و جریان‌سازی در حوزه‌های علمیه از طریق شبکه‌های نفوذ در دستور کار دشمنان است. باید متوجه شبکه‌های نفوذ باشیم و راه آنها را سد کنیم». اگر چه شاید گوینده این سخنان به لازمه کلام خود ملتفت نباشد اما لازمه این سخنان اعتراف به دوگانه آخوند حکومتی و آخوند غیر حکومتی (بخوانید: آخوند مواجب بگیر و آخوند آزاد و حر) یا مرجع تقلید دولتی و غیر دولتی است. تئوری‌ای که دشمنان در صدد القا و ترویج آن هستند و رهبری معظم …

تصور می‌کنید امام خمینی دسترسی‌اش به امام و امامت به عنوان علم و تراث و حکم و…از مالک اشتر در مصر کمتر بوده است؟ معتقدم دسترسی امام خمینی در عصر ما به امامت (محتوا و علوم و تراث) از دسترسی بسیاری از عالمان دور از محل اقامت و شهر و موطن امام حی معصوم آن زمان، بیشتر بوده است. این راه انسداد پنداری دسترسی به اسلام و منوط کردن فهم و تمسک به قرآن و امامت و نبوت به حضور امام و همه تاریخ مشعشع هزار و چهارصدساله متراکم در دسترس و با وجود میزانیت و فرقانیت معرفتی قرآن کریم …

شبکه اجتهاد: مدتی است مشغول تورّق کتاب ارزشمند جواهر الکلام هستم. جواهر الکلام شاهکار فقه شیعی است، هم از جهت جامعیّت و هم ازجهت دقّت نظر و شمّ فقاهتی مؤلف آن. از همین روست که پس از تألیف مورد توجّه حوزه‌های علمیه قرار گرفت. تأثیر این کتاب بر کتاب‌های ارزشمندی همانند مستمسک مرحوم آقای حکیم را نمی‌توان نادیده گرفت. حدود دو قرن از تألیف این موسوعه ارزشمند‌ می‌گذرد و هنوز که هنوز است کتابی در این حد و اندازه نتوانسته است جای آن را بگیرد. تعبیر «فقه جواهری» را هم با توجه به این جایگاه ارزنده باید دید. با این همه،‌ نمی‌توان از …

شبکه اجتهاد: امروزه حضور حوزویان در دانشگاه‌ها امری معمولی و مرسوم شده است. در سال‌های اولیه تأسیس دانشگاه در ایران، تعداد کمی از روحانیون در دانشگاه‌ها تدریس می‌کردند که اغلب‌شان افراد شاخص علمی بودند. دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران که امروزه به نام دانشکده الهیات می‌شناسیمش، اولین دانشگاهی بود که روحانیون را پذیرفت و فتح بابی در این خصوص صورت گرفت. بزرگانی چون فاضل تونی، حکیم الهی قمشه‌ای، محمد ابراهیم آیتی، محمد مفتح و مرتضی مطهری از پیشگامان حضور علما در دانشگاه بودند. در مشهد هم کاظم مدیر شانه‌چی (۱۳۸۱-۱۳۰۶ش) از جمله روحانیونی بود که به دانشگاه وارد شد …

دستیار و مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در امور فقه معاصر در گزارشی به معرفی و ارائه فعالیتهای دفتر فقه معاصر حوزه علمیه قم پرداخت. شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حسین اثناعشری، دستیار و مشاور مدیر حوزه‌های علمیه در امور فقه معاصر در گزارشی به معرفی و ارائه فعالیتهای دفتر فقه معاصر حوزه پرداخته است که بدین شرح است: در راستای تحقق خواست مقام معظم رهبری و مراجع عظام -مد ظلهم العالی-  اساتید و عموم طلاب حوزه‌های  علمیه بر تحول صحیح، دقیق و اجتهادی حوزه و در راستای اجرای بند اول، دوم، سوم و هشتم اهداف کلان «سند چشم انداز حوزه‌های  علمیه» و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: توفیق رفیق این کمترین شد و به‌عنوان نماینده از طرف حوزه علمیه خراسان دعوت شدم که در محضر مقام معظم رهبری چند دقیقه‌ای صحبت کنم. انصافاً این پیشنهاد برای من بسیار مغتنم بود و از تمام کسانی که من را قابل دانستند تشکر دارم. بعد از شور و مشورت با دوستان و اساتید مشخصاً به این جمع‌بندی رسیدیم که چند مطلب را مراعات کنم. ۱- نسبت به بزرگان حوزه حق‌شناسی و اظهار ادب داشته باشم. ۲- اشاره‌ای به تاریخ درخشان حوزه علمیه خراسان داشته باشم. ۳- ترکیب انتصابی حضرت آقا را برای مدیریت حوزه فرصت بدانم. ۴- …

شبکه اجتهاد: سه سال قبل و در حالی که مطالبات و توقعات تحولی و اصلاحی طلاب در حال رسیدن به اوج بود و نگرانی‌ از انزوایی که مقام معظم رهبری هشدارش را داده بودند جدی‌تر می‌شد، استاد علیرضا اعرافی که عملکرد درخشان در ساماندهی جامعه المصطفی در پرونده خود داشت، به مدیریت حوزه‌های علمیه انتخاب شد. این انتخاب، بارقۀ امید را در دل طیف‌های مختلف حوزویان روشن نمود و آثار این امید به‌ویژه در میان طلاب جوان و نخبه‌های دغدغه‌مند حوزه، به‌وضوح قابل مشاهده بود. اکنون بعد از گذشت سه سال از این انتخاب، زمزمه‌هایی از ارزیابی عملکرد ۳ساله ایشان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱۹ اردیبهشت ما، سالروز بزرگداشت محدث بزرگ، محمد بن یعقوب کلینی، فرصت مناسبی برای بررسی یکی از مهم‌ترین مبانی در رابطه با کتاب سترگ وی، کافی است. بسیاری از فقها و رجالیان، با استناد به مقدمه این کتاب، قائل به حجیت تمام روایات مندرج در آن هستند. محمد فایزی، استاد مرکز فقهی ائمه اطهار قم و رجال پژوه، در این رابطه یادداشتی نگاشته است که از نگاه شما می‌گذرد. برخی معتقد هستند که کلیه اسناد کافی حجت هستند و برای ادعای خود به استدلالاتی تمسک می‌کنند. در این یادداشت ابتدا کلام بزرگان در اهمیت کتاب شریف کافی …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام سیدمحمدرضا آیت، کارشناسی ارشد کلام جدید و طلبه سطح ۳ فقه و اصول، در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «لزوم تخصص‌گرایی در حوزه علمیه و راهکارهای آن» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: صلوات و سلام خدا بر نبی مکرم و اهل‌بیت مطهرشان، که لحظه‌ای از جهاد جدا نشدند. درود خدا بر علمای مجاهد اسلام و درود خدا بر بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی که امتی را از اسارت و حقارت چکمه‌های استکبار جهانی رهایی بخشید. سلام بر محضر رهبر حکیم و فرمانده مجاهدی که در این زمانه‌ی پر …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام مهدی مسائلی، طلبه سطح ۳ حوزه و پژوهشگر در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «تحول در حوزه علمیه و لزوم کارآمدی دروس» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: به نمایندگی از طلاب و روحانیون اصفهان خدمت شما سلام عرض می‌کنم: حوزه علمیه اصفهان که با زعامت عالم بزرگوار آیت‌الله مظاهری یکی از حوزه‌های مستقل کشور به حساب می‌آید، بیش از آن‌که اهل سخن باشد اهل عمل است، هم‌چنان‌که در دوران انقلاب و جنگ، عالمان و طلابش سخن خود را با خون امضاء کردند و بیشترین آمار شهدای روحانی را …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حسین نظری، مبلغ و فعال قرآنی و طلبه سطح ۳ حوزه، در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «ضرورت بازنگری مفهوم خلاقیت در حوزه به منظور تربیت طلبه عصر انقلاب» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: جائت سلیمان یوم العید قبّره/ أتت بفخذ جراد کان فی فیها/ ترنّمت بفصیح القول و اعتذرت/ أن الهدایا بقدر مُهدیها شکی نیست که در زمانه ما، سرعت و شتاب تغییر و تحول در عرصه‌های مختلف زندگی بشر، گوی سبقت را از ازمنه پیشین به گونه‌ای خیره کننده ربوده و لایه‌های تودرتوی زیست انسان را …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام علی احدی، کارشناسی ارشد فلسفه و کارشناس پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «مشکلات و راهکارهای تبلیغ و نقش حوزه در حل آسیب‌های اجتماعی» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: موضوعی که قرار است در مورد آن چند دقیقه وقت گرانبهای شما را بگیرم مسأله‌ای است که با رسالت انبیاء گره خورده و یکی از با شرافت‌ترین کارها نزد خداوند است مسأله‌ای که علما و بزرگان دین و همچنین جوانان بسیاری حتی جان خود را در این راه هدیه کرده‌اند. مسأله تبلیغ دین آن‌قدر اهمیت …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام حسن یوسف‌زاده، دکترای ارتباطات و عضو هیأت علمی جامعه المصطفی و فعال عرصه رسانه در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «نقش حوزه علمیه در فضای مجازی» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: بسم الله الرحمن الرحیم إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ(۱) سخن من درباره فضای مجازی است: یعنی به‌روزترین فناوری ارتباطی برای مدیریت سبک زندگی در عرصه جهانی و یکی از مهمترین مسائل روز و دغدغه خانواده‌‌های ایرانی و البته حوزه‌‌های علمیه. فضای مجازی چاقوی دولبه است: فرصت‌هایی دارد و تهدیدهایی. فضای مجازی چون …

شبکه اجتهاد: سید هادی ساجدی، دانش‌آموخته سطح چهار حوزه و دکتری فلسفه علوم اجتماعی به عنوان فعال و نخبه بین‌الملل در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب درباره موضوع «دغدغه‌های حوزه علمیه در عرصه بین‌الملل» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: حوزه‌های علمیه در طول عمر بیش از هزار ساله خود همیشه مهمترین نهاد علمی و پژوهشی جهان اسلام از سویی و اصلی‌ترین پایگاه حفاظت و تبلیغ دین مبین اسلام بوده است. اما این نهاد علمی و مردمی با ظهور اندیشه‌های سکولار غربی و سیطره و سلطه‌ی فرهنگی آنها بر جوامع اسلامی روز به روز …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام مهدی رضایی از اساتید ادبیات عرب حوزه علمیه خراسان در دیدار رمضانی با رهبر انقلاب، درباره موضوع «نقش حوزه علمیه در تحقق بیانیه گام دوم انقلاب» به ایراد سخن پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است: با کسب اجازه از محضر حضرت‌عالی و حاضرین در جلسه پیرامون گام دوم انقلاب و الزامات آن، با ملاحظه ظرفیت و شرایط حوزه علمیه کهن خراسان نکاتی خدمتتان معروض می‌دارم البته تیمناً و تبرکاً بنام ثامن الائمه علیه آلاف التحیه والثناء نکات ذکر شده هشت مورد می‌باشد: ۱- شاید به جرأت بتوان گفت در تاریخ تشیع عالِمی نداشته‌ایم که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در خبرها آمده امروز چهارشنبه دوم ماه مبارک رمضان، مدیران، اساتید، فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب دیدار خواهند داشت، دوازده سال از دیدار قبل مجموعه فضلای حوزه‌های علمیه سراسر کشور با رهبر معظم انقلاب‌ می‌گذرد. آذرماه ۱۳۸۶ مجموعه اساتید و فضلا و طلاب حوزه‌های علمیه قم و مشهد و اصفهان و… با رهبر معظم انقلاب دیدار مفصلی داشتند که بیش از چهار ساعت به طول انجامید. در آن دیدار هفده نفر از فضلای حوزه‌های سراسر کشور به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند و رهبر معظم انقلاب نیز مطالب مهمی در باب تحول …