دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: امروز به مطلبی تحت عنوان «تأثیر اطرافیان بر آیت‌الله‌ها» برخورد نمودم که به نظرم این عنوان باید عکس آن باشد؛ بدین معنا که این مراجع و رموز شیعه هستند که بر اطرافیان و جامعه مسلمانان و جز این‌ها از دیگر جوامع، تأثیرگزار بشمار می‌آیند. مرجعیت در طول تاریخ همواره پیرامون خود، شخصیت‌های متعددی را که هرکدام به‌گونه‌ای در رجال‌شناسی، ارتباط اجتماعی، سخنوری، فقه و اصول، تاریخ و جز این‌ها از علومی که دستگاه مرجعیت بدان نیاز داشته و این علاوه بر هیات استفتاء و پاسخگویی به مسائل مستحدثه و نیازهای مقلدین بوده و می‌باشد. اما قاطعانه می‌توانم اظهار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از ملاحظه ادله مربوط به رؤیت هلال در کتاب شریف وسائل الشیعه؛ ج‏۱۰؛ ص۲۵۲ در باب سوم از ابواب احکام شهر رمضان «در باب أن علامه شهر رمضان و غیره رؤیه الهلال فلا یجب الصوم إلا للرؤیه أو مضی ثلاثین و لا یجوز الإفطار فی آخره إلا للرؤیه أو مضی ثلاثین و أنه یجب العمل فی ذلک بالیقین دون الظن‏» ۲۸ روایت آورده شده بود؛ که مدار حکم در بیشتر روایات مربوط به هلال؛ رؤیت می‌‌باشد اما سؤال اساسی و بنیادین در تبیین موضوع «رویت ‌هلال» آن است که، رؤیت طریقیّت دارد و میان اسباب آن …

شبکه اجتهاد: در حادثه قتل دختر سیزده‎ ساله تالشی به ‎نام رومینا چند نکته دارای اهمیت است که اول از همه اینکه این حادثه به ‎عنوان‎ قتل یک انسان ابعاد اخلاقی و حقوقی غیرقابل اغماض دارد. بی‎ تردید هیچ کس نمی‌تواند بدون دلیل موجه جان کسی را بگیرد و قتل جرم سنگینی است و تاوان سنگین‎تری دارد. امر به معروف و نهی از منکر آمرانه ‎ترین رفتار اصلاحی است که افراد جامعه تنها تا مرحله زبانی می‌توانند آن را انجام دهند و بازداشتن فرد مجرم با تنبیه بدنی تنها و تنها در اختیار حاکم شرع است. از نظر اخلاقی نیز …

شبکه اجتهاد: ماجرای قتل دختر نوجوان تالشی توسط پدرش در شبکه‌های اجتماعی با بازتاب‌های گسترده‌ای مواجه شده است. خبر این است: رومینا دختر ۱۴ ساله تالشی به دلیل فرار با دوست پسرش به شکل فجیعی با داس توسط پدرش در خواب به قتل رسید. قاتل پس از ارتکاب جرم توسط پلیس دستگیر شد. خبرنگار روزنامه ایران با انتشار عکسی نوشته است: با افتخار اسم همه مردان فامیل را در اعلامیه تحریم نوشته‌اند. چون لکه ننگ را پاک کرده‌اند و حالا می‌توانند مردی‌شان را فریاد بزنند!» به نظر‌ می‌رسد که در مباحث مجازات‌ها، مادام که اجتهاد شیعی به شکل «منسدّ» و …

شبکه اجتهاد: اختلاف در تعیین روز عید فطر اختلاف اساسی و در اصول دین نیست تا از آن برداشت به اختلاف میان فقها شود. این اختلاف نه بر اساس عدم اعتماد مراجع به یکدیگر بلکه بر اساس اختلاف در مبنای فقهی است. ۱- اختلاف در فقه مانند هر علم دیگری وجود دارد؛ کما اینکه در مراجعه به پزشکان می‌بینیم یکی دارو تجویز می‌کند و دیگری راه درمان را در عمل جراحی می‌بیند و مردم هیچ گاه از آن تعبیر به دعوا بین اطبا نمی‌کنند. ۲- اختلاف در تعیین روز عید فطر اختلاف اساسی و در اصول دین نیست تا از …

شبکه اجتهاد: زکات فطره در منابع فقهی و در فرهنگ ما بسیار مهم و مورد توجه است و به دقایق پرداخت آن توجه شده است. اینکه برای همه خانواده است و برای نوزاد به‌شرط تولد قبل از غروب عید فطر نیز مقرر شده است، اینکه پرداخت فطریه تازه مسلمان یا میهمان بر عهده چه کسی است؟ و فروعات متعدد دیگر. این اهتمام به نظر می‌رسد برای تکمیل عبادت روزه به عبادت مالی در جهت بهره‌مندی نسبی فقیران در این ایام است. دو نکته در این زمینه خوب است مورد توجه قرار گیرد: ۱- در تسریع به پرداخت فطریه تأکید فراوان …

شبکه اجتهاد: از پدیده‌هایی که ضرورت، صلاح و سداد آن بر هیچ کس پوشیده نیست، ازدواج و تشکیل خانواده است. در شریعت حکیم اسلام نه‌تنها بر ضرورت این کار تاکید شده، بلکه “امری مقدس” انگاشته شده است. از آیات الهی به شمار رفته، محبوب ترین بنا نزد خداوند قلمداد گردیده است و فقیهان، به استحباب ذاتی آن فتوا داده‌اند. در کنار این تاکید و تقدس انگاری، شریعت عفیف بر تولید نسل و تشکیل خانواده هم تاکید کرده است. واضح است که این دو دستور حکیم تا چه پایه می‌‌تواند به رستگاری فرد و جامعه کمک کند، عفاف را نهادینه سازد …

شبکه اجتهاد: امام موسی صدر در ۲۵ رمضان ۱۳۹۸هجری قمری برابر با ۱۳۵۷ هجری شمسی در لیبی ربوده شد؛ در حقیقت می‌‌توانم بگویم ربودن او توسط قذافی دست نشانده و خون‌خوار استعمار زدگان عرب و دست‌نشاندگان منطقه‌‌ای صهیونیست‌ها صورت پذیرفت، داغی بر دل شیعیان و نه بلکه تمامی مسلمانان و مسیحیان آزاده لبنان و نه‌تنها لبنان، بلکه خاورمیانه و تمام آزاداندیشان و بلند پروازان فکری و اندیشه‌‌ای جهان گذارد. امام موسی صدر وابسته به گروهی خاص همچون حوزه و شیعه و مسلمان نبود. اندیشه‌ها و دیدگاه‌های اسلامی و انسانی او که برگرفته از اندیشه‌های اسلام حقیقی، اسلامی که پیامبر راستین …

شبکه اجتهاد: موضوع امام موسی ‌صدر موضوعی زنده و فعال است و جامعه، دولت و نظام، مسلمانان و به‌خصوص شیعیان از جوانب مختلفی به آن چشم دارند و بسیار حائز اهمیت است. زوایای مختلف موضوع امام موسی صدر را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد: دیدگاه‌های فکری، علمی، اجتهادی، فقهی، سیرۀ فقهی و رفتاری در عرصۀ بین‌الملل، تعامل با مسائل مهم اجتماعی، پیگیری ربودن این شخصیت مهم و تاریخی و … . بیان موضوعات مختلف راجع‌به امام موسی‌ صدر، نه کم‌فایده است و نه در حاشیه؛ بلکه شخصیت او زنده و فعال و تأثیرگذار و الهام‌بخش است. به‌خصوص ویژگی‌های این شخصیت همواره …

اختصاص شبکه اجتهاد: یادداشتی با عنوان «به نام عقل به کام اخباری گری» از جناب آقای دکتر رسول جعفریان در سایت شبکه اجتهاد منتشر شد که به معرفی رساله‌ای با نام «حجت بالغه» می‌پرداخت. نویسنده محترم در مقدمه‌ای به نسبت طولانی متعرض تاریخچه‌ی نزاع اصولی اخباری و زمینه‌های فکری و معرفتی آن شده است که خالی از لغزش‌هایی نیست. از همین رو کوتاه نکاتی چند را متذکر می‌گردم: ۱. نزاع اخباری و اصولی را در قالب چالش‌های عصر حاضر تعریف و تبیین نمودن ناشی از یک پیش‌داوری است و حب به اینکه همه دنیا را هم دغدغه و به‌نوعی همفکر …

شبکه اجتهاد: بی‌مهری‌ها به فقه محدود به این روزها نیست؛ هزار سال پیش غزالی گفت: فقه از علوم معنوی و اُخروی نیست و یک دانش دنیوی است. و امروز آمده‌اند و می‌گویند؛ «فقه نه تنها از علوم اخروی نیست بلکه از علوم دنیوی هم نیست چون اساسا بی‌فائده است»! و گفتند؛ «فقه با تکنولوژی و ساختار زندگی فردی و اجتماعی سازگار نیست و برخی احکامش دارای قبح اجتماعی است و امروز مردم را به بی‌دینی فقهی کشانده»! و سخنانی از این دست که همواره می‌خوانیم و می‌شنویم. به باور این قلم، اگر «واقعیت فقه» به‌درستی دریافت شود تمام این بی‌مهری‌ها …

شبکه اجتهاد: انقلاب معرفتی وحید بهبهانی، به رغم آن که در ظاهر، در نقد یک جریان قدیمی با عنوان اخباری گری بود، و اما فی الواقع، تلاشی برای باز کردن مسیر برای سازگاری بیش از پیش دین با امر دنیا و عرف بود. دقیقا همین نکته بود که بسیاری از اخباری‌ها را نگران می‌کرد، نگران این که علم اصول، در حال از بین بردن اصل شریعت است. در اینجا، مروری بر رساله آداب المتعلمین (رساله‌ای از دوره ناصری) داریم که هرچند اساس آن در دفاع از عقل است، اما در باطن، در جهت کاستن مقام عقل، در حد یک خدمتگزار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شب‌‌‌ها و روزها ـ به لحاظ حقیقت ذات ـ یکسانند و به لحاظ تعلّق به خالق، در فضیلت، برابر. اما گاهی به لحاظ متعلّقی شریف، شبی، قدرِ کلان می‌بیند و بر صدرِ زمان می‌نشیند. از آن پس، رنگ تیره‌‌ی شب، که تمثال سیاهی و تباهی بوده، از رنگ سپیده‌‌ی صبح، برتر می‌شود و سَلَامٌ هِی حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ. یکی از مهمترین، بلکه مهمترین شب سال، «شب قدر» است. اهمیت این شب به حدی است که در لسان خالق، از هزار ماه برتر دانسته شده (خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ) و برای اشاره به اهمیت عمل در آن، در …

شبکه اجتهاد: در سالروز شهادت مولای متقیان حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام، لزوم واکاوی پیدایش و خاستگاه فکری خوارج به ویژه در برهه کنونی که به بلیه «داعش» و تندروی و افراط گری گرفتار آمده‌ایم غیر قابل انکار است. فقاهت علوی زمینه ساز عقلانیت امت اسلامی در وهلۀ نخست باید گفت دوران ۵ ساله حکومت امام علی(ع) در بستر فقاهت شکل گرفت؛ فقاهتی که در قول، فعل و تقریر آن حضرت به منصۀ ظهور رسید. از سوی دیگر تلفیق فطرت، عدالت و قلب سلیم با فقاهت، حکمت را شکل می‌دهد؛ و اینچنین آن حضرت، شعور عمومی مردم را در بستر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: «مؤسسه‌ی موضوع شناسیِ احکام فقهی» متشکل از محقّقان و اساتید بزرگوار حوزه‌ی علمیه‌ی قم ـ که بنده افتخار شاگردیِ حداقل دو نفر از آنها را داشته ام، نامه‌‌ای به شماره‌ی ۱۱/۱/ص/۹۹ مورخه‌ی ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ منتشر کردند که مفاد این نامه‌ی دو صفحه‌‌ای و دارای یک صفحه پیوست، بیانگر این است که گروهی متشکّل از ۱۵ تن از فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم، در سه نوبت از فصول مختلف سال، در اوقاتی که مانعی مثل ابر و غبار در افق نبوده، در فاصله‌ی حدود ۶۰ کیلومتریِ بیرون شهر قم، طلوع فجر را با دقتِ تمام رصد کرده و اعلام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مقام معظم رهبری خطاب به ستاد ملی کرونا فرمودند: «من همان‌ طور که گفتم، پیشنهادی ندارم، نظر کارشناسی و بررسی‌شده‌ی ستاد را معتبر می‌دانم منتها توصیه‌ام این است که بررسی این مورد را به کسانی بدهید که اهمّیّت حضور دعا و توسّل و مسائل معنوی را به معنای واقعی کلمه درک کرده باشند، اینها بررسی کنند مسئله را و تصمیم‌گیری کنند؛ هر چه تصمیم‌گیری کردند، بر عهده‌ی من و همه‌ی مردم است که بر طبق آن تصمیم‌گیری‌ها ان‌شاءالله عمل بشود.» این بیانات فصل نوینی را در ابعاد مختلف فقه و مسئله کرونا بازگشود که البته می‌توان رهیافت‌هایی …

شبکه اجتهاد: در مواجهه با مسئله‌ی کرونا و کارشناسی پزشکی، در این ایامِ دو سه ماهه، در فضای حوزه‌های علمیه، دو جریان فکری بیشترین بروز و ظهور را داشته‌اند؛ ۱- یک جریان طیف فقاهت متداول که کار فقیه را حکم‌شناسی و کار کارشناسان را موضوع‌شناسی قلمداد می‌کند و با صدور پیشینی احکامِ دو عنوان مبتلاء به خوف خطر و احتمال ضرر و اضرار، کار خود را تمام شده تلقی کرده و عملاً با واگذاری تعیین مصداقِ این عناوین به کارشناسان، عرصه مدیریت عینی جامعه را علی الاطلاق به پزشکان و اقتصاددانان و … واگذار نموده است و هر از چندگاهی …

شبکه اجتهاد: به بهانه ۱۶ رمضان و نیم قرن از درگذشت علًامه شیخ محمد رضا مظفًر(ره)؛ با نگاهی به تاریخ شکل گیری دانشکده فقه یا «کلًیه الفقه» یا «کلیه منتدی النشر» که شخصیت‌های برجسته‌ای از آن فارغ التحصیل شدند. دانشکده فقه یا کلًیه الفقه و یا کلیه منتدی النشر که از آنجا که شخصیت‌های برجسته‌ای فارغ التصیل گردیده که هرکدام چهره برجسته‌ای در حوزه علمیه نجف اشرف ودیگر حوزه‌ها بشمار می‌آمدند، به دانشکده اجتهاد شهرت یافت. کلًیه الفقه، نامی ماندگار در حافظه تاریخی بیش از نیم قرن اخیر نجف اشرف است. مکانی که دهها فاضل و دانش آموختگان حوزوی، زیر …

شبکه اجتهاد: بخشی از واکنشهایی که پس از صلح امام حسن علیه‌السلام با معاویه در سال ۴۱ قمری یعنی درست هزار و چهارصد سال پبیش صورت گرفت، از سوی شیعیان بود؛ ولی اینطور نبود که همه واکنشهای شیعیان آن روزگار به این موضوع یک واکنش همدلانه باشد. سوالی که قرار است در این گفتار به آن پاسخ دهیم این است که در ذهن و باور شیعیان آن روزگار چه می‌گذشت که آن گونه به مخالفت با صلح امام حسن علیه السلام پرداختند؟ اگر ما در آن زمان حضور داشتیم چه پاسخی به مخالفان شیعی صلح امام حسن علیه السلام می‌دادیم؟ …

شبکه اجتهاد: در مطلب حاضر، نویسنده با رویکردی تحلیلی و با بهره گیری از بیانات دقیق رهبر معظم انقلاب به تبیین نقش شاخص امام حسن مجتبی(ع) در حفظ و استمرار انقلاب نبوی پرداخته است. ۱- «فرآیند تکاملی انقلاب نبوی»، الگو و مدلی از «تبلیغ و اجرای» مکتب اصیل اسلام و احکام آن است که از لحاظ شرایط زمانی و مکانی و نیز جامعه هدف، در نقطه مقابل «فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی قرار دارد. در واقع فرایند تکاملی انقلاب نبوی به زمانه و زمینه‏ای اختصاص دارد که ندای اسلام برای اولین بار به گوش می‏رسد و اهل آن عصر و مصر، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این نوشتار، کتابهایی که در آنها به نحوی به کارآمدی فقه پرداخته شده‌ نمایه شده‌اند. این کتابها غالبا تمام حجم خود را به این امر اختصاص نداده‌اند بلکه در میانه مباحث خود، به کارآمدی نیز پرداخته‌اند یا آن که کارآمدی فقه را در عرصه خاص یا زاویه‌ای خاص مورد بحث قرار داده‌اند. ۱-فقه و سیاست در ایران معاصر تحول حکومت داری و فقه حکومت اسلامی – جلد ۱و۲ نویسنده: داود فیرحی سال انتشار: ۱۳۹۸ ناشر کتاب: نشر نی اشاره: درباره‌ی حکومت، به‌طورکلی، دو دیدگاه عمده وجود دارد: ذات‌گرایی و مخالف آن. مفهوم «حکومت‌داری» با عبور از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در این نمایه مقالات، تلاش می‌شود مقالاتی که از زاویه‌ای به کارآمدی فقه می‌پردازند نمایه شوند. این نمایه اگرچه ممکن است ناقص باشد اما تلاش فراوان شده است که حتی الامکان مقاله مرتبطی جا نیفتد. ۱-تحلیل عناصر کارامدی علم فقه (مطالعه موردی، شروط امر به معروف و نهی از منکر) منبع: فقه و اصول سال پنجاهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۱۴ نویسنده: رضائی راد، عبدالحسین؛ پاییز ۱۳۹۷ – شماره ۱۱۴ علمی-پژوهشی (وزارت علوم) چکیده: در این مقاله، انتقاداتی که از نظر کارآمدی به برخی از آثار فقهی و به طور ویژه به مبحث امر به معروف شده است …

شبکه اجتهاد: موضوع برخی از احکام شرعی، کلمه‌هایی است که معنایی خاص دارند. معنایی که شارع خود آن‌ معنا را به وجود آورده و با خصوصیاتی که دارد، پیش از این در شرایع پیشین سابقه نداشته است. از این‌گونه موضوع‌ها می‌توان نماز و روزه و زکات را نام برد. این‌گونه از موضوعات احکام را «موضوعات مخترع شرع» می‌نامند. در مقابل این نوع از موضوعات، موضوع‌هایی قرار می‌گیرند که در آن‌ها شارع کلمه‌‌ای را با همان معنای لغوی یا عرفی خودش، موضوع حکم شرعی قرار داده و هیچ تصرفی در معنای آن نکرده است. برای این قبیل موضوعات، نمونه‌هایی فراوان مانند …

شبکه اجتهاد: با وجود این همه مؤسسات و مراکز تحقیق و پژوهش و ساختمان‌های شکیل و بزرگ، و دوره‌های تخصصی در زمینه احیای میراث مکتوب، و کثرت انتشار کتاب‌های تحقیق و تصحیح شده قدمای شیعه و به ویژه میراث حدیثی، با غلاف‌های رنگارنگ و طرح‌های مختلف، و از همه مهمتر اهتمام دانش آموختگان و آموزان به قضایای تراثی و تاریخی و یا حتی مثلا نقد آن، این تصور و توقع به وجود می‌آید که نزدیک خواهد بود روزی که رفته رفته از مشکلات، خطاها و اشتباهاتی که در طول تاریخ در این میراث راه یافته کاسته شود. ولی با کمال …

شبکه اجتهاد: به دنبال تأسیس نظام جمهوری اسلامی و حضور روحانیت در عرصه اجتماع و سیاست، و مسئولیت اداره جامعه و رویارویی با پرسش‌ها و معضلات جدید، بیش از پیش ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصه‌های نو احساس شد. تعدادی از علمای حوزه به خاطر حضور و تعلق خاطر به انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن، وارد صحنه شده و اداره بخشی از جامعه را برعهده گرفتند. حوزه هر چند نظم و برنامه پیدا کرد و تعدادی از علمای طراز اول حوزه با تشکیل شورایی به تنظیم و تنسیق برنامه‌های آموزشی حوزه پرداخت، و مؤسساتی هم به ساماندهی امور …

شبکه اجتهاد: بانو سیده نصرت بگم امین در سال ۱۲۶۵ شمسی (۱۳۰۸ق) در اصفهان چشم به جهان گشود. نَسَبش با سی واسطه به امام علی بن الحسین زین العابدین (ع) می‌رسد. از چهار سالگی به فراگرفتن قرآن و از یازده سالگی به تحصیل زبان عربی پرداخت. با اینکه در پانزده سالگی ازدواج کرد، هرگز همسرداری و تربیت فرزندان، او را از تحصیل علم بازنداشت. در بیست سالگی به تحصیل فقه و اصول، تفسیر و علم حدیث پرداخت، بزودی به حکمت و فلسفه و در پی آن به عرفان روی آورد. علی‌رغم تمام مشکلاتی که در آن دوران برای تحصیل بانوان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیراً نوشته‌هایی در فضای مجازی منتشر شده که نویسنده آن، آقای امیرحسین ترکاشوند، مدعی شده است که روزه ماه رمضان ناسخ روزه سه روز در هر ماه مسلمانان بوده و لذا می‌توان با توجه به شرائط فعلی که بعضی روزه ماه رمضان را مضر به دستگاه ایمنی بدن می‌دانند، به آن حکم منسوخ مراجعه نمود؛ زیرا منسوخ به‌طور کامل نسخ نشده، بلکه به تغییر زمان‌ها قابلیت مستند قرار گرفتن را دارند! نویسنده پا را فراتر گذاشته و چنین ادعا نموده است که حتی روزه ماه رمضان نیز وجوب تعیینی بر قادران نداشته، بلکه عدل و جایگزین دیگری …

شبکه اجتهاد: چندی است مفهوم حکمرانی در ادبیات علمی رشته‌های علوم سیاسی، مدیریت و جامعه‌شناسی رایج شده و در مطالعات اقتصادی و حقوقی نیز به کار گرفته می‌شود. مفهوم حکمرانی(Governance) هم‌خانواده با با مفهوم حکومت (Goverment) اما متفاوت از آن است. حکمرانی به جای تمرکز بر دولت، قدرت را در داخل و خارج از اقتدار رسمی و نهادهای حکومت و در قالب سه رکن: «حکومت»، «بخش خصوصی» و «جامعه مدنی» جریان می‌دهد. به علاوه شالودۀ حکمرانی، فرآیند تصمیم‌سازی و اجرای تصمیمات است که مشخص می‌کند چگونه سه بازیگر یادشده با اولویت‌ها و سلایق متفاوت، به هماهنگی می‌رسند. سازمان ملل متحد …

شبکه اجتهاد: از زمانی که حضرت امام(ره) «تئوری ولایت فقیه» را به مثابه یک تئوری عمل سیاسی در برابر تئوری‌های موجودِ عمدتاً غربی مطرح کردند، صاحب‌نظران زیادی از عالمان اسلامی، اعم از شیعه و سنّی و نیز اندیشمندان دانشگاهی ایرانی و خارجی، درباره آن به اظهار نظر پرداخته‌اند، که توجه به نکات ذیل در خصوص این اظهار نظرات حائز اهمیت است: الف) همه کسانی که درباره تئوری ولایت فقیه به قضاوت نشسته‌اند ـ اعم از موافقان و مخالفان‏ـ آن را به درستی در قامت یک «تئوری» دیده‌اند. به عبارت دیگر، هیچ صاحب‌نظری در «تئوری» بودن آن، هم به لحاظ ساختار …

شبکه اجتهاد: نوشتار پیشِ رو در جست‌وجوی پاسخ به این پرسش است که از منظر فقه شیعه، ضوابط دخالت نظام اسلامی در عرصه خصوصی شهروندان کدام است؟ یکی از مسائل مهم و چالش برانگیز در نظام‌های سیاسی، گستره اختیارات حاکمان و دخالت یا عدم دخالت آنان در زندگی خصوصی شهروندان می‌باشد. عرصه خصوصی اغلب از قیدوبندهای اجتماعی، رهاست و از تکلف‌ها و مسئولیت‌های زندگی جمعی به دور است و افراد، فارغ از دغدغه‌های سیاسی‌ـ‌اجتماعی به زندگی خویش می‌پردازند. از آن‌جا که برخی از کارگزاران بدون ملاحظات و موازین شرعی و قانونی، از روی برداشت‌های شخصی و گاه سیاسی و گروهی، …