اجتهاد و اصول فقه

معرفی و لینک خرید کتاب روش‌شناسی نقد متن حدیث (با رویکرد تطبیق بر نمونه‌ها)

یکی از قواعد فقهی برای کفاری که مسلمان می شوند قاعده جب است این قاعده مبنای رحمت و رافت اسلامی برای نفی مجازات از کافرانی است که مسلمان می شوند. از سوی دیگر عفو عمومی اقدامی است که به منظور محو کردن و زدودن از حافظه قانون نسبت به برخی از جنبه های رفتار مجرمانه ارتکابی توسط مجرم صورت می گیرد، این عفو غالباً به گروه هایی از مردم اعطا می شود که مرتکب جرایم سیاسی شده باشند. این دو مقوله از ادبیات نظری متفاوت برخودار هستند، اما تشابه هایی نیز بین این دو مفهوم وجود دارد. لذا در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف، مقایسه و بررسی تطبیقی قاعده جب با عفو عمومی از جنبه های مختلف فقهی و حقوقی، به بررسی آن ها در سه حوزه اصلی تعاریف و مفاهیم، ادله و مستندات و قلمرو پرداخته ایم. نتایج حاصله در این پژوهش نشان می دهد که رابطه این دو از منظر اشکال چهارگانه منطقی، عموم و خصوص من وجه می باشد.

همایش «علامه شهید صدر؛ ساخت نظام‌های اسلامی و مسأله حجیت» عصر امروز، با سخنرانی حجج‌اسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد و رضا اسلامی در جمع فضلاء و طلاب در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، همزمان با ایام سالگرد شهادت شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، همایش «علامه شهید صدر؛ ساخت نظام‌های اسلامی و مسأله حجیت» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدرس خارج فقه اصول و حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسلامی عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار گردید. در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین …

معرفی و لینک خرید کتاب مجمع‌المسائل: حاوی نکات ریز در فقه امام شافعی

معرفی کوتاه:رویکردی تطبیقی در مورد دیدگاه‌های شیعه و اهل‌سنت درباره مبانی اصول فقه و ابزارها و منابع ایشان جهت استنباط حکم شرعی است. در این نوشتار سعی شده جهت نزدیکی آرای شیعه و اهل‌سنت اصول مشترک آنان در مورد نحوه اجتهاد در مسایل شرعی بیان شده و اختلافات آنان در این زمینه نیز تبیین گردد. نویسنده ابتدا به تعریف فقه مقارن، موضوع آن و فواید علم یافتن به اختلاف نظر فرقه‌های مختلف در زمینه فقه و اصول پرداخته و سپس اصول فقه مقارن وهدف از آن را بیان کرده است. در ادامه وی به دیدگاه‌های علمای شیعه و اهل‌سنت در زمینه اموری مانند حکم تکلیفی، حکم وضعی، حکم ظاهری و واقعی، راه‌های تشخیص اصول فقه و روش اصولیان در استنباط حکم شرعی پرداخته و کلیاتی از اصول فقه آنان مانند حجیت ظهور، حجیت سنت، حجیت قرآن، حجیت دلیل عقل، حجیت اجماع، حجیت سنت صحابه و فرق آن با حجیت سنت اهل‌بیت حجیت خبر واحد و راه‌های یقینی و ظنی رسیدن به دلیل شرعی در اجتهاد را بررسی کرده و استدلال‌های آنان در زمینه جمعیت این قبیل از امور با هم مقایسه نموده است.

چکیده: در نظام‌های بزرگ حقوقی اصولاً مسئولیت به سه قسمت کلی تقسیم می شود: ۱- مسئولیت ناشی از عمل جزایی ۲- مسئولیت ناشی از عمل قراردادی ۳- مسئولیت ناشی از عمل غیر قراردادی یا قهری هر یک ای اینها به نوبه خود دارای عناصر متشکله می‌باشند. اما مهم‌ترین و پیچیده‌ترین نوع مسئولیت، مسئولیت غیرقراردادی یا قهری است. یکی از عوامل موجد مسئولیت اتلاف است. اتلاف یکی از موجبات ضمان قهری معرفی شده است و قاعده اتلاف یک قاعده مسلم فقهی است که ما در این پایان‌نامه سعی خواهیم کرد که به برسی قاعده اتلاف و مسئولیت‌مدنی بپردازیم. در این پایان‌نامه سعی محقق بر بررسی مسئولیت مبتنی بر اتلاف در قوانین ایران و فقه عامه با توجه به تاریخچه‌ی تصویب قوانین مدنی ایران و فقه عامه که به خوبی علت اختلاف در قواعد مسئولیت را به طور کلی در اتلاف و سایر علل مسئولیت نشان خواهد داد، پرداخته و مشخص خواهد گردید.

معرفی کوتاه:بیان مسایلی در مورد مبادی، مباحث الفاظ، مباحث مربوط به حجت، دلالات و سایر مباحث مربوط به علم اصول فقه است. در این نوشتار به بررسی ابعادی دیگر از مباحث الفاظ پرداخته شده و مسایلی مانند ظهور الفاظ در معانی، بحث مشتق، اوامر، اقسام واجب و کاربردهای آن‌ها در علم اصول فقه بیان شده است. در همین زمینه نگارنده به تبیین ماده و صیغه امر و ظهور آن در وجوب پرداخته و حقیقت انشاء و رابطه بین هیئت امر با صیغه إفعل را بررسی نموده است. بیان معنای واجب توصلی و تعبدی، واجب مطلق و مشروط، واجب معلق و منجز، واجب نفسی و غیری، واجب اصلی و تبعی، واجب تعیینی و تخییری، واجب عینی و کفایی، واجب موسع و مضیق و بیان مصادیقی از هر یک از آن‌ها، از دیگر مندرجات این نوشتار است.

معرفی کتاب مقارنه المذاهب فی تاریخ الفقه و الفقهاء

معرفی کوتاه:مروری بر مباحث مربوط به الفاظ از علم اصول فقه است. در ابتدای این اثر به بیان معنای علم اصول فقه و موضوعات مربوط به این علم و فواید آن پرداخته شده و احکام مربوط به وضع الفاظ برای درک معانی آن¬ها و مفهوم وضع در حروف، اسماء اشاره، خبر و انشاء و نیز نحوه استعمال لفظ در مفردات و جملات به نحو حقیقت و مجاز را بررسی نموده است. وی در ادامه به علایم حقیقت و مجاز، حقیقت شرعیه، بحث مشتق، اشتراک لفظی و معنوی و صحیح و اعم اشاره نموده و احکام مربوط به صیغه و ماده امر و نیز ظهور آن در وجوب را بررسی نموده است. دلالت داشتن صیغه امر بر فور و تراخی، مره و تکرار و نیز اقسام وجوب اعم از واجب توصلی و تعبدی، معلق و منجز، نفسی و غیری، اصلی و تبعی و بحث از وجوب مقدمه واجب اشاره نموده و دیدگاه برخی از اصولیان شیعه را در این زمینه منعکس نموده است. در ادامه نویسنده به بیان احکام مربوط به نواهی پرداخته و اجتماع امر و نهی در امر واحد پرداخته و مفهوم نهی در معاملات و اثر آن در صحت و فساد معامله را بررسی نموده است. بیان اموری مانند مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، موارد جواز نسخ و شروط عمل کردن به عام بعد از فحص از مخصص، از دیگر مندرجات این نوشتار است.

معرفی و متن کتاب هرمنوتیک و اجتهاد در فقه سیاسی: مجموعه نشست‌ها و مقالات

معرفی و لینک خرید کتاب مصادر فقه (عقل و عرف)

معرفی و لینک خرید کتاب اصول فقه در نظم نوین با بکارگیری متد خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

یکی از مباحث قابل طرح دربارۀ اصول عملیه، چگونگی کاربرد این اصول در دانش حقوق است؛ این بحث را در قالب این پرسش هم می‌شود به میان کشید که: آیا می‌توان از اصول عملیه در مباحث حقوقی استفاده کرد و با کمک آن‌ها به حل مسایل و گِره‌های موجود در این حوزه پرداخت؟ شبکه اجتهاد: اصول عملیه یکی از مباحث مهم دانش اصول است که کاربردهای بسیاری در حل مسائل فقهی و تبیین احکام شرعی دارد. منظور از اصول عملیه، قواعدی است که مجتهدان، در فرض فقدان دلیل معتبر اجتهادی و شک در حکم واقعی با کمک این قواعد به …

آیت‌الله اراکی با بیان اینکه شهید صدر آغازگر طرح فقه نظام در جامعه ما بود، گفت: ما باید جایگاه ویژه شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر را پاس بداریم. ایشان اولین فقیهی بود که بحث فقه نظام را برای اولین بار مطرح کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی، دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی، شامگاه دیروز در اختتامیه هفته بزرگداشت شهید صدر سخنرانی کرد و در آغاز سخنانش گفت: شهید صدر آغازگر فقه نظام در جامعه ما بود و ما باید راه او را ادامه دهیم. ابتدا باید مقصود از فقه نظام را تعیین کرد و سوال این است آیا …

معرفی و لینک کتاب معالم التشریع الاسلامی

معرفی و لینک خرید کتاب فرهنگ اصطلاحات فقهی نوشته محمدحسین مختاری مازندرانی؛ علی‌اصغر مرادی

معرفی کوتاه:کتاب حاضر، جلد سوم از مجموعه‌ای پنج‌جلدی است که به‌منظور تدریس فراهم و در بیست‌وچهار جلسه درسی تنظیم گردیده است. عناوین مباحث درس، تشریح مباحث درس، متون برگزیده اصولی به زبان عربی و پرسش‌های مرتبط با موضوع از ویژگی‌های این مجموعه هستند. به‌علاوه تشریح مباحث ساده‌سازی شده، آن‌گونه که طالب می‌تواند از آن به‌عنوان متن اصولی خودآموز نیز استفاده نماید، خصوصیت دیگر آن ارائه متون برگزیده از کتب اصولی سطوح عالی مانند «فرائدالاصول» و «کفایه الاصول» و ... است که دانشجویان با فهم آن‌ها می‌توانند توانایی خود را در استفاده از متون مذکور نیز ارتقا بخشند.

عقد وکالت از جمله عقود معینی است که در جامعه و روابط حقوقی اشخاص کاربرد وسیعی دارد، زیرا از جهتی اشخاص ناچار به استیفای حق خود به مباشرت نمی باشند و از جهت دیگر، عقد مزبور در دعاوی و کمک به احیای حق زیان دیده در محاکم دادگستری دارای اهمیت فراوانی است. با انعقاد عقد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر حق و تکلیف یافته، دارای روابط حقوقی، وظایف و مسئولیت های متقابلی می شوند. از جمله این تعهدات رعایت مصلحت موکل است. از آنجا که این تعهد بر سایر تعهدات وکیل سایه افکنده و به نوعی شالوده و زیربنای کلیه تعهدات وی محسوب می شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. علی رغم تصریح به تعهد مزبور در ماده ۶۶۷ قانون مدنی، ضمانت اجرای نقض آن در فروض مختلف مبهم است. سکوت قانون، ضعف تالیفات و مبتلابه بودن قضیه ما را به جستجوی پاسخی واداشت که خلاصه آن بدین شرح است: اعمال حقوقی که بدون رعایت مصلحت موکل انجام شده اند – به استثنای فرضی که در آن با طرف معامله تبانی صورت گرفته است - نافذ تلقی می شوند، هرچند موکل در صورت وجود خیار می تواند از خود رفع ضرر نماید.

آیت‌الله سید محمد موسوی‌نژاد مدیر یکی از قدیمی‌ترین و موفق‌ترین مدارس علمیه خراسان، ماه گذشته در پی عارضه سکته مغزی در یکی از بیمارستان‌های مشهد بستری شد و سحرگاه امروز در سن ۸۵ سالگی درگذشت. فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله سید محمد موسوی‌نژاد در گفتگو با «خبرنگار اجتهاد» با اعلام رحلت آیت‌الله موسوی‌نژاد گفت: ایشان سحرگاه امروز و قبل از اذان صبح در بیمارستان امام حسین (ع) مشهد درگذشت. دکتر سید علی موسوی‌نژاد با اشاره به این‌که مرحوم استاد موسوی‌نژاد، قریب ۴۵ روز در بیمارستان‌های قائم(عج) و امام حسین(ع) بستری بودند، اظهارداشت: در این مدت بسیاری از علمای مشهد از جمله …

معرفی کتاب اصول فقه نوشته دکتر روشنعلی شکاری و علی زارعی

معرفی کتاب و لینک خرید کتاب تاریخ فقه اسلامی از دیدگاه اهل سنت

کلاس «حدیث خوانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی به همت مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه قم برگزار خواهد شد. به گزارش شبکه‌ اجتهاد، کلاس «حدیث خوانی» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی، استاد درس خارج حوزه علمیه و رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم به همت سوی مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه برگزار می‌شود. بنابراین گزارش، این کلاس دوشنبه‌ها ساعت ۱۹ تا ۲۰ در مدرسه عالی فقه و اصول حوزه علمیه واقع در پردیسان، بلوار امام صادق(ع)، جنب دانشگاه ادیان و مذاهب، ساختمان مؤسسه امام صادق(ع) برگزار می‌گردد. گفتنی‌است، هر ماه، یک کلاس با …

کرامت ذاتی، عطیه ای الهی از جانب پروردگار به انسان است و از آن جهت که ذاتی و جزء هویت انسان است، سلب آن ممکن نیست. بر اساس برخی آیات شریف قرآن می توان کرامت ذاتی را به عنوان نوعی شرافت که حاکی از برخورداری از نعمت تعقل، اراده آزاد، نفخه الهی، قدرت انتخاب و... است و همه انسان ها به طور یکسان از آن برخوردارند، اثبات نمود و قاعده ای با عنوان «تکریم الانسان» را در تدوین قوانین حقوقی به کار گرفت. یکی از حوزه های تاثیرگزاری این قاعده، حوزه وضع مجازات، برای جرائم دارای مجازات غیر حدی است؛ بر اساس این قاعده، تا جایی که شیوه های غیر کیفری، از حفظ ارزش ها ناتوان نمانده اند، رفتن به سوی ابزارهای کیفری، آن هم با وضع و اِعمال مجازات های غیرمتناسب با جرم، خدشه ای بر کرامت انسانی است و تکیه افراطی، بر مصالحی چون؛ پیش گیری عمومی و خصوصی، بازدارندگی و اصلاح بزهکار و... به جای معیارهای تناسب جرم و مجازات، با این قاعده سازگار نبوده و استفاده ابزاری از مجرم برای رسیدن به اهداف دیگر محسوب می شود. نمونه هایی از احکام فقهی از جمله ارتداد، محدودیت های مربوط به کافر ذمی، و نیز نمونه هایی از حقوق انسان از جمله حق تعیین سرنوشت، بر اساس این اصل، از حکم متعادل تری برخوردار خواهند شد. محدودسازی بهره جویی از مجازات اعدام و پرهیز از اجرای علنی آن از دیگر هشدارهای این قاعده بوده و لزوم بازنگری در برخی از احکام فقهی و حقوقی را نشان می دهد.

نشست علمی بررسی «ظرفیت‌های ذی‌حق بودن مردم در حکومت در اندیشه امام خمینی(ره)» شنبه‌شب‌ گذشته با حضور حجج‌اسلام قاضی‌زاده و بهروزی‌لک در موسسه فرهنگی و پژوهشی فهیم قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، مناظره علمی «ظرفیت‌های ذی‌حق بودن مردم در حکومت در اندیشه امام خمینی(ره)» با حضور اساتید، فضلاء، طلاب و سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده رئیس موسسه فهیم و استاد دروس خارج حوزه علمیه قم و حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و استاد حوزه علمیه قم برگزار گردید که گزارش نشست تقدیم فرهیختگان و خوانندگان «شبکه اجتهاد» می‌گردد. دو نظریه مشهور شیعی در حوزه …

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدرضا ضمیری عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور قم و رئیس دانشگاه پیام نور واحد جعفریه، طی سخنانی به بررسی روش شناسی احادیث اجتماعی پرداخته است که در ادامه می‌آید. شبکه اجتهاد: احادیث سخنانی هستند که ناظر به فعل، قول و تقریر معصومین علیهم‌السلام هستند. با توجه به این که انسان‌ها دارای حداقل چهار نوع رابطه هستند، مقصود از احادیث اجتماعی احادیثی است که ناظر به رابطه انسان‌ها با یکدیگر است. به سخن دیگر، منظور از احادیث اجتماعی افعال، ‌اقوال و تقریراتی از معصومان علیهم‌السلام است که ناظر به رابطه انسان‌ها با یکدیگر است. در یک تقسیم‌بندی، …

شهید صدر معتقد بود نتایجی که عالمان در دانشگاه و حوزه به دست می‌آورند، به صراحت نوشته و به بحث گذاشته شود. شهید صدر به عدم گفت‌وگوی عالمان دینی و دانشگاهیان انتقاد داشت و معتقد بود که باید همدیگر را نقد کنیم و حسادت علمی را کنار بگذاریم. در همین راستا وی معتقد بود باید در متهم کردن نظرات هم به غیرعلمی بودن و علمیت نداشتن، احتیاط کرده و به تبیین درست این مساله بپردازیم. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد حسن رحیم‌پورازغدی شامگاه دیروز (۲۲ فروردین) و در نشست «شهید صدر از فاتحان نهضت تولید علم در عرصه علوم انسانی …

معرفی کوتاه:شرح و بررسی مباحث الفاظ از علم اصول فقه شیعه و انعکاس دیدگاه برخی از اصولیان معاصر و متقدم در این زمینه است. در این اثر ابتدا به بیان موضوع علم اصول فقه و مسائل این علم پرداخته شده و تمییز دادن بین علوم به وسیله تمییز دادن بین موضوعات آن‌ها از دیدگاه برخی از اصولیان شیعه، بیان شده است. آن گاه تعریفی از علم اصول فقه از دیدگاه اصولیان شیعه ارایه شده و مباحث الفاظ در این علم مورد شرح و بررسی تفصیلی قرار گرفته است. در همین زمینه نویسنده ابتدا به بیان قواعد مربوط به وضع لفظ برای معنا و اقسام آن پرداخته و کیفیت وضع در معنای حرفی و وضع در حروف، وضع در خبر و انشاء، وضع در اسماء اشاره و ضمائر را بیان کرده است. در ادامه وی به بیان وضع حقیقی و مجازی و فرق بین آن دو پرداخته و استعمال لفظ در نوع، در شخص، کیفیت وضع در مرکبات و علایم وضع و عدم آن را بیان کرده است. بحث در مورد تعارض احوال، حقیقت شرعیه، صحیح و اعم و کارکرد آن در عبادات و معاملات از دیگر مندرجات این نوشتار است.

منظور از مفهوم تعلیل آن است که چنانچه در دلیلی به علت حکم اشاره شده باشد، بتوان از فقدان آن علت، انتفاء حکم را نتیجه گرفت؛ آن گونه که از انتفاء حصر، شرط، غایت و ... انتفاء حکم لازم می آید. در این مقاله بررسی این مفهوم با توجه به دیدگاه موافقان و مخالفان مورد توجه قرار گرفته و دیدگاه سومی بر اساس تفصیل میان کلی یا جزئی بودن موضوع، در منطوق و مفهوم، ارائه شده است.

همزمان با سالگرد شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، هفته‌نامه پنجره در جدیدترین شماره خود در پرونده ویژه‌ای به بررسی شخصیت و آراء این اندیشمند مجاهد پرداخته است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، هفته‌نامه پنجره به مدیر مسئولی علیرضا زاکانی و سردبیری سیدمحمد صادق کاظمی در شماره ٢۶٢ در پرونده‌ای به مناسبت سی‌وششمین سالگرد شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر به بررسی شخصیت‌ علمی و سیاسی این شهید مجاهد در قالب یادداشت و گفتگو پرداخته است. بنابراین گزارش، «صدر عراق؛ امام به وجودش افتخار می‎کرد» نوشته سعید صدرائیان، «ابتکارات شهید خامس؛ فهم پیشروانه از اقتصاد اسلامی» از حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر غلامرضا مصباحی مقدم و «صدر …

معرفی و لینک خرید کتاب بازپژوهی ملاک‌های توسعه آیات الاحکام قرآن کریم: نگرشی نو به آیات الاحکام و مباحث فقهی در قرآن