اجتهاد و اصول فقه

واژه ی orientalism نخستین بار در سال ۱۷۷۹ م. در انگلستان و سپس در همان سال در فرانسه با مفهوم خاص دانش شناخت شرق به کار رفت. مطالعات اسلامی یکی از شاخه های تخصصی شرق شناسی است مساله ی انگیزه های خاورشناسان در مطالعات اسلامی غربیان جایگاهی خاص دارد. فقه اسلامی یکی از زمینه های مورد علاقه ی مستشرقان است. تخصصی شدن مطالعات اسلامی در نیمه دوم قرن بیستم زمینه ساز تدوین دائره المعارف اسلامی لیدن شد. از جمله دیدگاه های مطرح شده در مدخل های فقه اجتهاد این دائره المعارف ، به کار بردن واژه ی ظن در تعریف اصطلاحی اجتهاد و برابری اجتهاد با قیاس ، اختلاف در مساله ی تخطئه و تصویب و پذیرش اجتهاد فی المذهب که گونه ای از اجتهاد رایج در میان اهل سنت است نمونه دیگری ازاین دیدگاهها است همچنین درباره ی شافعی گفته شده است وی روش استنباط دانش حقوقی را از منابع آن قاعده مند ساخته است که می توان گفت وی تنها بر آنچه دیگران نگاشته اند افزوده است. اصالت فقه اسلامی نیز یکی از مهم ترین مسائل مورد مناقشه ی متشرقان بوده است. ایده ی آنان چنین بوده است ، که نظام حقوقی اسلام از قانون روم و یهود گرفته شده است. آنان وجود نمونه های مشترک میان این نظام های حقوقی را دلیل این اقتباس دانسته اند در صورتی که بررسی موارد متعدد نشان می دهد که قوانین عبادی و احکام حقوقی و جزایی فقه اسلامی با قوانین یهود و روم تفاوت ماهوی دارد.

معرفی نشریات فقهی: دوفصلنامه حقوق تطبیقی (نامه مفید)

علامه شهید، آیت‌الله سید محمدباقر صدر، یکی از بزرگترین اندیشمندان مسلمان است که مطالعات و تحقیقات او از مهمترین عواملی بود که ذهنیت‌ اندیشمندان جامعه اسلامی را در برابر یورش‌های فرهنگی غرب استواری بخشید. شبکه اجتهاد: سید محمدباقر صدر در تاریخ ۲۵ ذی القعده ۱۳۵۳ در شهر مقدس کاظمین دیده به جهان گشود.[۱] و دومین فرزند خانواده بود. علامه شهید، فقیهی جامع الشرایط، فیلسوفی اجتماعی، مفسری بزرگ، متفکری آگاه به فرهنگ و علوم زمانش‏، نویسنده ای توانمند و پرکار و سیاستمداری هوشمند و شجاع و دردمند بود. اجدادش همه از عالمان دین بودند: پدرش سید حیدر در جوانی درگذشت، پدربزرگش …

معرفی کتاب امامت و فقاهت: تاثیر ائمه شیعه بر تطورات فقه

اجتهاد از دیر باز دارای اهمیت فراوانی در حوزه احکام اسلام بوده است، زیرا اجتهاد به عنوان یکی از مهمترین راه کار های استخراج نظریات عملی اسلام در حوزه احکام و حقوق شرعی است. بررسی مبادی و مقدمات اجتهاد نیز به واسطه تاثّر مقدمه از ذی المقدمه دارای اهمیت فراوانی است، تا جایی که در عصر جدید بررسی مبادی علوم، خود به شکل علمی مستقل درآمده است. لغویون و اصولیون در معنای لغوی و اصطلاحی اجتهاد اختلاف نظر هایی دارند. به طور کلی اجتهاد به معنای سعی و تلاش برای تحصیل حجت شرعی است. از آنجایی که شناخت تکلیف شرعی و وظیفه عملی دارای ارزش و اهمیت به سزایی است، لذا اجتهاد نیز دارای اهمیت قابل توجهی است. از طرفی اجتهاد دارای مبادی و مقدماتی است که علوم دیگری متکفل بحث از آن ها و برررسی آن ها می‌باشند، اما بر فقیه لازم است پیش از ورود به مباحث اجتهادی آنها را فراگیرد. مبادی در اصطلاح در دو معنای عام و خاص به کار می‌رود. در معنای عام هر گونه مطالبی که قبل از ورود به یک علم نیاز به طرح و بررسی داشته باشد، مانند رؤوس ثمانیه و غیر آن را شامل می شود و در معنای خاص برخی از علوم مقدماتی برای ورود به علم هستند. از طرفی دیگر مبادی در دو حوزه مبادی تصوری و تصدیقی قابل بررسی است. مبادی یا مقدمات علمی اجتهاد، به سلسله دانش هایی گفته می‌شود که فراگیری آنها، برای مجتهد، جهت استنباط احکام لازم است. همانطور که از فقهاء تایید کرده اند؛ اجتهاد در عصر ائمه معصومین (ع) متوقف بر مقدمات علمیه نبوده است و اجتهاد در استفاده و کسب کلام معصوم خلاصه می‌شده و نهایتا برخی از قواعد عرفی مانند حمل مطلق بر مقید، ظاهر بر اظهر و غیره مورد نیاز واقع می‌شد اما اجتهاد در عصر غیبت و پس از آن به شناخت علومی برای استنباط حکم شرعی متوقف است؛ و این علوم مقدمات اجتهاد نامیده می‌شود. برخی از مبادی اجتهاد عبارتند از: علوم عقلی همچون فلسفه و منطق و کلام و اصول فقه، علوم نقلی همچون احادیث و تفسیر قرآن ، علوم ادبی همچون صرف، نحو، معانی و بیان. این نوشتار به بحث و بررسی مبادی اجتهاد و حیطه نیاز به آن ها در اجتهاد می‌پردازد. از یک منظر کلی علوم با یکدیگر رابطه دارند و لذا نمی توانند به صورت کاملا مستقل رشد و پیشرفت چشمگیری داشته باشند. اما گاهی برخی از علوم با یکدیگر تمایز موضوعی کلی داشته و در یکدیگر تاثیر ندارند. یکی از مهترین نمونه ها تمایز فقه و فلسفه است زیرا فقه به امور تشریعی و فلسفه به امور تکوینی می پردازد. علوم دیگری مانند منطق و کلام و اصول فقه و نیز تفسیر قرآن و علوم حدیثی و علوم ادبی از جمله علومی هستند که تاثیر آن ها در اجتهاد غیر قابل انکار است. در این نوشتار به ذکر مبانی و مثال هایی از تاثیرات این علوم در حوزه های مختلف در اجتهاد پرداخته شده است.

یکی از تفاوتهای عمده اخباریان و اصولیان ؛ در جریان و عدم جریان برائت عقلیه و شرعیه می‌باشد. مشهور محدثین اخباری اگرچه برائت شرعیه را در شبهات وجوبیه پذیرفته اند ؛ اما در شبهات تحریمیه همگی قائل به اصاله الاحتیاط گردیده اند و اصاله البرائه را قبول نکرده اند ؛ در مقابل ، علمای اصول که همه‌ی شبهات چه تحریمیه و چه وجوبیه بعد از فحص و یأس از دلیل با خیالی آسوده و دلیلی محکم به ادله‌ی نقلیه و عقلیه برائت جاری کرده اند. نگرشی بر نوآوری‌های فقهی و اصولی آیت الله شهید سید محمد باقر صدر (قدس سره) و نیز مرحوم آیت الله سید محمد محقق داماد (ره) نشان می‌دهد که ایشان به استناد قاعد? عقلی " حق الطاعه و المولویه " نه تنها بداهت اصل برائت را زیر سوال می‌برند بلکه با مطرح کردن نظریه " حق الطاعه و المولویه " در واقع قاعده و اصل جدیدی را مطرح می‌سازند که ثمرات و آثاری کاربردی بر آن مترتب می‌باشد . شهید صدر (ره) بر خلاف مشهور اصولیان،معتقد است در مواردی که احتمال تکلیف وجود داشته باشد و تکلیف مشکوک باشد،عقل حکم می‌کند که از مسلک حق الطاعه پیروی گردد. لذا با توجه به اثر پذیری از مباحث اصولی ایشان این پایان نامه شامل مباحث ذیل می‌باشد : در فصل اول این تحقیق به مفاهیم و کلیات؛شامل تعریف مفاهیم و واژگان کلیدی ، پیشینه وتاریخچه حق الطاعه ، مبانی و اهداف و روش تحقیق و ثمرات فقهی و حقوقی نظریه حق الطاعه می‌پردازیم. فصل دوم اختصاص به اثبات نظریه حق الطاعه به وسیله‌ی اصل احتیاط دارد.فصل سوم دیدگاه‌ها در خصوص نظریه حق الطاعه و مبانی آن به خصوص دیدگاه آیت الله سید محمد محقق داماد(ره)و شهید آیت الله سید محمد باقر صدر (ره) بیان کننده و نوآور نظریه حق الطاعه را در بر دارد.و سپس در آخر در فصل چهارم به نقد قاعده "قبح عقاب بلا بیان" و برائت عقلی و اثبات نظریه حق الطاعه وادله آن خواهیم پرداخت .

دین اسلام قابلیت پاسخگویی به تمام مسایل را داراست و عرف که به نظربنده یعنی امری معروف،پسندیده ومنطبق با عقل سلیم وفطرت پاک انسانی است، می تواندبا رعایت اصول حق فطری بشر،مدارا با مردم، آزادی،عقل وفهم ونیازهای روزبشری،حکم عقلی،اخلاق،تغییرشرایط زمانی ومکانی ومصلحت ومفسده زندگی مردم،نقش اصلی را در پویایی ومواجهه فقه نسبت به مسایل متغیربه ویژه درامورامضایی،معاملات ومسایل اجتماعی بازی نماید ویکپارچگی وجامعیت دین مبین اسلام را که ذاتاً برمحور اخلاق،انصاف،عدالت، علم وعقل استواراست، ثابت نماید.

کرامت ذاتی انسان آن نوع شرافت وحیثیتی است که تمامی انسانها به جهت انسان بودن با توجه به شأن وتوانایی تعقل،قدرت انتخاب،آزادی اراده واختیار و وجه نفخه الهی ،به طور فطری ویکسان ازآن برخوردارند ولذا پژوهشگران دینی این حق را اعطائی ازجانب خداوند وازحقوق فطری وخلقی می دانند. دراین تحقیق هدف ارائه یک نگاه جدیدی به موضوع کرامت است وآن طرح مباحث کرامت به مثابه قاعده فقهی بعنوان یک قاعده عام وفراگیر چون "قاعده لا ضرر"می باشد .با توجه به مفهوم ومبانی نظری کرامت انسان ،جریان شکل گیری قاعده،بیان ادله ،آثارفقهی وحقوقی ومصادیق کرامت دراین پژوهش به نتایج زیر می توان دست یافت : ۱- کرامت انسان امری ذاتی وغیر قابل انفکاک بوده وانسانیت انسان قائم به آن است . ۲- اندیشه کرامت انسانی ،تنها محصول عواطف واحساسات بشری نبوده ،بلکه دارای پشتوانه های بسیار مهم دینی،عقلی ،فلسفی ومورد تأ یید وتأ کید علماءواندیشمندان می باشد . ۳- کرامت ذاتی انسان بما هو انسان اقتضا دارد که باید بین جرم وجزا تناسب باشد ولحاظ کردن هویت وشخصیت بزه کار وبزه دیده دراین امر معقول ومنطقی است . ۴- کرامت انسان صرفاً یک موضوع عقلی واخلاقی نیست ،بلکه می تواند به حوزه فقه وحقوق وارد ودرغالب یک قاعده ی فقهی عام وفراگیر درجریان استنباط احکام فقهی مطرح شود . ۵- دراین تحقیق تلاش شد که با استناد به ادله وتفاسیر ونظر اندیشمندان یک قاعده فقهی ارائه شود به این عبارت که: هرانسانی ازکرامت برخورداراست مگر دلیل خاصی موجب سلب کرامت شود. ((کل ُ انسان ٍ کریم الاّ ما خرج َ با لدلیل))

کتاب «امامان اهل بیت علیهم السلام، مرزبانان حریم اسلام» اثر شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، با حضور دکتر محسن اسماعیلی، دکتر محمدحسین رجبی دوانی، حجت‌الاسلام مهدوی‌راد و مهندس فیروزان در نشست هفتگی شهر کتاب مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «امامان اهل بیت مرزبانان حریم اسلام» نوشته شهید صدر، توسط رضا ناظمیان و حسام حاج مؤمن ترجمه و به زبان فارسی برگردانده شده است. این کتاب، گزیده‌ای از شش اثر محمدباقر صدر است که توسط انتشارات دارالصدر، پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر انتشار یافته است و در ۶۶۲ صفحه برای نخستین بار به چاپ رسیده است. …

مجتهد در فقه هر چقدر هم برپا باشد، امّا نظرات او نمی‌تواند اساس مطلق زندگی اسلامی در طول زمان باشد. این بدین معناست، که ما به اجتهادی زنده و پویا و متنوع نیازمند هستیم. شبکه اجتهاد: آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر در نامه‌ای به علامه سید حامدعلی الموسوی النجفی، عالم پاکستانی درباره فقه اسلام و لزوم اجتهاد زنده و پویا نکاتی را عنوان کرده است. بسمِ اللّهِ الرحمنِ الرحیم جناب علاّمه بزرگوار سید حامد علی الموسوی النجفی دامت برکاته السلام علیکم و رحمهُ اللهِ و برکاته و بعد نامه بزرگوارانه شما را دریافت کردیم. در این نامه، از تصمیم دولت …

نرم افزار جامع آثار آیت‌الله شیخ محسن اراکی دبیر کل مجمع تقریب مذاهب اسلامی به همت کارشناسان و محققان مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تولید و در دسترس جامعه علمی کشور قرار گرفت. به گزارش شبکه اجتهاد از noorsoft، نرم افزار جام با ارائه آثار آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد مطرح خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، مشتمل بر ۲۰ جلد کتاب در موضوعاتی همچون اصول فقه، فقه، امامت، تاریخ، اقتصاد، عرفان، فلسفه می‌باشد. اصول عرفان ناب اسلامى در معارف سجادى علیه‌السلام، اصول فقه نوین، امامت در قرآن، آزادى و علیت در فلسفه اسلامى معاصر و فلسفه مغرب زمین، …

معرفی کتاب بررسی مبانی فقهی و حقوقی در نهج البلاغه

حسن نیت به معنای انجام وظائف به صورت صادقانه، منصفانه، معقول که دو طرف قرارداد یا اشخاص ثالث مرتبط با قرارداد از یکدیگر انتظار دارند، همراه با اهتمام به رعایت حقوق و منافع دیگران و دوری از هرگونه سوءنیت و فریب کاری است و مفاهیم فرافقهی، صداقت، عدالت، انصاف، قواعد فقهی چون اصل لزوم در عقود، لاضرر، احسان و اصل صحت، از مبانی اصل حسن نیت در منابع اسلامی است.

دانشنامه امام خمینی(ره) با بیش از ۸۰۰ مدخل علمی به عنوان یک منبع علمی مناسب برای کلام امام در ۶ گروه فلسفه و کلام، فقه و اصول، آثار و کلیات‌، تاریخ و حوادث، اعلام و شخصیت‌ها تدوین شده که تا پایان سال ۱۳۹۵ آماده چاپ و انتشار خواهد شد. به گزارش شبکه اجتهاد، علی داستانی، معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، با بیان این مطلب به جماران گفت: یکی از پروژه‌های مهم پژوهشی که توسط این موسسه در سال ۹۴ انجام شده، تدوین دانشنامه حضرت امام خمینی با بیش از ۸۰۰ مدخل علمی است که با به …

آیت‌الله شیخ مفید الفقیه از شاگردان مراجع و علمای بزرگ نجف بود که دو فرزندش در انتفاضه شعبانیه به شهادت رسیدند و پس از بازگشت به لبنان، با تاسیس حوزه علمیه و تدریس خارج فقه به کمک حرکت دینی در آن دیار شتافت. به گزارش شبکه اجتهاد، مرحوم آیت‌الله مفید الفقیه بنیانگذار دانشگاه علوم دینی “نجف اشرف” در جنوب لبنان بود و ده‌ها سال بود که به تدریس خارج فقه اشتغال داشت. این عالم لبنانی روز یکشنبه در سن ۷۹ سالگی درگذشت. نگاهی به زندگی شیخ مفید الفقیه آیت‌ا‌لله شیخ مفید الفقیه از یک خانواده علمی معروف و شناخته شده …

معرفی نشریات فقهی: دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی

معرفی کوتاه:بررسی برخی از مبانی فقهی و اصولی علمای شیعه در زمینه تقلید کردن از مجتهد در احکام شرعی است. در ابتدای این اثر به بیان معنای لغوی و اصطلاحی فقه پرداخته شده و لزوم تفقه در دین و ادله مربوط به آن بیان شده است. آن گاه مکاتب و مشرب¬های فکری متفاوت فقها، اصولیان و اخباریان در مورد اجتهاد و تقلید بیان شده و مفهوم اجتهاد و تقلید از منظر آنان بیان شده است. در ادامه نویسنده به ادله روایی و عقلی لزوم تقلید کردن در احکام شرعی برای افراد غیر مجتهد اشاره کرده و اقسام تقلید مورد قبول و غیر قابل قبول را در فرهنگ و آموزه¬های اسلامی بیان کرده است. در ادامه نویسنده به نقد برخی از ادله نفی کننده تقلید اشاره کرده و لزوم تقلید از مجتهد اعلم و دارای شرایط افتاء را مورد تأکید قرار داده است. وی همچنین به بنای عقلاء در تقلید از اعلم اشاره کرده و جواز یا عدم جواز از مجتهد میت را بررسی کرده و اقوال مختلف فقهای شیعه در این زمینه را بیان کرده است.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف به تشریح و تبیین چیستی و چگونگی اجتهاد مقاصدی پرداخته است. حقیقت اجتهاد مقاصدی، معنای لغوی و اصطلاحی مقاصد، اهمیت مقاصد، اقسام مقاصد، تعریف مصلحت و جایگاه آن در شریعت، مفاسد اجمالی سنت پیامبر، حقانیت اجتهاد مقاصدی، اهمیت و توجه به ضوابط مقاصد، دلیل مستقل بودن مقاصد، اجتهاد مقاصدی و علم پزشکی»، «دلایل شرعی تغییر فتوا»، «حقیقت اجتهاد گروهی»، «پیامدهای منفی شبیه‌سازی»، «نیاز به اجتهاد مقاصدی» برخی از موضوعات موردبررسی در این کتاب هستند.

معرفی کوتاه:در کتاب حاضر، مؤلف در ذیل مقدمه به تعریف لغوی و اصطلاحی وکالت، مشروعیت آن در منابع مورد اتفاق فقهای اسلامی و قوانین ملی و میثاق‌های بین‌المللی، اقسام وکالت، شرایط اخذ جواز وکالت، حقوق و وجایب وکیل مدافع و سرانجام اینکه آیا می‌توان از حضور وکیل مدافع در جلسات قضایی ممانعت کرد یا خیر و درنهایت، فرجامین واژگان پیوست به این اثر را به نتیجه‌گیری و ذکر برخی منابع خاتمه می‌دهد. مؤلف بیان می‌دارد که هرگاه آزادی و یا حقوق انسان به مخاطره افتد الزاماً باید از حق انتخاب وکیل مدافع بهره‌مند گردد.

مخالفت فقهای اسلامی و شیعی با نظام‌های حقوقی سکولار است، نه مخالفت با هر نوع نظام حقوقی و به تعبیر اهل منطق، نفی خاص یعنی حقوق سکولار مستلزم نفی عام، یعنی مطلق نظام حقوقی نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه پژوهشگر فلسفه دین و رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، طی یادداشتی پیرامون شبهه مخالفت فقه با حقوق، نوشت: مخالفت فقه با حقوق سخنی نیست که برای اولین بار گفته شده باشد این‌گونه سخنان هنجارشکنانه در دوران مشروطه هم توسط شبه لیبرال مسلکان مطرح بوده است حال که سابقه تاریخی این شبهه معلوم شد بدون طرح …

کتاب «الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه» از جمله دست نوشته‌های ارزشمند محقق نامی قرن دهم، شیخ محمدبن زین‌الدین معروف به ابن ابی جمهور احسائی است. کتاب مذکور منحصر به قواعد فقهی نیست، بلکه در آن تعدادی از قواعد اصولی و قواعد عربی نیز طرح شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، مؤلف در این کتاب فقط به آراء و نظرات علماء امامیه نپرداخته، بلکه بعضی آراء و فروع فقهیه علماء عامه را تحت عناوین «و فیه قولین» و «فیه احتمالان» بیان کرده است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف بررسی و معرفی کتاب مذکور به رشته تحریر درآورده است. وی در …

معرفی نشریات فقهی: فصلنامه فقه اهل بیت (به زبان عربی)

وحدت منفعلانه، تسلیم است اما وحدت فعالانه مشارکت است. وحدت منفعل حاصلش هضم شدن و گم شدن است اما وحدت فعال نتیجه اش همراهی و نقش آفرینی است. وحدت منفعل از سر ترس و ناچاری و انفعال و بدون برنامه است. یعنی من در شرایطی قرار می‌گیرم که خودم را به رنگ دیگران درمی‌آورم، هویت خودم را فراموش می‌کنم. به گزارش شبکه اجتهاد، موضوع وحدت یکی از بحث‌هایی است که ضرورت آن در سال‌های اخیر بیش از پیش مطرح شده است. مخصوصاً اینکه برخی جریان‌های انحرافی در شیعه و در اهل سنت با دامن زدن به تفرقه‌افکنی و عصبیت‌های مذهبی …

شهید صدر برای نخستین بار در فقه معاصر به استنباط نظام از منابع فقهی اقدام کرد. ایشان به دنبال این بود که ما بتوانیم از احکام فقهی ابواب مختلف به نظام فقهی اقتصادی منسجمی برسیم که بتواند به صورت نظام‌مند و سیستماتیک، سیستم‌‌هایی را برای مدیریت بازار، تولید، توزیع و مصرف در جامعه ارائه دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم معتقد است، شهید محمدباقر صدر در همه عرصه‌های فکری چون فقه، اصول، فلسفه، منطق، تفسیر و حتی در مباحث تاریخی وارد شده و نوآوری‌های بسیاری داشته است. پایه‌گذار مرکز …

این مقاله مضمون، تاریخچه و مستندات قاعده فقهی «اقامه الحدود الی الامام» را توضیح می دهد. به موجب این قاعده که در حقوق جزای نوین با عنوان اصل قضایی بودن مجازات ها شناخته می شود تنها مقامات صلاحیت-دار مجازند که در امور مربوط به مجازات مداخله کنند.

معرفی کوتاه:عظیم‌ترین میراث معنوی رسول‌الله (ص) و گنجینه جاویدان علوم و معارف بشری و منشأ اتحاد و حرکت امت اسلامی، قرآن است. در کتاب حاضر تلاش شده تا به شیوه‌ای تازه و جامع، در بررسی آیات قرآن، قوانین موضوعه ایران، اعم از مدنی، جزایی، خانواده، مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری آن مورد مطالعه قرار گیرد و ارتباط منسجم‌تری با آیات قرآن کریم برقرار شود. در این اثر همه آیات‌الاحکام به همراه قوانین موضوعه مربوط درج شده و از پرداختن به موضوعات غیرحقوقی پرهیز شده است.

معرفی کوتاه:بررسی ابعاد مختلف فقهی قاعده اضطرار در فقه شیعه امامیه است. در ابتدای این اثر تعریفی لغوی و اصطلاحی از اضطرار ارایه شده و پس از آن مفهوم قاعده اضطرار و مبانی روایی، قرآنی و عقلی آن در فقه شیعه امامیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. آن گاه نویسنده به موارد کاربرد این قاعده در مسائل مختلف فقهی اشاره کرده و کارکردهای آن را در عبادات و معاملات بررسی نموده است. در ادامه وی به موارد استثنای قاعده اضطرار پرداخته و رابطه آن با قاعده ضمان را تبیین کرده و برخی از مصادیق اضطرار را در احکام وضعی و تکلیفی و نیز آثاری را که این قاعده بر این قبیل از احکام می‌گذارد، مورد تجزیه و تحلیل فقهی قرار داده و دیدگاه‌های فقهای معاصر امامیه را در این زمینه منعکی کرده است.

اشاره ضمنی و غیر مستقیم به مفاهیم جدید و تخصصی زبان شناسی- البته نه با عناوین امروزی- همانند ابهام واژگانی، ابهام ساختاری، عبارت ارجاعی و تعیین مصداق آن، مشهود است. وجود چنین شواهدی در متون فقه اسلامی، تایید این فرضیه را قوت می بخشد که ردپایی از زبان شناسی حقوقی، در فقه اسلامی و تفاسیر فقها وجود دارد.

معرفی کوتاه:شرح و بررسی مدخل‌های اقتصادی فقه اسلامی با رویکردی تطبیقی و بر اساس دیدگاه‌های فقهای شیعه و اهل‌سنت است. در ابتدای این اثر تعریفی لغوی و اصطلاحی از اقتصاد و نظام و مکتب اقتصادی ارایه شده و مفهوم علم اقتصاد و رابطه بین مذهب و دین با آن بیان شده است. آن گاه جایگاه نظام مالی در اسلام و نیز ثروت و مصرف از دیدگاه قرآن و روایات اهل‌بیت(ع) بیان شده و ضرورت رعایت اخلاق و تقوای مالی مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه به شرح و بررسی برخی از الفاظ و اصلاحات اقتصادی از منظری فقهی پرداخته شده و توصیفی از اقتصاد جهانی، مسائل مستحدثه اقتصادی، بیع، صلح، شرایط عقد، مبانی اقتصاد اسلامی، راه‌های از بین بردن فقر در نظام و اقتصادی اسلام، اسباب ایجاد فقر در جوامع بشری، مذمت شدید فقر در فرهنگ اسلامی، رشد اقتصادی، اصول و قواعدد تطبیقی اقتصاد اسلامی، رابطه بین حکومت اقتصاد، وظایف حکومت در این زمینه، جایگاه تولید و کار در نظام اقتصادی اسلام، عوامل تولید، نسبت بین اخلاق و اقتصاد، زکات، اسراف و تبذیر و ... از دیدگاه فقه شیعه و اهل‌سنت ارایه شده است.

معرفی کوتاه:بررسی دیدگاه‌های امام خمینی و آیهالله سید ابوالقاسم خویی در مورد اصول عملیه و مبانی و شروط جریان آن‌ها است. در نوشتار حاضر نخست تعریفی از اصل در لغت و اصطلاح صورت گرفته و پس از آن کلیات قواعد علم اصول فقه در مورد اصول عملیه بیان شده است. آن گاه تعریفی لغوی و اصطلاحی از اماره صورت گرفته و فرق بین اصل و اماره بیان شده است. در ادامه سیر تاریخی استفاده از اصول عملیه چهارگانه یعنی برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب در فقه شیعه امامیه بیان شده و دیدگاه فقهای امامیه در مورد آن‌ها منعکس شده است. در بخش اصلی کتاب حاضر نویسنده به اختلاف نظر امام خمینی و آیهالله سید ابوالقاسم خویی در مورد مبانی، ارکان، شروط و کیفیت استفاده از اصول عملیه فوق الذکر اشاره نموده و با استناد به دیدگاه‌های فقهی و آثار این دو فقیه معاصر نظریات آنان را در مورد حقیقت و ادله مربوط به برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب با هم مقایسه نموده است. وی در همین راستا به ادله قرآنی، روایی و عقلی برائت، احتیاط یا اشتغال، تخییر و استصحاب از منظر آنان و سند و مفاد روایات مربوط به آن‌ها اشاره کرده و موارد و شرایط جریان داشتن هر یک از این اصول را از دیدگاه آن‌ها و با توجه به فتاوای ایشان بررسی کرده است.