آخرین اخبار

کتاب «اصول فقه نظام» به قلم استاد شیخ محسن اراکی از سوی نشر ناب ماندگار به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «اصول فقه نظام» اثر جدید استاد شیخ محسن اراکی، عضو شورای عالی حوزه و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم به همت موسسه حفظ و نشر آثار دفتر معظم‌له آماده و توسط انتشارات اندیشه ناب ماندگار منتشر شد. در معرفی کتاب این عضو جامعه مدرسین و مجلس خبرگان رهبری آمده است: اصول فقه نظام، دانش جدیدی فراتر از اصول فقه متعارف نیست؛ بلکه بخشی از همان اصول فقه متعارف است و تعریف اصول …

شبکه اجتهاد: هفتم ذی‌حجه سالروز شهادت امام پنجم شیعیان باقر علم النبیین است. آن حضرت در سال ۱۱۴ قمری به شهادت رسید. (شیخ مفید، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، ج ۲، ص ۱۷۹). آن امام همام شاگردان فراوانی داشت که علوم را از ایشان اخذ کرده و به نسل‌های بعدی منتقل کردند. در این نوشتار کوتاه مروری بر احوالات ۹ تربیت یافته مکتب امام باقر (ع) می‌شود. ۱. جابر بن یزید جعفی (م ۱۲۸ ق) ذهبی او را از بزرگترین علمای شیعه برشمرده است. (الکاشف، ج ۱، ص ۱۳۱) وکیع بن الجراح که دانشمند معروف اهل سنت است …

ما نمی‌توانیم بگوییم از سیره امام سجاد علیه‌السلام استفاده می‌کنیم که مناسک مقدم بر معنویت بوده است. اصلاً این حالت دوران بین معنویت و مناسک که شما فرض کرده‌اید برای هیچ‌یک از ائمه قابل اثبات نیست تا ما از سیره آن معصوم بفهمیم که کدام‌یک را اولویت داده است. دورانی نبوده است. اگر امام سجاد علیه‌السلام کثرت مناسک داشتند حتماً با روح و معنویت بوده است و اگر امام باقر علیه‌السلام سیره‌ای غیر از سیره پدر در پیش‌گرفته‌اند حتماً علتی داشته است. اختصاصی شبکه اجتهاد: شهادت امام محمدباقر (ع)، فرصت مناسبی است تا برخی از فرمایشات و سیره ‌این بزرگوار …

‌‌آیت‌الله سیدعلی محقق داماد در پاسخ به این سوال که چرا با این همه سابقۀ تدریس و مقام علمی و جایگاه اجتماعی، سراغ مرجعیت نرفتید و رساله ندادید؟ گفت: تعجب می‌کنم از بعضی آقایان که رساله می‌نویسند و اعلام مرجعیت می‌کنند. معنای اعلام مرجعیت مگر غیر از این است که ایها الناس، بیایید و بارتان را بر دوش ما بگذارید؟ آیا این کار عاقلانه است؟ مگر چه تکلیفی در کار است که این آقایان به سراغ مرجعیت رفتند. بالفرض که هیچ مرجعی در زمان فعلی وجود نداشته باشد، مجوز برای تقلید از علما و بزرگان گذشته که وجود دارد. ‌‌شبکه …

عربستان سعودی در اقدامی غیرمتعارف و اشتباه برای حجت‌الاسلام والمسلمین سید عبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت و سرپرست حجاج ایرانی، ویزا صادر نکرد و دلیل صادر نشدن روادید برای سرپرست حجاج ایرانی، رعایت شرط سنی زیر ۶۵ سال دولت عربستان در سال جاری برای حجاج عنوان شد. با این همه، چنین می‌نماید که انگیزه‌های سیاسی اصلی‌ترین دلیل پرهیز سعودی‌ها از صدور روادید برای نماینده حج و زیارت ایران بوده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، اعزام زائران حج تمتع کشورمان به عربستان به پایان رسید و ۳۹ هزار و ۶۳۵ ایرانی در قالب ۲۹۶ کاروان از …

متاسفانه این خیلی بدعت بدی است که در کشور ما هر روز عده‌ای پیدا می‌شوند که پزشکی و فیزیک و … را به مبانی دینی منتسب می‌کنند. این انتساب به نوعی تحقیر دین و دین‌داران است. معتقدم رسالت انبیای الهی تربیت نفسانی بشر است و همه انبیا الهی برای تربیت جان بشر به رسالت مبعوث شده‌اند و هدف آنها تاسیس علوم تجربی یا فنی نبوده است. پس دامن زدن به مباحث مثل طب اسلامی، فیزیک اسلامی و شیمی اسلامی اگر بی‌وجه نباشد، ضرورتی ندارد و باعث اتلاف استعداد و اوقات و سرمایه است و غالبا هم نتیجه‌اش باعث وهن دین …

مرحوم شهید صدر خواست رساله عملیه بنویسد، سعی کرد یک سنت جدیدی ایجاد کند و یک رساله‌ای به نام «الفتاوی الواضحه» نوشت، یعنی فتاوای آشکار و روشن، این کتاب شهید صدر تلاشی بود برای روز آمد کردن رساله‌‌های عملیه، اما همین تلاش هم حتی توسط شاگردان ایشان هم خیلی پی گرفته نشد. همچنین در دوران متأخر اقدامات دیگری هم شد، اما عمومیت پیدا نکرد. مثلاً مرحوم آقای عبدالکریم بی آزار شیرازی کتابی تحت عنوان «رساله‌‌های نوین» نوشت که همان رساله عملیه و فتاوی امام را در چند جلد تألیف کرد به طوری که برای مخاطبی که کمتر با ادبیات سنتی …

کتاب «شناخت شریعت: فقه اسلامی در دهکده جهانی» اثر محمد کشاوجی و رفیق عبدالله و ترجمه نورالدین الله‌دینی، با شمارگان هزار نسخه، ۴۴۰ صفحه و بهای ۱۴۰ هزار تومان از سوی نشر نامک روانه بازار نشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب ترجمه فارسی پژوهش دو وکیل مسلمان است که در فصل پایانی کتاب خود را اینگونه معرفی کرده‌اند: «ما هر دو وکیل و تحصیل کرده غرب هستیم و در جامعه مستعمره انگلیس متولد شده‌ایم که خود این جامعه به واسطه نژادپرستی و استعمار لطمه خورده است. ما اکنون به عنوان بخشی از جمعیت مسلمانان مهاجر این کشور در …

حجت‌الاسلام ایزدهی گفت: آنچه فقه را در مرز دانش قرار می‌دهد این است که فقه همواره فرزند زمان خودش بوده است و اگر فقه فرزند و ناظر بر نیازهای زمان خودش نباشد و نگاه به آینده نداشته باشد، در فرآیند روزمرگی می‌ماند و به روزآمدی تبدیل نمی‌‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، مطابق دیدگاه آیت‌‌الله خامنه‌‌ای، فقه سیاسی گرایشی بینارشته‌ای است که ضمن انطباق بر میراث علمی فقیهان شیعه، بر مبانی فقهی منسجم، منظم و روشمند مبتنی بوده و مشتمل بر مجموعه‌‌ای کامل از مباحث در سپهر سیاست و نظم سیاسی مطلوب است. کتاب «فلسفه فقه سیاسی از دیدگاه ‌‌آیت‌الله خامنه‌ای» …

درسنامه «نظریه ولایت سیاسی فقیه» اثر غلامحسن مقیمی در ۳۵۳ صفحه در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، پژوهش در حوزه اندیشه سیاسی از منظر دینی در راستای شناخت مبانی، سرشت و ساختار آن در سال‌‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ضرورتی انکار ناپذیر یافته است. «نظریه ولایت فقیه»، در سیر تاریخی خود از عصر حضور تا کنون، از دو مؤلفه مهم «نص» و «زمان و مکان» تغذیه کرده و تجربه اندوخته است. بدین لحاظ این نظریه صرفاً آرمانی نیست؛ بلکه آرمانی است …

حجت‌الاسلام نهاوندی با بیان اینکه لازم است مولفه‌های کلید الگوی حکمرانی مطلوب فقهی در متاورس، توسط حوزه با کمک مسئولین متولی نظام ترسیم شود و پیش‌دستی در بررسی ضوابط و مباحث متاورس تا حدودی سیطره مخالفان را می‌کاهد، اظهار کرد: حل مسائل فقهی متاورس به صورت نگاه خرد و جزءنگر که تکلیف فردی را مشخص می‌کند، پاسخگوی همه ابعاد فقهی متاورس نخواهد بود و به دلیل تاثیرات زیاد این فناوری، و سرعت زیاد ترویج آن، دروس خارج باید به این مبحث بپردازند. به گزارش شبکه اجتهاد، انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه‌‌های علمیه، هشتمی کرسی علمی ترویجی خود را با …

شبکه اجتهاد: در اولین سالگرد درگذشت داود فیرحی، سلسله یادداشت‌هایی از سید جواد طباطبایی در کانال تلگرامی وی انتشار یافت که در تداوم لحن تند و عتاب‌آلود طباطبایی، حاوی انتقادها و اتهام‌زنی‌هایی به فیرحی بود. پیش از آن نیز کتابی با عنوان «سکولاریسم پنهان»، حاوی گفتارها و نوشتارهایی از حجج‌اسلام والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری، حمید پارسانیا، عبدالحسین خسروپناه و عده‌ای دیگر، از سوی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در نقد اندیشه‌های حجت‌الاسلام والمسلمین داود فیرحی انتشار یافته بود. مواجهه انتقادی، تند و گاه عاری از اخلاق حرفه‌ای با اندیشه داود فیرحی، از دو سوی ناهمگون -که یکی او را …

استاد خارج فقه حوزه علمیه گفت: فهرست رساله‌‌های عملیه کنونی تقریبا مساوی با فهرست عناوین کتب فقهی است؛ فقهی که امروز در دروس خارج و پژوهشی درج‌ می‌شود، عناوین جدیدی به آنها اضافه شده است اما در رساله‌‌های عملیه به آنها پرداخته نشده است و لذا پیشنهاد این است که دو نوع رساله عملیه عام و رساله عملیه تخصصی نوشته شود و نیز در رابطه با عناوین جدید هم نسبت به عناوین حرفه‌ای و فنی و سخت، رساله مجزایی نوشته شود تا اهل آن حرفه و فن بتواند مراجعه کند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بنیادی با اذعان …

استاد علیدوست گفت: مرجعیت فتوا تابع شرایط و مسائل اجتماعی است؛ ما دوره سنتز را در پیش داریم. دوره تز دوره اثبات است؛ یعنی حاکمیت به آن می‌پردازد، ولی چون برخی انتظارات برآورده نمی‌شود، نوعی آنتی‌تز رخ می‌دهد که ما الان در آن قرار داریم، ولی خیلی چیزها در آینده روشن خواهد شد و در پرتو این روشنی وضعیت به نفع مرجعیت پیش خواهد رفت. به گزارش شبکه اجتهاد، در صدمین سال احیای حوزه از سوی مرحوم آیت‌الله عبدالکریم حائری یزدی قرار داریم، صد سالی که دنیا با سرعتی روزافزون با تحولات علمی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و … همراه بوده …

کتاب «بازاندیشی عدالت اجتماعی (چیستی، چرایی، قلمرو)» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم به همت مؤسسه بوستان کتاب در ۲۵۶ صفحه به چاپ رسید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) که در کنار عرصه‌‌هایی چون هرمنوتیک، فلسفه سیاسی، مباحث کلام جدید و …، سال‌‌ها در عدالت پژوهی نیز کار کرده، پس از نگارش مقالات متعدد در باب عدالت و کتاب‌‌هایی چون «نقد و بررسی نظریه‌‌های عدالت»، «جان رالز؛ از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی» و «مطهری و عدالت» اکنون پژوهش دیگری با نام «بازاندیشی عدالت …

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه از تغییرات مصوب شورای عالی برای فقه و اصول سطوح عالی حوزه‌های علمیه خبر داد و گفت: وقت آن رسیده کتبی که برای آموزش بهتر است انتخاب شود و فرصت‌های طلاب بی‌جا هزینه نشود، لذا قسمت «قطع» و قسمت «تعادل و تراجیح» کتاب رسائل حذف می‌شود و برای اولین بار رسماً «حلقه ثالثه» بدیل کفایه قرار گرفته و از آن امتحان گرفته خواهد شد. همچنین بخش‌های غیرمهم از برنامه آموزشی مکاسب حذف شده و برای مطالعه قرار داده شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد محمدمهدی شب‌زنده‌دار، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه و رئیس دفتر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از عوامل مهم و تأثیر گذار در «تولید دانش بنیان اشتغال آفرین» اینست که هر کارگر و کارمندی متمرکز و متخصص در یک کار باشد و به بیش از یک شغل نپردازد؛ زیرا هر چند در نگاه بدوی و به حکم اولی تصدی بیش از شغل منعی ندارد، اما اگر شغل دوم سبب ضعف در یکی از آن دو اشتغال بشود که نوعاً چنین است، در این فرض تصدی بیش از یک شغل جایز نخواهد بود، بلکه فرد شاغل، در مقابل نقص کمی و کیفی بوجود آمدۀ در شغل اول و یا دوم ضامن و مسئول …

در زمان مرحوم ‌‌آیت‌الله موسوی اردبیلی، استفتائات قضایی فراوان از ایشان‌ می‌شد و خیلی از این استفتائات که پاسخ داده شد، تصمیم گرفتیم یک کتاب تخصصی در این مورد کار کنیم که جلد اول آن در زمان حیات ایشان منتشر شد که در نوع خود بدیع و نوآوری بود. و آن هم این بود که یک توضیح المسائل جزایی نوشته شد که از بحث قضا، شهادات و حدود در بر‌ می‌گیرد که امهات مسائل را به صورت مسئله نوشته و در ذیل هر باب، استفتائات وارده درباره آن موضوع را به شکل استفتاء آوردیم یعنی تلفیقی از مسئله و استفتاء …

مدیر مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی گفت: مؤسسه موضوع‌شناسی مربوط به دستگاه فقاهت و حلقه واسطی بین فقاهت و حکومت است و می‌تواند، مهمترین نقطه برای تعامل فقه با سایر علوم و محلی برای همکاری عینی و عملی بین حوزه و دانشگاه باشد. این مؤسسه می‌تواند با تعامل سازنده با تمام دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و بدنه جامعه، نیازهای موضوع‌شناسانه آنها را به دست آورد و با نگاه فقهی، تبیین معتبری از موضوعات به دستگاه فقاهت برای صدور فتوا داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حجت‌الله بیات؛ مدیر مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی در گفت‌وگو با افق حوزه، ضمن معرفی …

برخی از عمل‌های زیبایی همراه با جراحی و شکافت بافت بدن است، مثل عمل بینی یا کاشت مو و برخی از عمل‌های زیبایی بدون جراحی است مثل برداشتن موهای زائد، یا خال‌کوبی. روایاتی در این موضوع می‌تواند مورد استدلال قرار گیرد از جمله روایت نبوی «لعن الله الواصله و المستوصله» که مرحوم شیخ در مکاسب محرمه به آن استدلال کرده‌اند. همچنین فراز دیگر این روایت که می‌فرماید: «لعن الواشمه و المستوشمه»، اشاره به خال‌کوبی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و المسلمین رفیع‌پور، در نشست تخصصی فقه سلامت که با موضوع «جراحی زیبایی از منظر فقه امامیه»، توسط هیئت اندیشه‌ورز …

تربیت سیاسی یکی از ساحت‌های بسیار مهم هست و در واقع حاکمیت همیشه تمایل داشته نهاد تربیت را با نظام اندیشه سیاسی خودش همگام بکند. عرصه تربیت سیاسی معرکه آراء است، به‌تبع آن تجویزات در تربیت سیاسی و سیاست‌گذاری و تجویزات آن می‌تواند معرکه آراء باشد. فقه تربیتی می‌خواهد وارد این عرصه بشود و روشن است فقه تربیتی می‌خواهد تجویز بکند، بنابراین اولاً باید به آن تبار توجه بکند، به دیدگاه‌های موجود توجه بکند، حتی دیدگاه‌های در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت رسمی توجه بکند و در واقع وارد بحث بشود. سؤال اینجاست آیا فقه تربیتی می‌تواند روشی را ابداع …

مرحوم امام درباره انفال و خراج رابطه امام و ملک امام یا رابطه امام و ملک مسلمین را مثل هم تلقی کرده‌اند که مصرف آن مصالح مسلمین است و رابطه همه این اموال با امام مثل اموال عمومی است و می‌فرماید مثل همه ‌دولت‌های امروزی که ‌دولت‌ها مالک اموال عمومی نیستند، امام هم مالک نیست بلکه متولی مال است که باید در مصالح عمومی مسلمین به کار رود؛ بنابراین، یا مالک این اموال جهت امامت است یا اصلاً مالکی ندارد و در هر دو حالت امام متولی آن است. امام که برای ابراز نظریه خود، نظرات متقدمین را نقد کرده …

در پی مصوبه شورای‌ عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران سه قوه درخصوص تعیین حداکثر افزایش اجاره‌بها در هر سال تا سقف ۲۵ درصد در تهران و ۲۰ درصد در شهرهای سراسر کشور، استفتائی از محضر مقام معظم رهبری صورت گرفت. به گزارش شبکه اجتهاد، در جلسه ۲۸ خردادماه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی که با حضور سران قوا و به ریاست آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور برگزار شد، وزیر راه و شهرسازی گزارشی از وضعیت بازار مسکن ارائه کرد. بر این اساس سران سه قوه تاکید کردند، سیاست‌ها و اقدامات لازم برای مدیریت حوزه مسکن سریع‌تر اجرایی و همزمان طرح دو …

اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی …

رهبر انقلاب در دیدار رئیس و مسئولان دستگاه قضایی، قوه قضائیه را رُکنی مهم و تأثیرگذار در مسائل کشور خواندند و توصیه‌هایی هشت‌گانه؛ عمل به سند تحول قوه قضائیه، مبارزه جدی با فساد، تشویق قضات و کارکنان شریف و زحمتکش، معطل نماندن هیچ‌یک از اختیارات و مأموریت‌های قانونی قوه، پیشگیری از جرم، تنظیم ارتباطات قوه قضائیه و ضابطان قضایی، مسئولیت قوه قضائیه در قبال امنیت روانی مردم و هر پرونده را تا آخر ادامه دهید و نهایی کنید، خطاب به مسئولان این قوه بیان کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز (سه‌شنبه) در دیدار رئیس قوه …

جناب عابدینی از انفتاح باب اجتهاد در شیعه گفته‌اند. به ایشان باید گفت انفتاح باب اجتهاد به معنای بی‌بنیانی و بی‌ضابطگی نیست؛ انفتاح باب اجتهاد به معنای پویایی اجتهاد اما در قالب انضباط و هنجارهای فقه است. آیا می‌توان انکار کرد که هر علمی باید با ابزارهای خودش پیش برود؟ برای مثال فردی هر روز ۹ صبح نمازی را خلق کند (شبیه به پیشنهادی که ایشان در باب حج دارند)، نماز جمعه را یکشنبه بخواند و روزه رمضان را در وقت گرما به زمستان منتقل کند و نام همه را اجتهاد پویا بگذارد! شبکه اجتهاد: چندی پیش استاد ابوالقاسم علیدوست …

«عصری سازی افعال پیامبر(ص)؛ مبانی، مراحل، نمونه‌ها» عنوان اثری است که به قلم حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مهدی مردانی، به‌تازگی از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی منتشر و روانه بازار نشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، الگو گیری از رفتار پیامبر(ص) همیشه آسان نیست و گاه بهره‌گیری از افعال ایشان به دلیل محدودیت‌های تاریخی دشوار می‌نماید. ازاین‌رو، برای الگو گیری از افعال پیامبری که چهارده قرن با مخاطب امروز فاصله دارد، می‌باید اقتضائات عصر جدید را در نظر گرفت و رفتارهای ایشان را متناسب بافرهنگ زمانه «عصری‌سازی» کرد؛ موضوعی که با توصیف متون رفتارشناسانه پیامبر(ص) پدید نمی‏آید و نیازمند …

آیت‌الله مکارم شیرازی، سکوت در مقابل سمپاشی‌ها را علت گسترش اختلافات بین‌ مذاهب و ادیان برشمرده و خاطرنشان ساخت: ما سالیان سال درمقابل گفته‌های آنان سکوت کردیم و دفاع جانانه نکردیم، اما این سفرها سبب می‌شود که بخشی از این سمپاشی‌ها برچیده بشود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در دیدار استاد علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه قم با اشاره به نتایج پربار سفر وی، به واتیکان و کشورهای اروپایی، گفت: با توجه به ویژگی‌های علمی، نواندیشی و دیدگاه همگرایی که در شما سراغ داریم، جنابعالی صالح‌ترین شخص برای این سفر بودید و بحمدالله این سفر دارای آثار …

کتاب «افواه الرجال» اثر مرحوم آیت‌الله‌ سید احمد زنجانی برای نخستین بار توسط انتشارات مرکز فقهی امام محمد باقر (ع) چاپ و منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، از مهمترین سنّت‌های دیرین و رایج در حوزه‌های علمیّه، سنّت تقریرنویسی است که با نگارش و ثبت دروس شفاهیِ بزرگان، نقشی سترگ در حفظ میراث علمی ایشان و انتقال آن به آیندگان دارد. کتاب «أفواه الرجال» از تقریرات ارزندۀ فقهی است که در آن، مرحوم آیت‌الله‌ سید احمد زنجانی، افادات چند تن از استادان خویش را با بیانی متقن و دور از اطناب، در قالب دو جلد، تقریر کرده‌ است. در این …

شبکه اجتهاد: متاورس هنوز یک فرضیه است و به‌عنوان پدیده‌ای غالب بر جوامع شناخته نمی‌شود. تمام اتفاقاتی که ما اکنون در فضای مجازی به آن دسترسی داریم، مسیری را در فیلم‌ها و رمان‌ها طی کرده است؛ خودِ اینترنت در بسیاری از فیلم‌‌ها و داستان‌‌های علمی-تخیلی به تصویر کشیده شد و بعدها وارد جامعه شد. متاورس اولین بار در سال ۱۹۹۹ در رمان «سقوط برف» توسط «اِستِفِنسون» استفاده شد که معمولاً رمان‌‌های علمی-تخیلی او در جهان، خوب ترجمه و خوانده می‌‌شود. او کلمه «متاورس» را برای سرزمینی خیالی که توسط آواتارها مدیریت می‌شود و انسان‌‌ها با آواتار و شخصیتِ شبیه‌سازیِ خودشان …