اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: قال الله الحکیم فی کتابه الکریم: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا الله وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»(۱) حضرت امام جعفر صادق علیه السلام با آن شخصیت بسیار با عظمت علمی ‌و جامع الأطرافشان، بر تمامی عالم اسلام حق دارند، یعنی در تمام رشته‌های علمی، اسلامی، ‌از ایشان، هدایت‌ها و معارفی که کافی و وافی باشد باقی مانده است؛ در رشته الهیات، عقاید، توحید، اخلاق، فقه، احکام، تفسیر قرآن و همه علومی ‌که در اسلام مطرح بوده، آثار حضرت صادق علیه السلام درخشندگی و تابندگی فوق‌العاده‌ای دارد که نه فقط در بین ما شیعیان، بلکه در تمام عالم اسلام، جلوه خودش …

حجت‌الاسلام متقیان گفت: در نگاه اصولیون، «مولویت» مربوط به علم کلام دانسته شده و امتداد در اصول پیدا نکرده است اما شهید صدر (ره) این نگاه کلامی را در مفهوم سازی و در منطق تفقه و علم اصول جریان داده است. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «شأن شارع در مقام تخاطب از منظر شهید صدر» به همت فرهنگستان علوم اسلامی و با حضور حجت‌الاسلام محمد متقیان پژوهشگر فرهنگستان، در اتاق جلسات ساختمان مفید در قم برگزار شد. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این نشست علمی به نقل از پایگاه وسائل است: شأن شارع در مقام احتجاج شارع اقدس با …

باب حج «تقریر الحقیقه فی شرح تحریر الوسیله» تألیف آیت‌الله احمد بهشتی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به زیور طبع آراسته شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، باب حج در کتاب «تحریر الوسیله» اثر گران‏سنگ امام خمینی (ره) مطرح شده و نکته سنجی‌های دقیق دارد. آیت‌الله احمد بهشتی که از شاگردان امام خمینی (ره) و عضو مجلس خبرگان رهبری است، در اثر حاضر با نام «تقریر الحقیقه فی شرح تحریر الوسیله» این باب را به تفصیل شرح کرده و زوایای گوناگون آن را کاویده است. این اثر به زبان عربی در سال جاری به همت مؤسسه بوستان کتاب دفتر …

رئیس دانشکده علوم و معارف حدیث می‌گوید: ما در مباحث فقه السیره بسیار فقیریم. فقیر کسی است که نانِ بخور و نمیر دارد. ما هیچی نداریم. متأسفانه قواعد و ضوابط استنتاج هم موجود نیست و این کارِ ما را دشوارتر می‌کند، خصوصاً اینکه تاریخ را گزارش حوادث در نظر می‌گیرند که چندان فایده ندارد. آنچه باید رونق یابد تحلیل تاریخی است. برای این کار لازم است فرد تاریخ‌نگار حافظه و استعداد زیاد، زیرکی، فطانت و خلاقیت داشته باشد و حتی با علوم دیگر آشنا باشد و سؤالات متعددی در جهات مختلف سیره داشته باشد تا بتواند عصری‌سازی سیره را انجام …

شبکه اجتهاد: در این گفتار مختصر بر یک نقطه و مطلب متمرکز می‌شویم و آن: پیامدهای شیوه اجتهادی آیت‌الله خویی بر محافل علمی کنونی حوزه علمیه قم است. دیگر موضوعات مرتبط را به مجالی دیگر وا می‌نهیم. تردیدی نیست آیت‌الله خویی پیش از این که بر حوزه علمیه قم تأثیر نهاد، در حوزه علمیه نجف اشرف تغییر و دگرگونی به عمل آورد. شیوه و تجربیات ایشان چندین ویژگی دارد: ۱- شهامت علمى متوازن: نتایج و دستاوردهای اجتهادی ایشان بیانگر این امر بوده، از نظریات مشهور فقهی تحت تأثیر قرار نمی‌گرفت. بررسی بحث‌های فقهی ایشان ما را به چنین برداشتی می‌رساند. …

شبکه اجتهاد: سخن بر سر این نیست که اظهار نظر درباره مسائل اسلام‌شناسی و تفسیر قرآن و شناخت سیره و دین‌شناسی مخصوص طبقه خاصی است. بر عکس، نه تنها این امور به‌مثابه دانش‌هایی بشری عرصه مطالعه و اظهار نظر و مشارکت جمعی است و این در واقع یکی از پیامدهای تجدد هم هست بلکه در خود اسلام هم هرگونه محدودیت آموزش و نمایندگی به نام اسلام و انحصار آن به یک طبقه معین منع شده است. قرآن هم همگان را به تأمل در آیات الهی دعوت می‌کند و سنت تمدن اسلامی هم شاهدی است بر این معنا که آموزش‌های دینی …

گزاره‌های فقهی ما حاصل فهم فقیه از متون دینی است. بر این اساس این فهم یعنی فهم فقیه به خودی خود فاقد اعتبار است، یعنی فهم فقیه بما هو فهم فقیه، یک جایگاه خاصی ندارد آنچه که مهم است آن متن دینی است که فقیه می‌خواهد از آن استنباط کند، اما این متن دینی که فقیه می خواهد از آن استنباط کند یک زمینه‌هایی برای صدور دارد که اگر نسبت به زمینه‌های صدور آن بی توجهی کنیم طبیعتاً دچار اشتباه در عملکرد و کارکرد فقه می‌شویم. اختصاصی شبکه اجتهاد: کارآمدی فقه، به روشنی از چالشهای روزگار معاصر است. برخی این …

جلد سوم کتاب «الطاف الرحمن فی فقه القرآن» اثر آیت‌الله سبحانی و  چهارمین جلد از کتاب «جرعه‌‌‌‌‌ای از دریا» تالیف آیت‌الله شبیری زنجانی به‌تازگی چاپ و روانه بازار نشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، جلد سوم کتاب «الطاف الرحمن فی فقه القرآن» که دربردارنده تفسیر و تبیین آیاتی از قرآن کریم است، توسط آیت‌الله جعفر سبحانی تالیف شده و انتشارات توحید آن را چاپ کرده است. جلد سوم این اثر، به آیات الاحکام در موضوعات: «طلاق؛ اطعمه و أشربه؛ ارث؛ قضاء؛ شهادات؛ حدود؛ دیات؛ اسراف؛ تبذیر؛ بدعت؛ تکفیر؛ نسخ؛ تعزیر؛ تسلیم»‌‌ می‌پردازد. بنابراین گزارش، جلد اول این اثر شامل آیاتی …

«مقاصد شریعت»، «توسعه استنباط از قرآن»، «ابتناء احکام شرعی بر ارزش‌‌های اخلاقی» و «نگاه اجتماعی به فقه» مفاهیمی هستند که در جهت پاسخگویی دقیق به مسائل حقوق عمومی قابل اتکا می‌باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین، سومین و چهارمین نشست از سلسله نشست‌‌های «نظریه دولت» با ارائه ‌‌حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد جواد ارسطا با موضوع «امکان سنجی حقوق عمومی اسلامی» و حضور اساتید حوزه و دانشگاه برگزار شد. در این جلسه دکتر ارسطا به بحث «مبانی پاسخگویی اسلام در زمینه حقوق عمومی» پرداخت و اشاره کرد: در این زمینه مفاهیم جدیدی در فقه جهت پاسخگویی دقیق به مسائل قابل …

شبکه اجتهاد: با نگاهی به دروس خارج حوزه علمیه یک نکته بوضوح خودنمایی‌‌ می‌کند و آن این که در نوع دروس بررسی تاریخچه مسئله کنار گذاشته شده است. پیش از این بوده‌‌‌اند مدرسینی که در هر مسئله فقهی یا اصولی ابتدا تاریخ مساله را از ابتدای پیدایش تا کنون در فقه یا اصول شیعه و اهل سنت بررسی‌‌ می‌کرده‌اند. الآن هم کم و بیش هستند مدرسان محقق و توانمندی که بر این عهد استوار مانده و دروس مجتهدپروری دارند؛ اما تعداد این درس‌‌‌‌ها اندک است. نکته مهمتر موضوعی است که تا پیش از این هم بسیار نادر بوده و خود …

واقعا اسلام از دست دو دسته نادان، نالان است: یکى آنهایى است که اخبار ضعیفه را قاطى اخبار صحیحه کرده، همه را وحى مُنزل مى‏‌دانند؛ و دیگرى هم آن‌هایی هستند که اخبار صحیحه را قاطى اخبار ضعیفه کرده، فاتحه همه را مى‌‏خوانند! هر دو دسته، فاقد قوّه تمییزند و قضاوتشان، سر بى‌‏صاحب تراشیدن است! شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید احمد زنجانی صاحب کتاب «الکلام یجرّ الکلام» درباره جایگاه ویژه اجتهاد در علوم دینی و روش تخصصی و پر زحمت شناخت احادیث صحیح می‌نویسد: «…علوم دیانتى گاه مورد سوء استفاده واقع مى‏‌گردد؛ آن هم در وقتى است که به دست نادان بیفتد …

با خاتمه یافتن مهلت فعالیت اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیه، در آخرین جلسه جامعه مدرسین حوزه علمیه اعضای جدید توسط این نهاد انتخاب و اسامی آنها جهت تأیید خدمت مراجع و رهبر معظم انقلاب ارسال می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، در آخرین جلسه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ترکیب جدید شورای عالی حوزه، مشخص شد و در نهایت باید به تأیید مقام معظم رهبری و مراجع تقلید برسد. اعضای شورای عالی حوزه با رأی‌گیری اعضای جامعه مدرسین تعیین می‌شوند و با انتخابات اخیر حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد غروی و آیت‌الله مرتضی مقتدایی از جمع هفت نفره شورای عالی حوزه کنار رفتند. …

این متن، گزارشی از مجلد اول کتاب شرح اصول اعتقاد اهل السنه و الجماعه، از طبری لالکائی (م ۴۱۸) است، معتقداتی که متعلق به اصحاب الحدیث بوده و طی قرن‌‌های سوم و چهارم به تدریج شکل گرفته و در رساله‌‌ها و کتاب‌های اعتقادیه ارائه شده است. این آثار و از جمله همین کتاب، منبع مهمی برای شناخت تاریخ تفکر و اندیشه میان مسلمانان است، منابعی که دست کم میان ما، کمتر به آنها توجه شده است. نویسنده، پیش از این، گزارشی از صریح السنه طبری، و برخی دیگر از این اعتقادیه‌‌ها نوشته است. یک جنبه مهم آنها، مبارزه با عقل …

با هدف پاسداشت میراث گرانقدر عالمان و دانشمندان اسلامی نسخه سوم نرم‌افزار مجموعه آثار استاد شیخ محمد سند در قالب کتابخانه استاندارد نور، تولید شد. به گزارش شبکه اجتهاد، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در راستای تولید نرم‌افزارهای مجموعه آثار، با هدف پاسداشت میراث گرانقدر عالمان و دانشمندان اسلامی و دستاوردهای مراکز و مؤسسات علمی و پژوهشی، نسخه سوم نرم‌افزار مجموعه آثار استاد شیخ محمد سند را در قالب کتابخانه استاندارد نور، تولید کرد و به‌زودی در معرض استفاده کاربران محترم قرار خواهد داد. این گزارش می‌افزاید؛ متن کامل ۹۹ عنوان در ۱۳۳ جلد کتاب از آثار استاد شیخ …

اگر رأی مبارک اقتضا فرماید برای آن‌که قطره‌ای از قطرات دریای علم و دانش بندگان در دسترس تشنگان و طالبین قرار گیرد با خواست خداوند فعلاً به طبع و نشر همین‌ جزء که تقدیم شده اقدام گردد. شبکه اجتهاد: سنت‌های غنی حوزه میراثی گران‌سنگ در تربیت و تعلیم اندیشه دینی است. یکی از این سنت‌ها نگارش تقریر دروس اساتید توسط شاگردان برجسته‌است که پس از ملاحظه استاد به عنوان متنی پژوهشی و مستندی علمی تحت اشراف و حمایت استاد، منتشر می‌گردد. در این میان ارتباط دوسویه‌ استاد و شاگرد که توأم از ادب، اخلاص، نقادی، معنویت و ارتقای دانشی‌ است، …

‌‌حجت‌الاسلام خسروپناه ضمن اشاره به نوآوری‌‌های مکتب امام خمینی (ره) ابراز داشت: برخی می‌گویند که فقه امام، فقه اجتماع است اما این صحیح نیست زیرا هیچ فقیهی نیست که فقه اجتماع نداشته باشد. امام علاوه بر فقه اجتماع، فقه الحکومه نیز داشت؛ یعنی رویکرد حکومتی به سرتاسر فقه داشتند و این گونه نبود که بخشی از فقه امام، فقه الحکومه است. ملا احمد نراقی و از فقهای حاضر نیز همچون آیت‌الله سید محمد صادق روحانی بخشی از فقه را به فقه الحکومه اختصاص دادند، اما رویکرد امام الفقه الحکومی بود و این جزء ابداعات و خاصّ مکتب امام (ره) است. …

شبکه اجتهاد: آنچه از شهید صدر درباره امام خمینی (ره) معروف شده، جمله‌ای است که از اولین روز‌های پیروزی انقلاب از شاگردان شهیدصدر در ایران نقل شد و شهرت یافت: «ذوبوا فی الامام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام». اما این همه آنچه شهیدصدر درباره امام خمینی گفته، نیست. در نامه‌ها و نوشته‌های شهید صدر تعابیر گوناگونی درباره انقلاب اسلامی ایران و به‌طور ویژه امام خمینی (ره) وجود دارد که بیانگر مفاهیم ارزشمندی در تاریخ انقلاب اسلامی است. شاید آن‌قدر حمایت شهید صدر از امام و انقلاب برجسته و پررنگ بوده است که ظرافت‌ها و آموزه‌های این کنش تاریخی شهید …

ثبت نام پذیرش از داوطلبان برادر جهت ورود به حوزه‌‌های علمیه در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تا ۵ تیرماه تمدید شد. به گزارش شبکه اجتهاد، بر اساس این گزارش: سامانه ثبت نام پذیرش حوزه‌‌های علمیه برای سال تحصیلی جدید فعال شده است و تا۲۰ خرداد ماه ادامه خواهد داشت. علاقه‌مندان به ورود به حوزه‌‌های علمیه جهت ثبت نام و تشکیل پرونده الکترونیکی و اطلاعات بیشتر در سایت سنجش و پذیرش حوزه‌‌های علمیه باید به آدرس https: //paziresh. ismc. ir مراجعه کنند و برای دریافت دفترچه ثبت نام اقدام نمایند. جزئیات ثبت نام: کارت ورود به جلسه آزمون در سامانه پذیرش از …

کتاب ارزشمند «مستنبطات الأعلام فی شرح مستثنیات الأحکام» اثر ابتکاری مرحوم آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی برای نخستین بار توسط انتشارات مرکز فقهی امام محمد باقر (ع) چاپ و منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بسیاری از احکام شرعی در سرتاسر فقه، دارای استثناءها و تخصیص‌هایی است. مرحوم آیت‌الله‌ سید احمد زنجانی در رساله مستثنیات الأحکام حدود ۷۰۰ مورد از مواردی را که از احکام شرعی کلی استثنا شده‌اند گردآوری نموده است و سپس شرحی تفصیلی و استدلالی بر آن نوشته است که «مستنبطات الاعلام» نام دارد. از ویژگی‌های آثار آیت‌الله حاج سید احمد زنجانی(ره)، که باعث تمایز ایشان از …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله بروجردی اعلی‌الله‌مقامه زعیم بزرگ شیعه است که در عصر خود، نمونه ممتاز و آسمانی از رجال ایمان، خداپرستی و خداخواهی و وجودش، سرشار از عقیده و توحید بود. آن فقیه عالی‌مقام، در اخلاق کریمه، بزرگی و بزرگواری به‌حق، یادگاری از جدّ بزرگوارش سبط اکبر علیه‌السلام بود. بیم از خداوند: جهات عظمت شخصیت، در وجود ایشان جمع شده بود؛ بزرگ‌ترین آنها بیم از خدا و حساب روز جزا بود؛ با تمام وجود، خدا را باور و به قیامت اعتقاد داشت. دوری از دنیاطلبی: دنیاطلبی و ریاست‌خواهی در او دیده نمی‌شد. او خود می‌فرمود – و در صداقت و …

وقتی که اقتصاددان با موضوع پیچیده‌ای مثل نظام اقتصادی روبرو است، آن‌گاه من بیایم یک احکام کلی انتزاعی که ناظر به موضوع نیست و از آنها نمی‌تواند جز عدم مخالفت قطعی، چیزی در بیاورد را به او بدهم، بعد بگویم که بقیه‌اش با تو، نتیجه‌اش می‌شود همین بانک. الآن هم بعد از ۴۰ سال که می‌خواهیم بازنگری بکنیم، فقط چند تا گوشه‌اش را داریم اصلاح می‌کنیم تا از ما جریمه تأخیر نگیرند. اختصاصی شبکه اجتهاد: در طول سالهای طولانی که حوزه علمیه، پرچمدار دانش و علم در کشورهای اسلامی بود، دانش فقه نیز ترکتازی می‌کرد. اما با ایجاد دانشگاه‌ها و …

امام، مرد فیلسوفی بود و در فلسفه صاحب نظر بود، اما به هیچ وجه من الوجوه مباحث فلسفی را داخل در فقه نمی‌کرد و این مطلب را مکرر می‌فرمود که فقه را باید از دید و فهم بازاری‌ها و طبق کلمات ائمه سنجید و آن طور باید به روایات و احادیث نظر کرد نه به عنوان یک فیلسوف صاحب نظر در مسائل دقیق فلسفی. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله مصطفی اشرفی شاهرودی، استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه مشهد و از شاگردان برجسته و مستشکل درس امام خمینی در نجف اشرف، به مناسبت سالگرد ارتحال معمار و رهبر کبیر انقلاب …

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان با تاکید بر اینکه باید همه ابعاد شخصیتی امام خمینی(ره) بررسی شود تا به نتیجه مطلوب برسیم، تصریح کرد: البته فهم همه خصوصیت‌های ایشان کار عده خاصی از افراد است و تمام مردم‌ نمی‌توانند آن را درک کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، ‌آیت‌الله سید حسن مرتضوی شاهرودی از اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد با اشاره به  سالروز ارتحال امام خمینی(ره) درباره شخصیت ایشان، گفت: مناسب است کتاب‌های زیادی درباره خصوصیت‌های استاد ما نوشته شود. عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان افزود: خصوصیتی مانند شجاعت و علمیت ایشان را همگان‌ می‌فهمند و مقدار آن را …

اصل تاثیر زمان و مکان در فقه را فقها اجمالاً پذیرفته‌اند و بزرگانی مثل مرحوم امام هم آن را مطرح کرده و بر آن تاکید داشته­اند؛ اما این به معنای  آن نیست که هر نوع تغییر شرایط، در تغییر احکام موثر باشد بلکه باید شرایط خاص زمانی و مکانی که در ملاکات احکام تاثیرگذار است، آن هم به صورت قطعی، توسط فقها شناسایی شود و در صورت تغییر شرایط به طوری  که موجب از دست رفتن ملاک شود برداشت فقیه هم از ادله چیز دیگری خواهد بود. مثلاً اگر فقیهی تشخیص دهد که اذن گرفتن زن برای خروج از منزل …

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان اینکه مذاق شارع، قواعد کلی و مسائل کلی، فقه را نظام‎مند می‎کند، گفت: روح فقه را بر فقه حاکم می‎کند و فقیه در یک فرع جزئی که می‎خواهد فتوا دهد باید ملاحظه این عناصر سه‎گانه را بکند. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علی‌اکبر سیفی مازندرانی در تبیین نظریه «فقه فعال» به تفاوت مفهومی فقه در ادبیات کنونی با ادبیات روایی- قرآنی اشاره کرد و گفت: باید فقهی که اسلام و قرآن به ما عرضه کرده و فقیه بحث می‌کند، فقهی باشد که بتواند حکومت اسلام را اداره کند. این استاد خارج فقه …

کتاب «شرح‌صدر؛ سیری در زندگی، زمانه و اندیشۀ استاد شهید آیت‌الله سید محمد باقر صدر» با ترجمۀ اسماء خواجه‌زاده منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «شرح‌صدر» ترجمه کتاب «شهید الاُمه و شاهدُها» اثر شیخ محمدرضا نعمانی از شاگردان و همراهان شهید سید محمدباقر صدر است. او تنها کسی بود که توانست به‌دور از چشم مزدوران بعثی در دوران حصر، همراه شهید صدر و خانواده‌اش باشد و این فرصت استثنایی سبب شد او تنها کسی باشد که روایت‌هایی دست اول را از یکی از مهم‌ترین دوره‌های زندگانی آن شهید والامقام ثبت و ضبط کند. شیخ محمدرضا نعمانی در مقدمه کتاب …

استاد ربانی بیرجندی به‌صورت مصداقی کارکرد و فوائد منهج شناسی را در «حسن ابن ابی‌عقیل عمانی» دنبال می‌کند و ضمن بررسی منهج فقهی او، علل چرایی اتهام عمل به قیاس عمانی را مورد بررسی قرار می‌دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دانش «تاریخ فقه و فقها» یکی از علومی است که جای خود در بین محققان باز نموده و علاقه‌مندان فراوانی پیدا کرده است. در میان علمای اهل‌سنت این دانش با عنوان تاریخ فقها چون آثار طبقات الشافعیه، طبقات الحنابله، طبقات الاحنفیه مکتوب شده است اما در میان شیعه کتاب مستقلی نگاشته نشده و ضمن کتب تراجم به بررسی زندگی فقها …

فاطمه سادات نبوی، در مقاله خود با عنوان «رویکردی منطقی-ریاضی به اصول فقه» پس از معرفی اجمالی رویکرد ریاضی به منطق و بیان مختصری در تعریف اصول فقه، منطق صوری اصول فقه را در قلمرو منطق ریاضی جستجو می‌کند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در دهه‌های اخیر، صوری سازی با استفاده از ساختارهای ریاضی، در بسیاری از مباحث که ماهیت منطقی دارند، گسترش یافته است. اصول فقه یکی از این حیطه‌هاست که ماهیت منطقی دارد و در حقیقت همان منطق حاکم بر استدلال فقهی می‌باشد. طراحی یک ساختار به سبک منطق ریاضی برای اصول فقه، هم به لحاظ فراهم آوردن ابزاری …

دومین گعده علمی فقه حکومتی، با حضور استاد علی اکبر سیفی مازندرانی نظریه‌پرداز ایده «فقه فعّال» و از اساتید دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم برگزار می‌شود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دبیرخانه همایش فقه حکومتی دومین گعده علمی را با حضور استاد سیفی مازندرانی و ارائه ایده «فقه فعّال» برگزار می‌کند. بنابراین گزارش، دومین گعده فقه حکومتی دوشنبه ۱۲ خردادماه ۱۳۹۹ همراه با پرسش و پاسخ مقررین و شاگردان سایر اساتید مطرح در عرصه «فقه حکومتی» همراه خواهد بود. پیش‌تر نیز این جلسه با حضور استاد سید احمدمددی برگزار شده است که می‌توانید گزارش آن را در شبکه …

دین تنها با امور ثابت سر و کار ندارد، احکام شرعی به دو قسم ثابت و متغیر منشعب می‌شود و متغیر دانستن پار‌های از احکام ثانویه و حکومتی، منافاتی با قدسی بودن و نقدناپذیری و حجیت ندارد؛ بنابراین وجود عنصر مصلحت در نظام اسلامی به معنای عرفی شدن فقه شیعه یا سکولار کردن دین، یا معنای انتقال از ساحت قدسی به ساحت عرفی و به حاشیه راندن دین از متن زندگی نیست بلکه به گستره حداکثری دین و شریعت دلالت می‌کند. شبکه اجتهاد: یکی از نوآوری‌های امام خمینی(ره) در فقه اسلامی، مفهوم مصلحت است. مصلحت را شیخ مفید در فقه امامیه …