یادداشت فقهی و اصولی

شبکه اجتهاد: در لحظاتی که مسلمانان ایران و منطقه و حتی نامسلمانان آزاده جهان در سوز سردار دلها، سپهبد حاج قاسم سلیمانی ومجاهد بزرگ ابومهدی المهندس و همراهان آنان می‌سوختند، و تنها امیدشان به وعده صادق رهبری معظم حفظه الله مبنی بر”انتقام سخت” بود تا آتش شعله ور دلهایشان را آرام سازد، جناب آقای سروش محلاتی با انتشار متن مختصری تحت عنوان «ادب انتقام»، با استفاده از ادله سعی در خدشه در مشروعیت این انتقام مقدس داشته‌ا‌ند. محور یادداشت ایشان استناد به روایتی است که برخی در شان نزول آیه ۱۳۶ از سوره نحل آورده‌اند؛ بنا بر نحوه استناد ایشان …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ارتباط فقه و زمانه و رویکردهای گوناگون بدان را، حول دو محور اساسیِ: یکم) انضباط فقهی جهت محافظت از ستون فقه و هنجارهای علم فقه؛ و دوم) توجه به اقتضائات و حوادث واقعه مبتنی بر ظرفیت‏ های موجود در فقه؛ می‏ توان به سه دسته نگرش کلی تقسیم ‏بندی نمود: یکم) گروهی با جمود بر محور اول عملاً اجازه نمود محور دوم را از فقه ستانده ‏اند. این گروه سودای حفظ ستون فقه و هنجارهای آن را داشته و خود را مؤظف به رعایت انضباط فقه، فارغ از اقتضائات و حوادث واقعه می‏ دانند. دوم) گروهی نیز …

شبکه اجتهاد: کتاب «تکوین نهاد مرجعیت تقلید شیعه» نوشنه محسن صبوریان با فصلی در شرح برخی نظریات ماکس وبر آغاز شده است. با اینکه نویسنده در این فصل مقدماتی شرحی مختصر از آنچه دیوانسالارانه شدن نهاد مرجعیت تقلید شیعه نامیده، ارائه کرده است، اما در ادامه کتاب چنان که انتظار است، به بسط ارتباط چارچوب مفهومی برگزیده شده با داده‌های تاریخی نپرداخته است. در واقع، غیر از فصل چارچوب پژوهش، باقی کتاب تنها شرحی است تاریخی (و تا حدود زیادی تکراری) از قدرت‌گیری مرجعیت شیعه در عرصه اجتماعی و سیاسی. این چیزی است که نویسنده در فصل مقدماتی نامش را …

اختصاصی شبکه اجتهاد: امروز امت مقاوم اسلام در سوگ فرزند مجاهد و سردار رشیدش نشست. سوگی که آنان را اندوهناک ساخت و قومی دیگر را در شادمانی فرو برد. بی‌شک درخت پرثمر اسلام در تنگناهای خطرآفرین، از خون مجاهدان والایی سیراب گشته است که به صاحب ذوالفقار و فرزند مظلومش سالار شهیدان اقتدا کرده‌اند. به این مناسبت پیامی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی صادر گردید که باید آن را پاسخی به پرسش‌های غم‌بار امیرمؤمنان علیه‌السلام پس از شنیدن شهادت مالک اشتر دانست. شیخ مفید نقل می‌کند که امام علیه‌السلام پس از شنیدن خبر جانکاه شهادت مالک به منبر رفته …

اختصاصی شبکه اجتهاد: هر اندازه که شهادت حاج قاسم سلیمانی، عجیب و غیر مترقبه بود، حوادث پس از شهادت وی، غیرقابل انتظارتر به نظر می‌رسد. تنها چند ساعت پس از اعلام خبر شهادت وی، تقریبا در تمام شهرهای کشور، مردم بی دعوت و اعلامیه، به خیابان آمدند و در عزای فقدان او به سوگ نشستند. در همان چند ساعت، بسیاری از مغازه‌ها، پارچه سیاه بستند و هر عکسی که از حاج قاسم داشتند را به در و دیوار آویختند. تقریبا تمام ایران ناراحت و غمگین بودند. شاید بتوان گفت این حجم از ناراحتی و غمی که کشور را فراگرفته است …

شبکه اجتهاد: امروز بار دیگر مردی آسمانی که تنها ۶۳ بهار به خود دیده بود، کوله‌بار عزت و شجاعت و غیرت و مردانگی و شرافت و حق‌طلبی و خداگونگی خود را نزد ما زمینیان به یادگار گذاشت، کالبد تن رها کرد، به دنیا خندید و رفت. میلیون‌ها انسان وارسته حق‌جو به ویژه در میان آحاد امت اسلامی از لحظه شنیدن این خبر با دلی شکسته و دیده‌ای اشک‌بار و بغضی بر گلو نشسته و قلبی داغدار با آمیخته‌ای از اندوه و حسرت و حس انتقام و نفرت فزاینده از “شقی‌ترین آحاد بشر” و اتباع و اذنابش همراه شدند. او به …

شبکه اجتهاد: در ساحت فقه حکومتی، فقه با حقوق از دو جهت کلی می‌تواند رابطه داشته باشد: یکی از جهت روشی و دیگری از جهت ماهوی. منظور از مناسبات، روابط است؛ یعنی چگونه می‌توان در حوزۀ مباحث مربوط به حکومت و حقوق عمومی از فقه استفاده کرد. از دو جهت می‌توان از فقه بهره‌مند شد: از حیث روشی و از حیث ماهوی. در این بخش به مناسبات روشی فقه با حقوق پرداخته می‌شود. از حیث روشی، سه عنوان را می‌توان از هم‌دیگر متمایز کرد. الف) باز خوانی کتاب و سنت بر اساس حقوق عمومی می‌توان کتاب و سنت را بر …

مراجع بزرگوار تقلید و عالمان دینی اشکالات متعددی از جهت فقهی بر وضعیت کنونی نظام بانکی‌ دارند که مهم‌ترین آن‌ها عدم اهتمام بانک‌ها بر اعطای قرض‌الحسنه، شبهه ربوی بودن سودهای علی‌الحساب بانکی، صوری شدن قراردادهای تسهیلاتی بانک‌ها، معضل جریمه تأخیر و عدم نظارت شرعی بر عملکرد بانک‌هاست. شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، در یادداشتی، به بررسی فقهی طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران نسبت به شرایط کنونی نظام بانکی پرداخته است که متن این یادداشت به نقل از ‌رسانه‌ها در ادامه می‌آید: بسم الله الرحمن الرحیم فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله جوادی آملی علاوه بر پرداختن تخصصی و عمیق به مباحث قرآنی و فلسفه و عرفان- بر خلاف بسیاری از حکمای گذشته و حال- توفیق شایانی هم برای پرداختن تخصصی و مفصل به مباحث فقهی-اصولی [۲] داشته‌است و حجم قابل توجهی در کتابخانه بزرگ و پربار وی به آثار فقهی اختصاص دارد. مطالعه همین نوشته کوتاه به خوبی روشن می‌کند که دستاوردها و توفیقات فقهی وی-با توجه به تعدد و تنوع ساحات فکری که دارد- از بسیاری از علما که فقط به فقه و اصول پرداخته‌اند بیشتر است و این مسئله با مقایسه به خوبی روشن می‌شود. درآمد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از برگزاری چند نشست از سلسله نشست‌های علمی فقه مقاصدی توسط گروه عصرانه علمی مدرسه علمیه امام کاظم (ع)، حمیدرضا تمدن، پژوهشگر حوزه دین، در این رابطه یادداشتی را در شبکه اجتهاد منتشر کرد. (بخوانید). در واکنش به این یادداشت، حمزه بحرانی، مدیر گروه عصرانه علمی این مدرسه، جوابیه‌ای داده است که بی کم و کاست، منتشر می‌گردد. شایان ذکر است هم متن و هم تیتر، به انتخاب گروه عصرانه علمی بوده است. محتوای سلسله نشست‌های فقه مقاصدی که توسط حوزه علمیه امام کاظم (علیه‌السلام) درحال برگزاری است توسط سایت اجتهاد مورد نقد قرار گرفته که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سیدحسین شمس خراسانی(ره)، از اساتید برجسته حوزه علمیه و از شاگردان شاخص آیت‌الله العظمی میلانی بود که از ابتدا تا انتهای درس خارج فقه و اصول ایشان حاضر شد و تقریرات درسش را نگاشت. آیت‌الله شمس سال‌ها در مشهد به تدریس سطوح عالی و خارج اشتغال ورزید، تا انقلاب اسلامی پیروز شد و پس از آن در قم سکونت یافت و به تدریس دروس خارج تا زمان حیات اشتغال داشت. این فقیه اصولی شاگردان و فضلای زیادی را در حوزه علمیه مشهد و قم پرورش داد که سالیانی است به تدریس سطوح و خارج فقه و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند روز پیش بود که متوجّه شدم سلسله نشست‌هایی با عنوان «فقه مقاصدی» در مدرسه تخصصی فقه امام کاظم(ع) در حال برگزاری است و هر هفته یکی از پژوهشگران حوزوی در این زمینه به ارائه یافته‌های خود می‌پردازد. این اقدام گرچه دیر انجام گرفته اما در عین حال از آن جهت که بالأخره میان برنامه ریزان دروس دینی، احساس نیاز به آگاهی از زمینه‌های پژوهشی جدید در سایر مذاهب به وجود آمده می‌تواند مایه امیدواری باشد. اما در کنار این نکته مثبت، به عنوان نقطه ضعف نشست‌هایی از این دست می‌توان «عدم ارائه نکات جدید» و «برخورد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید محمدمهدی موسوی خلخالی، اگرچه مردی بزرگ بود و خصوصیات علمی و اخلاقی فراوانی داشت، اما یک خصوصیت او، هیچ‌گاه از خاطر من فراموش نمی‌شود و در این سال‌های طولانی آشنایی با وی نیز همیشه در خلوت خود، متذکر آن بوده‌ام. او در تمام سال‌های زندگی‌اش، خانواده را بر شخص خود مقدم داشته است. هر جای که تزاحمی میان موفقیت سایر اعضای خانواده با آسایش خود وی ایجاد شده است، او خانواده را بر خود مقدم کرده است. طلاب به‌خصوص اگر متأهل باشند حتماً بارها مجبور به انتخاب میان موفقیت‌های شخصی و رفاه خانوادگی شده‌اند. این …

همچون اقیانوس آرام  آرام، مهربان و خندان و حلیم، اهل سخنرانی و زیاده‌گویی نیست! آثار فاخری به یادگار گذاشته است. در مواردی که اطلاع عمیق و دقیق نداشت، ورود پیدا نمی‌کند! مجالس گرم علمی او در میان حوزویان، زبانزد است و به مباحثات اهتمام می‌ورزد. اهل تامل و دقت و استنباط بود و به آیات و روایات اهتمام ویژه دارد. آثارش مانند کشتی نجات، بیشتر در معرفی اهل بیت (ع) است. شبکه اجتهاد: چند سالی بود که آرزو داشتم این فرصت را بدست آورده و لحظاتی را در کنار این بزرگ که به گونه‌ای خود را به ایشان وابسته دیده …

شبکه اجتهاد: جشن‌ها و چراغانی‌های مسجد صدریه تهران (واقع در خیابان هفده شهریور نرسیده به میدان خراسان و از سوی دیگر در آغاز خیابان خاوران) در نیمه شعبان هرسال، از شیرین ترین خاطرات دوران کودکی و نوجوانی این قلم به شمار‌ می‌آید. کمی که عقل رس و پی جوی ماجرا شدم، این همه را محصول تلاش عالمی یافتم خوش اخلاق، خوش چهره و مدبر به نام آیت‌الله سید مهدی موسوی خلخالی. چندی بعد که پای جست و جویمان به مقولات فکری و نظری باز شد، دست مان آمد که امام جماعت صدریه از تحصیل کردگان پرآوازه و فاضل حوزه نجف …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بدون تردید پس از مکتب حله، رویارویی امامیه به احادیث – دست‌کم در بخش اعتبارسنجی- به‌طورکلی دگرگون شد. محدثان حله تمامِ بارِ اعتبار یک حدیث را به دوش راویان و رجال موجود در سند گذاشتند. این رویکرد، تقسیم احادیث با چهار دسته – صحیح، حسن، موثق و ضعیف- را نتیجه داد. حال‌آنکه طبق گفته صاحب منتقی الجمان، متقدمان هیچ آگاهی از این تقسیم‌بندی نداشتند؛ چون اساساً به سبب کثرت قرائن، نیازی به آن نمی‌دیدند. بعدها گفته شد علت تغییر روش اعتبارسنجی توسط محدثان حلی نابودی بسیاری از قرائن بود. جالب آن‌که محدثان حله خود هرگز به فقد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: با ظهور انقلاب اسلامی، حضور روحانیت در عرصه جامعه نیز متفاوت شد. از طرفی مواجهه مخالفان روحانیت نیز رویکرد جدیدی پیدا کرد. برنامه‌های دشمنان در مخالفت با روحانیت، همیشه یک خط اصلی داشته و آن «جدا نشان دادن مردم از روحانیت» است. بعد از انقلاب اسلامی، این رویکرد، تشدید شد و دشمنان با انواع تبلیغات درصدد ترویج این تفکر بوده‌اند که «روحانیت میان  مردم چهره محبوبی ندارد و روزبه‌روز بر این مبغوضیت اضافه می‌شود.» این طرز فکر البته هر از چند گاهی با یک سری حوادث و رفتارهایی تشدید می‌شود و عده‌ای که تحلیل واقع‌بینانه و جامعی …

شبکه اجتهاد: مرجعیت نجف با کوله‌باری از تجربیات تلخ و شیرین از مواجهه با امر سیاسی، روزهای سختی را می‌گذراند. این‌بار نیز مانند گذشته روحانیت باید در دوراهی مردم – حکومت، مسیر خود را مشخص کند. موضع‌گیری اخیر زعیم حوزه‌ نجف نشان داد که در وضعیت تعارض میان خواست مردم و اراده حاکمیت (با هر خاستگاه و صبغه‌ای)، روحانیت در کنار مردم خواهد ایستاد. بیانیه‌ اخیر آیت‌الله سیستانی را حتی می‌توان نقطه‌ عطفی در مواجهه‌ حوزه‌ علمیه‌ نجف با امر سیاسی برشمرد؛ چه آن‌که این‌بار زعیم نجف در برابر حکومتی دموکراتیک (که علی‌القاعده باید برآیند اراده عمومی باشد) در کنار …

شبکه اجتهاد: با مجاهدت‌های علمی وحید بهبهانی و شاگردان او، در حوزه‌های علمیه، دیگر به صورت رسمی، از اخباری گری خبری نیست. اما به نظر‌ می‌رسد برخی از باورهای اخباریون – و لو در قالب جدید – مورد پذیرش اصولیون قرار گرفته است. از جمله شاخصه‌های مکتب اخباری، رویکرد حداکثری به تصحیح روایات است. این رویکرد، گاه در قالب بی نیازی به علم رجال خود را نشان‌ می‌دهد، و گاه در قالب ادعای صحت روایات کتب اربعه، و گاه در قالب ادعای صحت روایات بسیاری از کتب روایی (برای نمونه نک: خاتمه وسایل الشیعه). این باور اخباریون، هرچند در ظاهر …

شبکه اجتهاد: نقش و جایگاه مردم در نظام مردم‌سالاری اسلامی، موضوعی مهم و بنیادی در نظام اندیشه‌ی سیاسی انقلاب اسلامی است. از جمله نکات و پرسشهای قابل تأمّل در این موضوع، این موارد است: ۱- منشأ، خاستگاه و مبنای پذیرفتن خواست و رضایت عامه‌ی مردم در نظام مردم‌سالاری اسلامی چیست؟ ۲- چرا در این نظام، به سازوکارهای ناظر به آراء عمومی مانند انتخابات توجه میشود؟ آیا این توجه، منبعث از پذیرفتن ــ به اصطلاح‌ــ یک «بدِ ضروری» و «پذیرش یک اجبار سلبی» است یا بر اساس نوعی «نگاه ایجابی» به رأی مردم است؟ در این یادداشت، به این دو پرسش …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر بخواهیم با کارنامه درخشان و نقش کلیدی امام حسن عسکری (ع) درزمان کوتاه امامت و عمر بیست‌وهشت‌ساله آن حضرت آشنا بشویم امکان‌پذیر نیست مگر آنکه بدانیم حیات سیاسی اسلام در مدت دویست و پنجاه سال یعنی از سال یازدهم هجرت تا سال دویست و شصت چند بار رقم خورد و آن حضرت در چه دوره‌ای از تاریخ سیاسی اسلام قرار داشت؛ چراکه تاریخ سیاسی اسلام از سال یازدهم تا سال دویست و شصت، چهار بار رقم خورد و هر دوره سخت‌تر و سیاه‌تر گردیده است. اما هدف مشترک همه این دوره‌ها، حذف و نابودی اهل‌بیت علیهم‌السلام …

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیا مراجع و علمای دینی نسبت به امور عمومی جامعه باید اظهارنظر کنند یا بهتر آن است که سیاست سکوت در پیش گرفته و مقبولیت خود را برای روزی دیگر که امور دینی در خطر است نگه دارند؟ گروهی معتقدند ایشان نسبت به مسائل عمومی جامعه نباید موضعی اتخاذ کنند تا در بزنگاه‌هایی که اسلام در خطر است با نفوذ کلامشان اسلام را حفظ کنند، چراکه اگر علماء در مسائل جاری جامعه ورود کنند دیگر کلامشان به هنگام مشکلات اساسی نفوذ لازم را نخواهد داشت. علاوه بر آن شاید حضرات آقایان در برخی از زمینه‌های تخصصی، اساساً …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اعتراض و اغتشاش پدیده‌ای است که ابعاد مختلفی از جامعه را درگیر می‌کند. این چالش به همراه خود مسائلی را در پی دارد که فقه باید نسبت به آن‌ها حکم شرعی مربوطه را بیان کند. در هفته گذشته حجه‌الاسلام احمد رهدار در دانشگاه باقرالعلوم(ع) به ارائه نظریه در این خصوص پرداخت، با توجه به مطالب وی، این مسئله را از چند جهت می‌توان پیگیری نمود. حاکم جامعه در مورد حاکمیت نکاتی وجود دارد:  آیا پیدایش این چالش منتسب به شخص یا نهاد خاصی است؟ گمانه‌زنی‌ها در این خصوص بسیار است برخی دولت را پشت این چالش می‌دانند …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت سالروز اعلام مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای، حجت‌الاسلام مصطفی دُرّی، مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم، به بحث در رابطه با صلاحیت ایشان برای مرجعیت که در طول این سال‌ها محل نزاع موافقان و مخالفان بوده است می‌پردازد. یک بار در سال ۱۳۶۸ و به هنگامه رأی‌گیری در رابطه با تعیین جانشین بنیان‌گذار انقلاب اسلامی و بار دیگر در سال ۱۳۷۳ و به‌وقت معرفی مراجع پیشنهادی از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بحث صلاحیت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای برای اجتهاد و مقام مرجعیت مطرح گردید. در آن زمان اگرچه تعداد مخالفان چندان کمتر از موافقان نبود، …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در جستجو برای شناخت بیشتر از آقای بهرامپور به وب‌سایت رسمی ایشان برخوردم که نوشته‌است: (کوشش و هدف اعلای ایشان ناظر به آسان‌سازی فهم قرآن برای عامه‌ی مردم است.) تقریباً تمام برنامه ایشان در این بخش (حدود ۲۳ دقیقه) را هم به‌دقت گوش کردم چون بعداً توضیح داده‌‌‌اند که در مطالبشان تقطیع صورت گرفته است. ابتدا خلاصه‌ای از مطالب جناب بهرامپور را در برنامه تلویزیونی معارفی از قرآن (آفتاب شرقی) شبکه یک، ۵ آذرماه ۱۳۹۸می‌خوانیم: «این سربازهای مسلح دشمن، این‌ها که آشوب کردند حکمشان این است از نظر قرآن… نگویم، به قرآن خیانت کردم… نگفت ان یقتلوا…فرمود: …

شبکه اجتهاد: مسئله‌ی چندهمسری یکی از مسائل فقهی است که در قرآن کریم مطرح شده و فقها درباره‌ی مستحب بودن یا نبودن آن نظرات گوناگونی دارند. چندی پیش پیرو انتساب برخی دیدگاه‌ها به حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پیرامون مسئله‌ی چندهمسری، دفتر معظم‌له توضیحاتی بدین شرح منتشر کرد: «در نظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بنابر ادله‌ی معتبر دینی چند همسری مردان، مباح اما غیر مستحب است، اما از آنجا که مطابق دلایل قرآنی جواز آن مشروط به اطمینان از رعایت عدالت بین همسران شده است، بنابراین هر گاه از نظر عقلایی عدم تحقق رعایت عدالت بین همسران محتمل باشد، ازدواج مجدد شوهر جایز …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در یادداشت‌های پیشین عرض شد که ریشه بسیاری از سردرگمی‌های اندیشمندان ما در باب تحول حوزه، آموزش و پرورش و نیز نظام دانشگاهی، در فقدان بصیرت‌های مربوط به «اقتصاد آموزش» یا «حکمرانی آموزش» نهفته است؛ سردرگمی‌هایی در مواجهه با انقراض سنت‌های کارامد حوزوی، مسأله کنکور، ارتباط صنعت و دانشگاه و … . از منظر دانش اقتصاد، آموزش یک محصول یا خدمت است که بازار خاص خود را دارد و بازارها نیز قوانین و احکامی، که از نگاه ما در اقتصاد اسلامی، به علت عمومیت فوق العاده این احکام، می‌توان – و بلکه باید – «قواعد فقهیه»ای بر …

شبکه اجتهاد: فقدان توصیف دقیق از یک واقعه و افتادن در چارچوبهای تضاد و تقابل، مشکل همیشگی ماست. یکی از بزرگترین مشکلات این است که ائمه را به ائمه صلح و قیام تقسیم کرده و بعد آن را توجیه کرده‌ایم. زمینه‌های شکل‌گیری صلح امام حسن(ع) در سالهای ۳۸ تا ۴۱ هجری قمری و در جنگهای فرسایشی داخلی، حداقل نود هزار نفر کشته شده بودند و جامعه به آستانه فروپاشی نزدیک شده بود. در آن زمان شاهد دو نوع حکومت بودیم؛ حکومتی که بعد از حکمیت بین شام و مصر تقسیم شده و به طور غیررسمی از خلافت جدا شده بود، …

شبکه اجتهاد: درتقویم شیعی بیست وششم ربیع الاول، روز امضای پیمان صلح میان امام حسن مجتبی علیه السلام با معاویه است؛ حادثه بسیار مهم و درس آموزی که نه تنها چنانکه باید شناخته نشده است، که حتی متاسفانه دچار کج فهمی و قدر ناشناسی تاریخی هم گردیده است. این اشتباه بزرگ ازمردمِ زمان خود آن بزرگوار آغازشد و هم اکنون نیزکاملاً برطرف نگردیده است. معروف است که کوته نظران ِبلند ادعای همان دوران هم امضای این پیمان را موجب ذلت اسلام می‌نامیدند و در سلام‌های نیش آلود به امام او را «مُذِلُّ المُومِنین» خطاب می‌کردند! و این نشانه اوج مظلومیت …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به مناسبت سالروز صلح امام حسن مجتبی (ع) با معاویه، مهرداد غلامی، دانش پژوه حوزه علمیه قم، به واکاوی سادات حسنی و نسل آنها پرداخته است. خواندن یادداشت وی، خالی از لطف نیست. سادات جمع سیّد و در لغت عربی در اصل سَیوِد بوده و به معنی آقا و سرور است؛ و در اصطلاح عام به کسانی گفته می‌شود که از طرف پدر از نسل «هاشم» (جد پیامبر اسلام محمد بن عبدالله) باشد یا به عبارتی دیگر از قبیله بنی هاشم باشد. سیادت به فرزندان محمد (ص) از طریق فاطمه دختر محمد (س) و علی (ع) پسر …