اجتهاد و اصول فقه

این نظریه با تنقید پارادایم شخصیت‌گرایی در اصول فقه، از امکان جایگزینی پارادایم دیگری سخن می‌گوید که هم تمام ظرفیت‌های اصول موجود را پوشش می‌دهد و هم می‌تواند افق‌های جدیدی را فراروی اصول فقه بگشاید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «نظریه اعتبار قانونی در گذار از شخصیت‌گرایی» به قلم حجت‌الاسلام علی الهی‌خراسانی با نظارت علمی آیت‌الله شیخ مهدی مروارید (نماینده …

هر چند به نظر می‌رسد اشکال وارد شده به روایات حیل ربا، قوی و غیر قابل اغماض است؛ اما بعید نیست که با توجه به اینکه این روایات اطلاق ندارند، با اخذ قدر متیقن آنها بتوان وجه جمعی میان این دسته از روایات و ادله ناهیه از ربا بیان نمود. شبکه اجتهاد: در نوشته پیشین بیان شد که عمده روایاتی …

اجماع مدرکی و محتمل المدرکی در مقابل اجماع تعبدی قرار دارد. ورای نگاه اجمالی به این نوع اجماع، حدود حجیت آن تا کجاست؟ و موافقین و مخالفین حجیت اجماع مدرکی، چه دلایلی را بر مدّعای خود مطرح نموده‌اند؟ پاسخ به این سؤالات و بررسی موضوع را در ادامه بخوانید. شبکه اجتهاد: اجماع مدرکی و محتمل المدرکی در مقابل اجماع تعبدی …

مرحوم آیت‌الله‌ بروجردی صریحاً می‌فرماید همه احکام ناسخ و منسوخ در عصر رسول اکرم(ص) به برکت احادیث ائمه (ع) برای ما روشن است و هیچ حکمی نیز پس از عصر رسول اکرم(ص) نسخ نخواهد شد. بنابر این ما به برکت بیانات کافی اهل‌بیت(ع) نسبت به احکام شرعی از این ناحیه راحت هستیم. از اینرو ایشان صریحاً بحث دوران بین تخصیص …

آیه شریفه «تعاونوا علی البر و التقوی» از دقیق‌ترین و جامع‌ترین آیاتی است که بدون تدقیق در آن، فقه الاجتماع و علم الاجتماع شناخته نمی‌شود، مع‌الاسف به دلیل فقدان عنصر استنطاق النص در فهم این آیه شریفه در حد یک گزاره اخلاقی باقی مانده است؛ در حالی که با رعایت عنصر استنطاق النص و لحاظ کردن حیثیت‌های سه‌گانه در موضوع‌شناسی …

نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که محصول دانش فقه‌الاداره دچار دگردیسی نمی‌شود؛ زیرا از منابعی استنباط می‌شود که خطا ندارند. این استنباط و استخراج از منابع معصوم، باید زیر نظر مجتهد صورت بگیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین قوامی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم و امام جمعه پردیسان به موضوع فقه‌الاجتماع پرداخته و نظریه …

در میان برداشت‌های مختلف، برخی اساسی‌تر و بعضی‌ آسان‌تر است؛ برداشت اساسی این است که نگاهمان را عوض کنیم و سیستم و آن منظومه را تولید کنیم؛ اما برداشت آسان‌تر این است که پای درس اساتید بخواهیم که نگاه اجتماعی به موضوع را تشریح کنند. شبکه اجتهاد: فقه‌الاجتماع را می‌توان از چند زاویه مورد توجه قرار داد: برداشت اول از …

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه در فقه اجتماعی اصول فقه موجود به تنهایی کارایی ندارد، گفت: در برخی مسائل اجتماعی اصول ما ناقص است که باید تکمیل شود و در برخی دیگر نیاز به ترمیم دارد و حتی در برخی موارد باید تغییراتی در اصول فقه صورت بپذیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، پنجاه و پنجمین نشست علمی …

اکبرنژاد در این نشست به بررسی مسائل زائد در «مباحث الفاظ» اصول فقه پرداخت و مسائلی چون «وضع، حقیقت شرعیه، صحیح و اعم و مشتق» را بدون فایده و ثمره‌ی روشن فقهی دانست. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین جلسه از همایش «بررسی زوائد علم اصول» با ارائه حجت‎الاسلام والمسلمین تقی اکبرنژاد مدیر موسسه فقه و تمدن‌سازی در حسینیه شهدای قم …

مهم‌ترین اشکال بر قاعده انحلال، تعارض و منافات معنای این قاعده با قاعده «العقود تابعه للقصود» است. محقّق اردبیلی در این رابطه معتقد است لازمه انحلال این است که آنچه متبایعین قصد کرده‌اند واقع نشود و آنچه واقع می‌شود، مورد قصد متبایعین قرار نگرفته است؛ زیرا قصد متبایعین مجموع بما هو مجموع می‌باشد. شبکه اجتهاد: یکی از انحاء انحلال، انحلال …

حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی‌خراسانی در درس خارج «امربه‌معروف و نهی از منکر با رویکرد تربیتی و حکومتی» گفت: بی‌توجهی به رویکرد تربیتی در استنباط و تبیین احکام یعنی بی‌توجهی به هدف نهایی تمام معارف اسلام است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، این استاد حوزه در ابتداء با بیان این‌که دو معنای رایج برای اصطلاح «فقه تربیتی» به کار رفته است، افزود: …

عدالت در فرآیند استنباط و حوزه فتوا در فقه فردی، نقشی جز فلسفه احکام ندارد اما در تطبیق احکام در خارج و اجرای اسلام و حوزه صدور حکم حکومتی تأثیر بسیار مهمی دارد و می‌توان گفت مهم‌ترین رکن فقه حکومتی است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام علی الهی‌خراسانی پژوهشگر فقه اجتماعی و نویسنده کتاب «قاعده فقهی عدالت» در اولین پیش …

اساسا بحث در ماهیت مدیریت اوقاف است و نظر سید این است که واقف می‌تواند بطور کلی جلوی دخالت حاکم را برای همیشه بگیرد وحتی با انقراض متولیان خاص هم سرپرستی با عموم مومنین از عدول خواهد بود و حاکم اجازه دخالت ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد، در پی انتشار مقاله «حکومت زدایی از حرم»، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی استاد …

در کنار این‌که رسالت فقه، کشف قانون است، یک رسالت دیگری به نام طراحی الگوهای فرهنگی و زیستی وجود دارد؛ این رسالت را با توجه به تحولات جامعه و پیچیده شدن جوامع و نیازهایی که پیش آمده برای فقه قائل هستیم. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «کارآمدی فقه در عرصه‌های مختلف» با حضور حجت‌الاسلام علی الهی خراسانی، محقق و پژوهشگر …

نویسنده در بحث از انتفاع از حرم می‌گوید: «دولت اسلامی نمی‌تواند ادعای سهیم بودن در منفعت حرم نیز داشته باشد» عجیب است که ایشان گاهی «منفعت» می‌گوید و گاهی انتفاع. با اینکه وقف منفعت غیر از وقف انتفاع است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد عابدی استاد حوزه علمیه قم در واکنش به ادعاهای حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی …

قدما در تدوین اولین کتاب‌ها‌ی اصولی ناظر به فضای اهل تسنن قلم زده‌اند که خود به خود سبب ورود برخی مباحث زائد به اصول شیعی شده است. چنانچه «العده فی اصول الفقه» نام مشترک کتاب شیخ طوسی و قاضی ابو یعلی از علمای اهل تسنن است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی اکبرنژاد مدیر مؤسسه‌‌‌‌‌ی فقاهت و تمدن‌‌‌‌‌سازی و …

شبکه اجتهاد: حرکت حوزه به‌سوی تخصصی شدن _که عمر درازی نیز ندارد_ اگرچه در ابتدای راه خود و دچار کاستی‌های فراوان است اما فی حد ذاته پدیده بسیار مبارکی در حوزه‌های علمیه است که باید گام‌های تکاملی خود را باقدرت بردارد. حال، سؤال اساسی این است که تخصص‌ها کدامند و چگونه باید تعیین گردند؟ ساده‌ترین پاسخ، این است که هر …

  شبکه اجتهاد: احکام شرعی تابع ملاکات هستند و در این میان تفاوتی میان عدلیه و اشاعره نیز وجود ندارد. به عبارتی بر خلاف آنچه مشهور و معروف است اشاعره نیز قاعده تبعیت احکام از ملاکات را پذیرفته‌اند، تنها تفاوت دو گروه در نحوه اثبات این قاعده است. عدلیه قاعده تبعیت را بر اساس استدلال‌های عقلی و نقلی ثابت می‌دانند، …

بهتر است واژه مضاف را به کار نبریم، بلکه بگوییم ابواب و کتاب‌‌های نو در فقه. این تعبیر «نو» اختصاص به مسایل نو ندارد بلکه شامل سامانه جدید و یا تاسیس باب فقهی جدید نیز می‌‌شود. شبکه اجتهاد: گزیده‌ای از مباحث «اصول و روش‌‌های تربیتی» که توسط آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه در قالب کرسی خارج فقه با عنوان «فقه …

تنها نکته ضعفی که فضل‌بن شاذان در مورد سهل نقل می‌کند، کم خردی اوست و این خود نه تنها شاهد بر تضعیف نیست، بلکه می‌تواند شاهدی بر توثیق باشد؛ زیرا اگر فضل، وجه تضعیف دیگری در او می‌دید، آن را بیان می‌کرد نه این که به کم‌خرد بودن اکتفا کند. شبکه اجتهاد: با تورّق کتاب شریف کافی کمتر بابی را …

احکام ثانویه برای موارد تبدّل موضوع احکام اولی به ثانوی تشریع شده‌اند نه تبدیل آن‌ها؛ یعنی مواردی که تحصیل مصالح ملزمه، یا دفع مفاسد ملزمه، به دلائل غیر اختیاری برای مکلف متعذر یا متعسر می‌شوند. شبکه اجتهاد: نوامیس ما در محیطی زندگی می‌کنند که امکان تحصیل علوم نافعه و حفظ حجاب توأمان را دارند. آیا جایز است آن‌ها را به …

روش تفقه در فقه سیاسی، متأثر از روش اجتهادی فقه عمومی و رایج است. اگر فقه بخواهد در عرصه حیات اجتماعی و تاریخی حضور پیدا کند، باید دامنه فقه و تفقه دینی گسترش یابد. به گزارش شبکه اجتهاد، نوشتار پیش رو با عنوان «تمایزات فقه و فقه سیاسی از منظر ضرورت، موضوع و روش» گفتاری از حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدمهدی …

در حالی که در فضای فقهی کنونی، هیچ‌کس به دنبال شناخت تحولی در درون موضوع بر اثر مواجهه نظام‌های اجتماعی با هم نیست؛ اگر «تبدل موضوعی» را فعال کنیم می‌تواند حرکت خوبی ایجاد کند و همچنین بعضی از عناصر روشی نیز باید کنار گذاشته شود که ما را پیوسته مجبور به احتیاط‌های فراوان کرده و دست‌وپای جامعه را می‌بندد. شبکه …

سید مرتضی علم الهدی و شیخ مفید، هر دو در عصر غیبت قائل به ولایت فقیه در امور دینی بوده و به تناسب آن، مجموعه‌ای ‌از دانش‌ها را جهت استنباط احکام شرعی تدوین کرده‌اند. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله دکتری محمدرضا قائمی‌نیک با موضوع «بررسی تغییرات‌اندیشه اجتماعی فقهای امامیه»، چندی پیش در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تشکیل …

«فقه مطلوب و بالنده» می‌بایست هسته مرکزی «منظومه معرفت بشری» را مستند به کتاب و سنت ارائه دهد و در گام بعد، این معرفت‌های دینی در لایه «علوم و دانش‌ها» امتداد یابد و در حلقه سوم نیز به «مدل‌ها و برنامه‌های اجرایی» در صحنه مدیریت اجتماعی فراوری شوند. شبکه اجتهاد: «ملاک و معیار علم»، محور گفتگوهای دانش «معرفت شناسی» است. …

در فقه، اصل اولی این است که دنبال اسناد باشیم؛ یعنی احکام را طبق ادله به دست بیاوریم؛ منتهی ما در فرآیند استنباط از اسناد، نمی‌توانیم «مقاصد»، «مطبوع بودن» و «قابلیت اجرا» را نادیده بگیریم. این‌ها هیچ‌کدام سند فتوا نیستند ولی در فهم اسناد اثر می‌گذارند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مدرسه مبارکه حضرت امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) مشهد چندی پیش …

در قسمت پایانی یادداشت «چند نکته در باب نظم نوین فقهی» گفته شد: زندگی بشر چهار ساحت اصلی مختلف دارد؛ ساحت الهی یا عبادی، ساحت فردی، ساحت اجتماعی و ساحت طبیعی که هرکدام به زیرشاخه‌های بسیار متنوع و گسترده‌ای تقسیم‌شده و بررسی و تتبع فقهی در آن زمینه را می‌طلبد. در نوشتار پیشِ‌رو، علاوه بر ارائه نمودار پیشنهادی برای بازچینی …

قبلاً می‌گفتیم که موضوع شناسی را دیگری انجام دهد و حکمش را فقیه بدهد، الان توجه می‌کنیم که نگرش فقیهانه در موضوع شناسی مؤثر است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند، قائم‌مقام فرهنگستان علوم اسلامی در قسمت اول گفتگوی خود تصریح کرد: بخش عمده‌ای از فقه سلف صالح ناظر به اجتماعیات است؛ این حرف یعنی چه که فقه …

آیا قیام عاشورا فقهی است یا خیر؟‌ اگر هست، ذیل کدام یک از ابواب فقه بررسی شده یا باید بشود؟ فقهای شیعه در این باره چه گفته‌اند و چه نظراتی دارند؟ در این مقاله تطور بحث فقهی درباره عاشورا از سوی حجت‌الاسلام رسول جعفریان، بررسی شده است. شبکه اجتهاد: اولبن پرسش این است که، آیا کربلا یک حرکت فقهی است …

بررسی دانش فقه بدون در نظر آوردن تاریخ تحولات آن‌که همسو با تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی رخ می‌دهد، امکان پذیر نیست. با این همه نگاه تاریخی به فقه و فقاهت در میان دانش پژوهان چنان که شاید و باید مورد توجه نبوده است، در حالی که پژوهشگران غربی سال‌هاست به این مقوله توجه کرده‌اند. شبکه اجتهاد: دانش …