شبکه اجتهاد: هفته گذشته فردی ۸۰ ساله در مصر درگذشت که رسانه‌های مصری از او به عنوان مهندس تقریب یاد کردند. نام او شیخ محمود عاشور بود؛ جانشین شیخ الازهر در سال ۲۰۰۰ و عضو مجمع مطالعات اسلامی الازهر به عنوان مهم‌ترین مجمع افتاء و اجرایی الازهر بود. از همه مهم‌تر، او از آخرین شاگردان شیخ محمود شلتوت، شیخ الازهر در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ میلادی بود که در ایران نام او(شلتوت) را در کنار نام آیت‌الله بروجردی‌‌(ره) به کار می‌برند. شیخ محمود شلتوت تنها رهبر در الازهر است که در فتوایی مشهور مجوز تعبد به مذهب شیعه اثنی عشری …

روشن است که لعن نمادها و رهبرانی که دیگری آنان را تقدیس و احترام‌‌ می‌کند، وی را وا‌‌ می‌دارد، با نمادهایی که فرد لعنت کننده آنان را تقدیس‌‌ می‌کند، به مقابله به مثل برخیزد. اگرچه این نمادها نمایانگر حق و درستی باشد و ارزش والایی داشته باشد و به همین دلیل، خداوند از دشنام دادن خدایان مشرکان نهی کرده تا آنان خدا را دشنام ندهند و از این جهت، میان دشنام و لعن تفاوتی وجود ندارد، زیرا معیار دشنام عینا در لعن موجود است. شبکه اجتهاد: از جمله شیوه‌های ناسزاگویی داخلی که در محافل اسلامی پراکنده شده، شیوه لعن یا …

مفتی قدس و سرزمین‌های فلسطین با صدور فتوایی تسهیل مالکیت هر بخش از سرزمین فلسطین برای دشمنان را حرام اعلام کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، در بیانیه مرکز صدور فتوای فلسطین در این خصوص آمده است: سرزمین فلسطین خراجی و وقفی است و فروش و واگذاری هر بخش از آن به دشمنان حرام است. دارالافتای فلسطین افزود: هرکس که زمین خود را به دشمنان بفروشد و یا نسبت به معاوضه آن اقدام کند گناهکار است. شیخ «محمد احمد حسین» در فتوای خود‌‌ می‌گوید: فروش زمین فلسطین به دشمنان و دلالی در این خصوص وارد مکفرات‌‌ می‌شود و وفاداری به کفار …

هیأت بین المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین، اقدامات دولت سعودی را به دلیل افزایش هزینه‌های حج و محروم کردن مسلمانان از ادای این فریضه الهی محکوم کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، هیأت بین المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین عربستان (alharamainwatch)، اقدامات دولت سعودی را به خاطر افزایش هزینه‌های حج و محروم کردن مسلمانان از ادای این فریضه الهی محکوم کرد. دولت سعودی امسال هزینه‌های حج عمره گزاران و حجاج بیت الله حرام را افزایش داده است که این اقدام باعث شد هیأت بین‌المللی نظارت بر مدیریت حرمین شریفین توسط عربستان اقدامات دولت سعودی را که هر یک از …

«شوقی علام» مفتی مصر خواستار ممنوعیت افکار «سید قطب» نظریه پرداز جماعت اخوان المسلمین در این کشور شده است. از سوی دیگر دانشگاه الازهر نیز در همین راستا رساله دکتورای یکی از مدرسان دانشکده علوم تربیتی این دانشگاه با عنوان «زن در کتاب فی ظلال القران سید قطب» را ابطال کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد از شبکه خبری الجزیره، شوقی علام ضمن انتقاد از نظریه پرداز اخوان المسلمین، او را مسئول انتشار درگیری‌های خشونت بار، تکفیر و غلو در جهان اسلام دانسته و خواستار ممنوعیت انتشار افکار وی و جلوگیری از دفاع از هر گونه پایان نامه کارشناسی ارشد …

استاد برجسته دانشگاه الازهر مصر با اشاره به این که گفتمان حاکم بر عربستان سعودی ترویج دهنده تنفر و انزجار است، مدیریت جمعی اماکن مقدس اسلامی در مکه و مدینه را توسط کشورهای اسلامی خواستار شد. به گزارش شبکه اجتهاد از پایگاه شبکه الکوثر، شیخ «عبدالسلام محمد عبدالله» نویسنده و پژوهشگر در علم حدیث و از استادان دانشگاه الازهر در اسکندریه مصر در برنامه چالشی «الوجه الآخر» شبکه جهانی الکوثر گفت: من از طرفداران مدیریت جمعی اماکن مقدس اسلامی در مکه و مدینه توسط کشورهای اسلامی هستم. این استاد مصری در پاسخ به سئوالی درباره حرام بودن یا نبودن سفر …

اختلاف بین وزارت اوقاف مصر و الأزهر بر سر مرجع فتوا دهی به مجلس این کشور کشیده شد. نسخه اینترنتی روزنامه اخبارنا الیوم نوشت: کمیته دینی مجلس مصر خود را برای بحث و مذاکره درباره قانون مرجع فتوادهی آماده می‌کند. به گزارش شبکه اجتهاد، «محیی الدین عفیفی» دبیر کل مجمع تحقیقات اسلامی وابسته به الأزهر، چندی پیش اعلام کرده بود که وزارت اوقاف مصر، حق ندارد در شبکه‌های مجازی یا از طریق رسانه‌های مختلف، فتوایی صادر و اعلام کنند. قرار است به زودی درباره این مسأله که موجب اعتراض «مختار جمعه» وزیر اوقاف این کشور شد در مجلس مصر، نشستی …

شبکه اجتهاد: جامعه المصطفی العالمیه، سازمانی مرکب از مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس خارج کشور، و متولی آموزش و تربیت غیرایرانی‌‌‌ها در داخل و خارج کشور است. این مجموعه، طبق اساسنامه خود، به ‌‌‌دنبال تربیت دین‌شناسان، تعمیق اندیشه‌‌‌‌های اسلامی و گسترش آموزه ‌‌‌های اسلام ناب محمدی (ص) است و در سیاست‌‌‌هایش، بر «احترام به قلمرو مذاهب اسلامی، بر اساس سیاست انسجام و وحدت اسلامی» تصریح کرده است. ازآنجاکه بدنه اصلی جامعه المصطفی را حوزویان قمی و مشهدی و اصفهانی تشکیل می‌‌‌دهند، طبیعی است که اندیشه حاکم بر حوزه‌‌‌‌های ایرانی، در این مجموعه نیز جاری شده است. لذا هرآنچه …

سلسله نشست‌های «نقد و بررسی ایده‌های بدیل در حوزه تقریب مذاهب» به همت اندیشکده مرصاد و با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب با حضور کارشناسان در محل پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در اولین نشست، آقایان محمدعلی میرزایی و محسن حسام مظاهری به ارائه نظریات خود پرداخته و آقایان دکتر مهدی فرمانیان و دکتر امداد توران نظریات آنان را نقد و بررسی کردند. حجت‌الاسلام محمدعلی میرزایی در این نشست با بیان اینکه باید با اتخاذ رویکردی تمدنی «اتحاد جهان اسلام» را جایگزین ایده «تقریب مذاهب» کنیم، روندهای جاری در حوزه تقریب مذاهب را ناقص و …

هرچند که سلفی‌ها اندیشه‌ای نزدیک به عربستان دارند اما جای شگفتی است که علمای الازهر نیز هرگونه دخالت در امور سیاسی عربستان سعودی در ایام حج و انتقاد از خاندان آل‌سعود را ممنوع دانستند. به گزارش شبکه اجتهاد، اختلافات میان اخوان المسلمین و سلفی‌ها تمامی ندارد. مردم مصر که با روی کار آمدن اخوانی‌ها در زمان تصدّی حکومت از سوی مرسی چشم امید به اجرای احکام اسلامی در جامعه داشتند اما با گذشت اندک زمانی و با مشاهده تندروی‌های صورت گرفته از سوی وابستگان به جمعیت اخوان المسلمین از آنان ناامید شده و دست به اعتراض‌ها و تظاهرات علیه حکومت …

 متأسفانه چون برای حوزه علمیه قم هزینه نکرده‌ایم، خودبه‌خود اثر ضدتقریبی این نهاد در ارتباط ما با جهان اسلام تأثیر گذاشته است. بزرگان حوزه را نتوانسته‌ایم وسط تقریب بیاوریم؛ بزرگان اهل سنت هم نیامدند؛ یا به این دلیل که این طرف آن‌چنان جایگاهی نداشته، یا به این دلیل که بزرگان حوزه ما حرف‌های تندی زده‌اند که باعث شده بزرگان آن طرف هم موضع بگیرند؛ نمونه‌های بسیاری می‌توانیم مثال بزنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام دکتر مهدی فرمانیان، رئیس دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب و از فعالان عرصه تقریب در گفتگویی صریح با رسائل به بررسی عملکرد نهادهای حوزوی در …

«مصطفی راشد» مفتی مصری و رئیس “اتحادیه جهانی علمای اسلام برای اسلام” که به صدور فتوا‌های جنجالی معروف است، محاسباتی را درباره زندگی شهروندان مصری انجام داده و به این نتیجه رسیده است که روزه برهر شهروند مصری که حقوق ماهیانه اش کمتر از ۵۰۰ دلار باشد، واجب نیست! به گزارش شبکه اجتهاد، یک مفتی مصری در فتوایی عجیب اعلام کرد که فریضه روزه فقط بر ثروتمندان واجب است و برای فقیران، داوطلبانه است! راشد معتقد است که براساس حدیث نبوی (ص)، فقیر به کسی گفته می‌شود که قادر به تامین غذا برای خود و خانواده اش برای یک ماه …

در آیات کریمه داریم «یا ایها الذین آمَنوا آمِنوا»، این ایمان دوم که امر به آن می‌شود همان ایمانِ طاعه الرسولی و طاعه الامامی است که وحدت نتیجه قهری آن است. بر اساس این اصل آن کسانیکه دم از اختلاف بزنند از دائره ایمان خارج می‌شوند و ایمان در جامعه اسلامی همیشه با وحدت تلازم دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، اولین جلسه درس خارج فقه تقریب آیت‌الله اراکی دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در پژوهشگاه مطالعات تقریبی برگزار شد. مشروح سخنان آیت‌الله اراکی در ذیل آمده است: اصول کلی فقه تقریب؛ {المبادئ العامه لفقه التقریب} اصل اول؛ وجوب وحدت …

با آنکه فعالیت افراط گرایان در ماه رمضان افزایش یافته اما نهادهای دینی مصر مانند الازهر همچنان در غفلت به سر می‌برند. به گزارش شبکه اجتهاد، ماه مبارک رمضان فرصتی برای تقرّب بندگان به پروردگار و انس بیشتر با قرآن کریم است. هر ساله با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان در مصر، برنامه‌های متعدّد مذهبی از ختم قرآن کریم تا اعتکاف دهه آخر ماه مبارک با استقبال مردم مواجه می‌شود. جامعه دینی مصر که مذاهب اسلامی و ادیان آسمانی را در خود جای داده، همواره شعار تسامح و تساهل دینی را به عنوان یک پیش فرض برای امکان زیست مشترک …

معنای وحدت میان شیعه و سنی این نیست که به شیعیان بگویی عقیده اهل سنت را بپذیرند و به سنی بگوییم که شیعه بشوند، اتحاد این است که با یکدیگر دشمنی نورزیم. ‌ای دانشمندان و سردمداران اسلام کوشش کنید تا مسلمانان با یکدیگر متحد شوند. شبکه اجتهاد: در سال ۱۳۵۰ قمری ۱۵۰ نفر از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی کشورهای مسلمان از سراسر دنیا، در کنگره جهانی اسلام، گرد آمدند. مفتی بیت المقدس از سوی مجلس اعلای فلسطین، کاشف الغطاء را هم به شرکت در این گردهمایی فرا خواند. این در حالی بود که فلسطین هنوز اشغال نشده بود و بیش …

مسلمانان جهان، بسته به فرهنگ، تاریخ، جغرافیا و اقلیم هر کشور، ماه رمضان را با آداب و رسوم خاص آن کشور روزه می‌گیرند. به گزارش شبکه اجتهاد، مسلمانان در اقصی نقاط جهان با توجه به شیوه زندگی، آداب و رسوم و منطقه جغرافیایی، به شیوه‌‌های گوناگون ماه مبارک رمضان را پاس داشته و به روزه‌داری می‌پردازند. روزه‌داری در قطب جالب است بدانید که در مناطق نزدیک به قطب شمال و جنوب، مثلا در شمال سوئد و فنلاند، یا در جنوب آرژانتین، بین اذان صبح تا اذان مغرب بیش از ۲۰ ساعت فاصله است. البته در مناطق بسیار نزدیک به قطب …

احکام ازدواج نزد علوی‌‌ها از چارچوب فقه شیعه خارج نیست، اما در مورد متعه نظر دیگری دارند، البته آن را حرام نمی دانند اما از باب بسنده کردن به ازدواج دائم از متعه صرف نظر‌‌ می‌کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از فرقه‌‌های مذهبی اسلام، فرقه علوی است که پیروان آن امروز در ترکیه، سوریه و لبنان زندگی‌‌ می‌کنند و اعتقادات و احکام شرعی ویژه خود را دارند. شیخ شادی عبدمرعی از روحانیون علوی در یادداشتی ضمن معرفی مختصری از فرقه علوی به بیان دیدگاه فقهی علویون درباره ازدواج پرداخت. ترجمه متن یادداشت بدین شرح است: علوی‌‌ها شیعه اثناعشری هستند …

رییس دانشگاه مذاهب اسلامی: دنبال این هستیم تا همان گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند مرجعیت علمی در اختیار ما باشد و بتوانیم با دانشگاهی مثل الازهر برابری کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین مختاری، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی ضمن سفر به استان کرمانشاه و دیدار با علمای شیعه و اهل سنت این استان، با ماموستا ملا قادر قادری؛ امام جمعه پاوه دیدار و درباره راه اندازی شعبه دانشگاه مذاهب اسلامی در این استان با حمایت علما و مسئولان گفت و گو کرد. مختاری در این دیدار گزارشی از فعالیت‌‌های دانشگاه مذاهب اسلامی در دوره مدیریت جدید …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله نوری همدانی در دیدار با اسقف اعظم کلیسای ارتدوکس منطقه قازان و تاتارستان روسیه، گفت: ما معمولا مباحث را ریشه‌ای مطرح می‌کنیم و ریشه همه کمالات هم معنویت است و لذا ما بر این اساس در خدمت شما هستیم. اسلام همه مشکلات بشریت را با معنویت حل می‌کند. نگاه ما به همه مسائل پیرامون زندگی بشر از دیدگاه معنویت است. همه انبیا الهی هم در همین مسیر حرکت کردند و به ما فرمودند که چه باید بکنیم و وظیفه مان در قبال اتفاقات آینده جهان چیست. انبیاء الهی به ما آموختند که نباید نظاره گر رخدادهای جهان …

با آنکه الازهر تلاش کرده تا بتواند اسلام اعتدالی را در مصر ترویج دهد اما سلفی‌ها با رویکرد جزم اندیشانه خود همچنان سدّ راهی در برابر الازهر هستند. به گزارش شبکه اجتهاد، اختلاف میان سلفی‌ها و نهادهای دینی مصر در روزهای منتهی به ماه مبارک رمضان رفته رفته افزایش یافته است. هفته گذشته بود که برخی سلفی‌ها با فرا رسیدن بازی‌های جام جهانی حکم تکفیر بازیکنان تیم فوتبال مصر در صورت افطار روزه در حین برگزاری مسابقات جام جهانی را صادر کردند. این فتوا که به سرعت واکنش افراد و شخصیت‌های مختلف را به همراه داشت کار را بدانجا رساند …

شبکه اجتهاد: ملک سلمان در مارس ۲۰۱۷ به اندونزی سفر می‌کند و تنها یک ماه بعد، سلیمان اباالخیل، مدیر دانشگاه امام سعود، میوه‌های سفر او را می‌چیند؛ اباالخیل در اندونزی، قطب فعالیت‌های سلفیت در شرق آسیا، سه مدرسۀ شرعی جدید، چهار مرکز و انجمن فرهنگی در دانشگاه‌های اندونزی و سه مرکز تربیت معلم زبان عربی را افتتاح می‌کند، سنگ بنای دانشگاهی جدید را گذاشته، با چندین دانشگاه قرارداد همکاری بسته و روزنامۀ عربی – مالایی ارخبیل و ده‌ها برنامه و دورۀ آموزش حضوری و غیرحضوری را راه‌اندازی می‌کند.[۱] طرفه آنکه توجه ویژۀ حکومت در این سال‌ها به توسعۀ مدارس شرعی …

شیخ الازهر با اشاره به آنکه دو قطبی شیعه و سنی با هدف تجزیه منطقه طرح شده است از تدریس مذهب تشیّع در الازهر مصر خبر داد و تأکید کرد: مسلمانان باید اختلاف‌‌ها را کنار بگذارند و پرونده اختلاف‌‌های شیعه و اهل سنت نیز باید بسته شود. به گزارش شبکه اجتهاد، احمد طیب شیخ الازهر مصر و رییس شورای حکمای مسلمان با حضور در همایش سالانه مجلس اسلامی سنگاپور با عنوان «دین عامل وحدت» تاکید کرد که اسلام در طول تاریخ همواره نماد وحدت، رحمت و صلح و دوستی بوده است. طیب در این همایش گفت: قرآن اختلاف اعتقادی، اندیشه‌ای …

هرچند اوقاف مصر دستورالعمل تبلیغ در ماه مبارک رمضان را با هدف جلوگیری از ترویج اندیشه‌های رادیکالی اجرا خواهد کرد اما سلفی‌ها این اقدام را انحصار طلبی یک جریان خاص توصیف کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، همزمان با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، فعالیت‌های تبلیغاتی از سوی جریان‌های اسلام‌گرا در سراسر مصر شدت بیشتری یافته است. در این میان سلفی‌ها که همواره به دلیل رویکرد افراطی و ترویج آموزه‌های رادیکالی از اسلام مورد انتقاد نهادهای رسمی دینی مصر بودند، امسال با محدودیت‌های جدی برای تبلیغ مواجه شده‌اند. در بخشنامه‌ای که به تازگی از سوی وزارت اوقاف منتشر شده است، هرگونه …

به عقیده شیخ الازهر اصل در اسلام تعدّد زوجات نیست بلکه هدف شریعت اسلامی حفظ و بقای کانون خانواده است. شبکه اجتهاد: احمد طیب شیخ الازهر مصر از آغاز تصدّی مقام شیخ الازهر تا به امروز تلاش‌های فراوانی را برای ترویج اسلام اعتدالی انجام داده و در جامعه دینی مصر به عنوان یک عالم اعتدالی با دغدغه نواندیشی دینی شناخته می‌شود. مساله حقوق زنان و موضوعات مستحدثه پیرامون نهاد خانواده یکی از موضوعات مورد اهتمام شیخ الازهر است. طیب در طول ۸ سال ریاست الازهر همواره تلاش کرده تا بتواند حقوق زنان را احیا کرده و مطابق با نیازهای روز …

شبکه اجتهاد: عربستان سعودی از همان هنگام که به عنوان یک پادشاهی شکل گرفت برای بخشی از کسانی که آن زمان در پی احیاء گری اسلامی و اصالت مآبی سلفی بودند دلربایی کرد. محمد رشید رضا یکی از نخستین متفکرانی بود که دل به ملک عبد العزیز داد. اما همان زمان نه تنها متفکران جریان اصلاح طلبی دینی و تجدد خواهان اقبالی به آن نشان ندادند بلکه گروه زیادی از متفکران احیایی هم مانند گروهای اخوان المسلمین و برخی دیگر موافقتی با رویکرد وهابى نداشتند. در زمان جمال عبدالناصر نوعی رقابت منطقه‌‌‌‌‌‌ای میان مصر و عربستان بر قرار بود. یکی …

آنچه هم‌اکنون در عربستان می‌گذرد، تعجب عموم کارشناسان مسائل جهان عرب و این کشور را برانگیخته است، اعم از آنکه عرب باشند و یا غربی. به‌عکس آنچه بسیاری در ایران می‌پندارند این تحولات بیش از آنکه از سر محاسبه و آینده‌نگری باشد، به دلیل رقابت قدرت در داخل خاندان سلطنتی و نیز احساس عمیق عقب‌ماندگی ناشی از وابستگی به نفت و عدم توافق با دنیای کنونی است و اینکه مبادا قدرت و نفوذ خود را از دست دهند، خواه در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای باشد و یا در درون خودِ عربستان. شتاب غیرمعقول موجود در ایجاد دگرگونی چه در سیاست …

آیت‌الله صافی گلپایگانی بر ارتباط ایران با همه کشورهای اسلامی بویژه مصر تاکید کرد و گفت: اینجانب تأکید می‌کنم که حتماً باید تمام درب‌های بسته، باز و موانع موجود برطرف گردد و دو کشور بزرگ اسلامی ایران و مصر با حفظ منافع متقابل با هم در ارتباط باشند. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر کنعانی رئیس جدید دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در مصر با حضور در بیت آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی با این مرجع تقلید دیدار کرد. کنعانی در ابتدا، به تشریح بخشی از برنامه‌های آینده دفتر حفاظت منافع ایران در مصر پرداخت. آیت‌الله صافی گلپایگانی نیز ضمن تقدیر و …

اگر ما راضی باشیم که برادران اهل تشیع و حوزه‌هایشان گزندی ببینند، دقیقاً داریم تیشه به ریشه خودمان می‌زنیم. همچنین حوزه‌ها و مراجع اهل تشیع نباید راضی باشند که گزندی به برادران اهل سنتشان برسد؛ چون باز هم آن نتیجه عاید خودشان می‌شود. شبکه اجتهاد: مفتی عبدالحلیم قاضی از جمله افراد نادری است که هم در حوزه‌های اهل‌ سنت تدریس کرده و هم در شهر قم مشغول تدریس است. او از استادان برجسته دارالعلوم زاهدان و نیز از استادان دانشگاه ادیان و مذاهب قم است. وی معتقد است زمینه‌های بسیاری برای همکاری ملموس و عینی میان حوزه‌های شیعه و سنی …

صدور فتوای حرمت برگزاری جشن معراج پیامبر اکرم(ص) از سوی سلفی‌ها سبب شد تا الازهر مصر در واکنشی برگزاری جشن های مذهبی را جایز بداند. به گزارش شبکه اجتهاد، مناسبت‌های ملّی، مذهبی و نیز غیر اسلامی که گاه خاستگاهی خارج از مرزهای اسلامی داشته و جوامع اسلامی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به عنوان یک پدیده فقهی ـ اجتماعی همواره توجه فقها و علما را به خود جلب کرده است. رویکردهای مختلف به ویژه در کشورهای عربی به اینگونه مراسم‌ها و پراکندگی مذاهب مختلف سبب شده که در برخی مواضع شاهد صدور فتواهای گوناگون و حتی متضاد در اینگونه موارد …

کودتای مفتیان سعودی علیه خطوط قرمز دینی خودساخته این فرضیه را اثبات می‌کند که نهادهای دینی عربستان در حکم ابزار تئوریزه سازی امیال حاکمان سعودی هستند. شبکه اجتهاد: جامعه دینی عربستان با جغرافیایی سلفی ـ وهابی بیش از یک قرن است که در بستری غبارآلود و نامعلوم به سر می‌برد. داستان‌های بیشماری از درد و رنج‌های مردم به سبب فتواهای افراطی شیوخ وهابیّت در بستر حقیقی و مجازی بیان می‌شود. از دیرباز استفاده از فنون و تکنولوژی‌های مدرن، نقد حکومت و اظهار نظر در مسائل نظری حرام به شمار می‌آمد و حتی برخی از این فتواها تا کنون ادامه یافته …