دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

آیت‌الله سبحانی در پاسخی به دکتر رضا داوری اردکانی گفت: مقصود مدافعان علوم انسانی اسلامی پالایش علوم انسانی است نه ایجاد علم جدید. علم عوض نمی‌شود، امّا دگرگونی در آن امکان پذیر است. شبکه اجتهاد: دکتر محمد محمدرضایی، استاد فلسفه دین دانشگاه تهران و رئیس کارگروه تخصصی فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول علوم انسانی در یادداشتی پاسخ آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی به نامه اخیر دکتر رضا داوری اردکانی درباره علم دینی را تحریر کرده که در ادامه می‌خوانید. اشاره: محضر استاد محترم و مرجع عالی قدر حضرت آیت‌الله جعفر سبحانی(دامت برکاته)، طبق معمول مشرف شدم و از نامه …

شبکه اجتهاد: اگر علوم انسانی مدرن به جامعه مدرن نظر دارد پس علوم انسانی اسلامی نیز به جامعه اسلامی ناظر است. اگر علوم انسانی مدرن اولا سازنده و ثانیا حاکی از جامعه مدرن است پس علوم انسانی اسلامی نیز سازنده و حکایت گر جامعه مدرن خواهد بود حال چگونه برخی گمان می‌کنند که علم مدرن، ممکن و علم اسلامی، غیرممکن است؟ وقتی از علوم انسانی اسلامی سخن گفته می‌شود به معنای تعارض کلی با علوم انسانی مدرن نیست چون جامعه مدرن، تعارض کلی با جامعه اسلامی ندارد و مشترکات و افتراقاتی بین آنها برقرار است. مخالفان علم دینی گمان می‌کنند …

شبکه اجتهاد: سخنان اخیر رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی در اعتراف صریح به ناکامی جمهوری اسلامی برای تحقق اهداف بلند و اساسی در حوزه عدالت اجتماعی بر این حقیقت صحه گذاشت که باید در آستانه چهل سالگی انقلاب، این کارنامه را به صورت کامل و از جوانب گوناگون بررسی کرد و در کنار قدردانی توفیقات و توجه به نقاط درخشان این پرونده لازم است این نقص به طور جدی مورد توجه قرار گیرد. همان طور که توحید مهمترین هدف دین در حوزه فردی است و همه مسایل دیگر در سایه باور توحیدی ارزش پیدا می‌کنند، در حوزه اجتماعی نیز مهمترین هدف …

شبکه اجتهاد: سوم اسفندماه برابر است با سالروز صدور منشور روحانیت توسط امام خمینی در سال ۱۳۶۷؛ پیامی خطاب به حوزه و روحانیون که از نظر اهمیت می‌توان آن را در کنار وصیت‌نامه‌ی ایشان قرار داد. با توجه به پرسش‌ها و مسائلی که اخیراً در فضای جامعه و حتی در میان خود روحانیون در رابطه با مسائلی همچون نقش روحانیون در سیاست، نحوه تعامل روحانیت و جامعه، رسالت اصلی حوزویان و… پررنگ شده است، مباحثات در این باره با حجت‌الاسلام والمسلمین رضا برنجکار رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم و استاد دروس فلسفه و کلام دانشگاه تهران، به گفتگو …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد عضو فرهنگستان علوم و استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی در نوشتار زیر با تشریح مکاتب فقهی، به تبیین شخصیت علمی مرحوم آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی می‌پردازد و او را از فارغ‌التحصیلان حوزه‌ علمیه قم می‌داند که آثارش نمونه‌ای از مکتب فقهی قم می‌باشد. فقه شیعه از نظر روش، تحولات و مکاتب مختلفی را طی کرده است. در این مقوله فرصتی نیست که از آغاز اشاره به تاریخ فقه شیعه کنم فقط از زمان شیخ انصاری به بعد عرض می‌کنم. بعد از شیخ انصاری مکتب فقهی شیعه به نظر می‌رسد که به تدریج سه مکتب …

تجربه تاریخی نشان داده است که نوع نگرش به مقولاتی همچون تصویرگری و مجسمه‌سازی و ارتباط آن با ترویج و اشاعه دین از اهمیت بالایی برخوردار بوده است و براساس دو دیدگاه این هنرها هم توانسته‌اند موجب رشد و تبیین نافذ مفاهیم دینی باشند و هم این قابلیت را دارند که سبب سقوط و نزول آن شوند. شبکه اجتهاد: هنر نقاشی و برخی از گونه‌های هنرهای تجسمی از قدیم‌الایام در خدمت نشر، تبلیغ و ترویج آئین مسیحیت بوده است که از جمله مصادیق آن، می‌توان از نقوش دیواری و سطوح داخلی کلیساها نام برد که به واسطه آن برخی از …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمدتقی سبحانی، استاد حوزه علمیه قم و مدیر بنیاد فرهنگی امامت طی یادداشتی به ایرادات و شبهات حسن انصاری، عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات عالی پرینستون آمریکا در مقام تعرض به مبانى اصولى میرزاى اصفهانى، پاسخ داده است. یکى از نویسندگان اخیرا در مقام تعرض به مبانى اصولى میرزاى اصفهانى برآمده و ضمن بیان ملازمه میان علم اصول و فلسفه، از کسانى که فلسفه خوانى را منع می‌کنند، شکوه سرداده است. از نگاشته نویسنده محترم نیک پیداست که اطلاع چندانى از دروس و آثار اصولى میرزاى اصفهانى ندارد و با حدس و خرص و با تلفیق عباراتى …

فقیه رجالی آیت‌الله شبیری زنجانی معتقد است نسخه‌شناسی کتب حدیث در فتوا بسیار مهم است و در استنباط احکام، بارها و بارها پیش آمده است که مغلوط بودن یک نسخه باعث تغییر حکم مستنبط می‌شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از منابع مهم و شاید مهم‌ترین منبع برای استنباط احکام فقهی حدیث می‌باشد. علم رجال، نسخه‌شناسی کتب حدیثی، نگاه ‌آیت‌الله بروجردی به حدیث و… از موضوعاتی است که در گفت‌وگو با آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی مطرح شده است. متن این گفت‌وگو در اختیار خوانندگان فرهیخته قرار می‌گیرد: اجتهاد در رجال به چه معناست؟ آیا فقیه لازم است در رجال مجتهد …

شبکه اجتهاد: اخیراً یادداشتی از استاد ارجمند و متخلق دکتر رضا داوری اردکانی درباره عدم امکان علوم انسانی اسلامی و عدم صلاحیت ورود دین به این عرصه منتشر شد که درباره آن نکاتی را عرضه می‌دارم: اگر دست دین و وحی را از ارائه و تعلیم علومی که مربوط به ساحت هدایت انسان و مدیریت جامعه انسانی است کوتاه بدانیم دیگر جایی برای حضور و مداخله دین نمی‌ماند. در حالی که منشأ و مولد همه علوم مثبت و مفید ماقبل دوران مدرن، حتی علوم مربوط به ساحت مادی و معیشتی بشر، وحی و تعالیم انبیای الهی بوده است و برخلاف …

یک استاد حوزه علمیه گفت: استناد به فتوا برای اجباری کردن و مجازات کردن یک فرد متخلف از وظایف دینی بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسان امور اجتماعی بی‌مورد است. شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمد سروش محلاتی استاد حوزه علمیه و پژوهشگر مسائل فقهی معتقد است که تشویق و ترغیب به حجاب و استفاده از شیوه‌ها و روش‌هایی که به تقویت حجاب در جامعه می‌انجامد، از مسئولیت‌های دولت اسلامی است ولی مسئولیت دولت ملازمه‌ای با به‌کارگیری روش‌های تند و یا اعمال مجازات نسبت به متخلفان ندارد. در ادامه مشروح گفت وگوی اعتمادآنلاین با این استاد حوزه علمیه را درباره نحوه مواجه …

شبکه اجتهاد: نامه چالش‌برانگیز دکتر رضا داوری مبنی بر نفی امکان تحقق علوم انسانی دینی برداشت‌های متفاوتی را از سوی جامعه علمی کشور در پی داشت و زمینه دگراندیشی در باب این موضوع بنیادین را فراهم ساخت. مقوله «علم دینی» از زمره موضوعات بنیادینی است که همگام با شکل‌گیری انقلاب اسلامی و تأکید رهبران و پیشوایان انقلاب بر اسلامی‌سازی علوم و پایان بخشیدن به سیطره دانش غربی، وارد گفتمان علمی حوزه و دانشگاه شد و به عنوان یکی از کلیدی‌ترین موضوعات به کانون نقد و بحث اساتید این دو نهاد آموزشی بدل شد. به مدت چهار دهه سیاست‌های علمی کشور …

شبکه اجتهاد: مرحوم میرزا مهدی اصفهانی، عالم متقی خراسان در نیمه اول سده بیستم چندین کتاب در اصول فقه دارد. او از شاگردان میرزای نائینی بود و مجلس تدریس اصول فقه هم در مشهد داشت. برخی از علاقه مندان به مکتب تفکیک مدعی اند مرحوم میرزا مبانی جدیدی در اصول فقه داشته که البته جالب است مورد بررسی قرار گیرد. طبعا باید چنین باشد. اگر کسی همچون او مخالف علوم کلامی و فلسفی و نظری باشد طبعا نمی‌تواند اصول فقهش همان اصول فقه شیخ انصاری و آخوند خراسانی و میرزای نائینی باشد. علم اصول در تشیع بر پایه کتاب ذریعه …

مدیر مرکز پژوهش و تحقیقات مصر با اشاره به نقش نهادهای دینی در کاهش قدرت الازهر تاکید کرد که وابستگی الازهر به حاکمیت سبب شده تا استقلال این نهاد دینی از میان برود. شبکه اجتهاد: مسأله نفوذ وهابیت در جامعه دینی مصر به یکی از مسائل بحث برانگیز در میان نخبگان فکری و روشفنکران دینی مصر تبدیل شده است. نظام حکومتی و دینی مصر که به تعبیر برخی کارشناسان دینی به «مستعمره فرهنگی» عربستان سعودی تبدیل شده است، رفته رفته استقلال خود در تصمیم‌گیری را از دست داده و شاید اگر همین روند ادامه پیدا کند تا چند سال دیگر …

 شبکه اجتهاد: فرآیند عادی سازی انقلاب الهی رسول الله صلی الله علیه و آله در مساله جانشینی خیلی سریع اتفاق افتاد. ماجرای سقیفه آغار گر این فرایند بود و نظام ولایت و امامت به نظام خلافت تبدیل شد. اکنون، باید این نظام مشروعیت سیاسی خود را اثبات کند و به مردم نشان دهد که به سنت ولایی رسول خدا وفادار است و در جهت تثبیت آن گام بر می‌دارد. اینجا است که عظمت کارستان سیاسی – حقوقی دخت رسول خدا، فاطمه زهرا علیها السلام آشکار می‌گردد. ایشان با بردن شکایت محروم شدن از ارث پدری به جناب خلیفه، اولین پرونده …

این طور نیست که چیزی به ائمه جمعه دیکته شود. ممکن است بولتن خبری و بریده جراید، رسانه‌ها در اختیارشان گذاشته شود، اما یکی از ممیزه‌های نماز جمعه در کشور ما این است که هر خطیبی خودش تصمیم بگیرد که مطالبش را تنظیم کند. در صورتی که در کشورهای جنوب کشور ما دیکته می‌کنند. متن واحدی به خطیب می‌دهند، از روی همان کاغذ بخوانند. شبکه اجتهاد: بدون شک تریبون نماز جمعه تهران از ظرفیت‌های خاص و ویژه‌ای برخوردار است که با هیچ یک از این جهت با شهرها و مراکز دیگر حتی قم نیست به طوری که در خارج از …

شبکه اجتهاد: محمدهادى مفتح که هنگام ترور و شهادت پدرش به دست گروهک فرقان در دانشکده‌ی الهیات دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۸، دوازده سال بیش‌تر نداشت، سعی می‌کند هرچه بیش‌تر جا پای پدر تلاش‌گرش بگذارد. او در حوزه تدریس می‌کند و بنا به میراثی که پدر برای او گذاشته، در دانشگاه قم نیز نقش استادی را ایفا می‌کند. اتفاقاً چند روز قبل بود که او به همراه جمعی از اساتید حوزوی و دانشگاهی شهر قم برای زیارت عتبات راهی بود که اتوبوسشان دچار حادثه شد و محمدهادى مفتح را دچار آسیب دیده‌گی ساخت و البته متأسفانه در همین سانحه هم …

رییس اسبق مرکز تحقیقات مجلس خبرگان رهبری معتقد است اشکالی ندارد بسیاری از وظایف مجمع تشخیص مصلحت به عهده مجلس شورای اسلامی گذاشته شود. مثلا وظیفه‌ای مانند مشارکت در بازنگری قانون اساسی یا مشاوره با رهبری در برخی از امور ذکر شده و شاید بهتر بود این وظایف به عهده مجلس گذاشته شود. در هر صورت به نظر می‌رسد هر جه مجمع تشخیص مصلحت نظام ارتباط بیشتری با مردم داشته باشد مناسب تر است. شبکه اجتهاد: سی سال از صدور فرمان امام برای تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گذرد. مجمعی که در ابتدا قرار بود تنها به اختلاف میان مجلس …

شبکه اجتهاد: در سال ۱۳۳۱ در مشهد به دنیا آمد و در سال ۱۳۴۷ وارد حوزه‌ی علمیه شد. غیر از تحصیلات حوزوی، دکترای فلسفه و کلام اسلامی از دانشگاه تهران را هم در کارنامه‌ی علمی‌اش دارد. او که شاگرد شهید مطهری هم بوده، در میانه‌های مصاحبه وقتی می‌خواهد از استاد دیگرش آیت‌الله جوادی آملی جمله‌ای را ذکر کند، بسیار متواضعانه و با احترام نام و جمله‌ی استادش را بر زبان می‌آورد. شاید بتوان محمدصادق کاملان که اکنون عضو هیأت علمی دانشگاه مفید است را در زمره‌ی روحانیون نواندیش ذکر کرد. این استاد حوزه و دانشگاه با نگاهی منصفانه رهبران انقلاب …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در روایتی، محمودبن لبید از حضرت فاطمه‌زهرا سلام‌الله‌علیها سؤالی در باب امامت علی علیه‌السلام می‌پرسد و ایشان در پاسخ می‌فرمایند: «… مَثَلُ الإمام مَثلُ الکعبه إذ تُؤتی وَ لا تَأتی؛ … مَثل امام، مثل کعبه است که به‌سوی او می‌آیند و او به‌سوی کسی نمی‌رود.»[۱] این کلام در پاسخ به این پرسش تاریخی شیعیان در طول تاریخ است که بارها از ائمه: می‌پرسیدند، چرا قیام نمی‌کنید؟ در این روایت، فاطمه‌زهرا سلام‌الله‌علیها اصلی کلی را مطرح می‌کنند و آن اینکه برخلاف انتخاب امام که برعهده مردم نیست و لازم است تا از سوی خداوند تعیین گردد، پذیرش این …

مسایل و مشکلات موجود خصوصا در بعد اقتصادی این سوال را به میان می‌آورد که کشور ما چقدر در زمینه فقه و به روز رسانی آن موفق بوده است و اصولا آیا حوزه فرصت و آزادی لازم برای بیان دیدگاه‌های فقهی مختلف داشته است؟ به گزارش شبکه اجتهاد، حجت الاسلام والمسلین مرتضی جوادی آملی، حل بخشی از این مشکلات و به روز رسانی فقه را نیازمند یک اراده سیاسی قوی می‌داند و متاسف است که الان مشکلی به وجود آمده که حکومت منشأ دین شده در حالی که بایستی دین منشأ حکومت باشد و حکومت از سرچشمه‌ی دین مدد بگیرد.متن …

شبکه اجتهاد: کلام سیاسی یکی از شاخه‌های معرفتی کلام اسلامی است که از آغاز بر محور بحران خلافت و امامت در جامعه اسلامی شکل گرفته است. تمرکز کلام سیاسی به صورت سنتی در مکتب اهل البیت(ع) بر تبیین جایگاه و مشروعیت الهی امامان دوازده گانه بود و در عصر غیبت امام زمان(عج) پیرامون «نیابت» و جانشینی از آن حضرت بحث می‌کند. دستیابی به رویکردهای متکلمانه شیعی، در مورد «ولایت فقیه» مستلزم ورود به سه دانش «فلسفه سیاسی اسلامی»، «کلام سیاسی» و «فقه سیاسی» است؛ که هر سه دانش به خوبی از عهده تبیین آن برآمده اند. با این تفاوت که …

شبکه اجتهاد: چند روز قبل و در آستانه آغاز چهلمین سال حیات انقلاب اسلامی در یک خبرگزاری رسمی مطالبی علیه یک از همراهان این انقلاب و افتخارات معاصر حوزه‌های علمیه منتشر شد که جای تعجب و تأسف بسیار داشته و دارد. جلال‌الدین فارسی نویسنده و فعال سیاسی سابق در گفتگویی با ایراد مطالبی بی‎پایه ضمن هتاکی علیه امام موسی صدر، اندیشمند اسلامی معاصر به تمجید از دیکتاتور معدوم لیبی پرداخته است. این گفتگو و واکنش‌های پس از آن بیش از هر چیز نشان داد که مسئله‌ی امام موسی صدر پس از گذشت چهل سال، همچنان یک مسئله‌ی زنده است. چهار …

شبکه اجتهاد: با طرح مجدد موضوع حجاب قانونی و اختیاری در این روزها، دوباره این مساله مطرح شده است که موضع مرحوم آیت‌الله طالقانی در این باره چه بوده است؟ با مراجعه ای که به متن کامل  مصاحبه تلویزیونی آیت‌الله طالقانی (و نه صرفا بریده ای از آن) داشتم، تحلیل بنده از موضع آیت‌الله طالقانی چنین است: ۱- امام خمینی در ۱۵ اسفند ۱۳۵۷ در سخنرانی ای در اجتماع مردم گفتند: «الان وزارت خانه ها همان صورت زمان طاغوت را دارد. در وزارتخانه اسلامی نباید معصیت بشود. در وزارت خانه های اسلامی نباید زنهای لخت بیایند. زنها بروند اما با …

رهبری در سال ۸۹ به قم آمدند و عده‌ای از بزرگان در جلسه با ایشان از وضعیت علمی حوزه تعریف کردند؛ اما من به ایشان گفتم که آقا اگر نظر من را می‌خواهید باید بگویم که این حوزه فقیه‌پرور نیست. امروز نمی‌توان به حوزه برای فقیه‌پرور بودنش امیدی داشت مگر مراکز اقماری که کارهای اجتهادی خوبی انجام می‌‌دهند. شبکه اجتهاد: «به‌روز بودن حوزه و روحانیت» موضوع گفت‌وگو با آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی است. او در این گفت‌وگو برخی از فعالیت‌های انجام شده در مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) را هم توضیح می‌دهد و معتقد است موسسه‌های اقماری حوزه کارهای بسیار …

حجت‌الاسلام بهجت‌پور گفت: کاملا روشن است عملی که موجب وهن دین است هرچند به‌اندازه گفتن یک کلمه نباید اتفاق بیفتد و قمه‌زنی که بدون‌شک موجب وهن دین و مذهب است، قطعا نباید اتفاق بیفتد. شبکه اجتهاد: اخیرا فردی از جریان شیرای‌ها در سخنانی نسبت به بزرگان انقلاب اسلامی، ولایت فقیه و دفاع مقدس هجمه برده است؛ به‌همین‌خاطر برای روشنگری در این مسأله با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مدیر حوزه علمیه خواهران، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، رئیس موسسه قرآنی تمهید و صاحب تفسیر همگام با وحی گفت‌وگویی انجام شده است. وی معتقد است که هجمه‌های این فرد …

شبکه اجتهاد: سه سال قبل از آنکه حکم قتل سلمان رشدی از سوی امام خمینی صادر شود، رمان دیگری از او با نام «بچه‌های نیمه‌شب» برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به عنوان بهترین رمان خارجی شده بود. هم «بچه‌های نیمه‌شب» و هم «آیات شیطانی» به زادگاه احمد سلمان رشدی یعنی هند مربوط بودند. حالا در بیست و نهمین سالروز صدور حکم قتل رشدی، وی در ۷۱ سالگی همچنان بیم‌ناک از اجرای این حکم تاریخی است. او در این سه دهه به نماد اسلام‌ستیزی و اسلام‌هراسی غرب بدل شد و هر کس که آموزه‌های دین اسلام را به سخره می‌گرفت …

شبکه اجتهاد: مطلب پیش روی حاصل مصاحبه مفصل با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی نژاد، با موضوع حجاب است. ایشان متولد ۱۳۴۲ در شیراز است. تحصیلات و تخصص اصلی وی زنان، خانواده و جنسیت در اسلام است. زیبایی نژاد مدیر مرکز تحقیقات زن و خانواده (وابسته به حوزه علمیه قم) از بدو تاسیس آن (۱۳۸۰) تاکنون است؛ و با توجه به تعدد مقالات و کتب تالیف شده توسط وی مربوط به حجاب و خانواده، ایشان یکی از صاحب نظران مسلم، در این زمینه در کشور هستند. مشروح مصاحبه مفصل الف با حجت‌الاسلام زیبایی نژاد بشرح زیر تقدیم خوانندگان می‌شود: آیا حکومت …

شبکه اجتهاد: وقوع انقلاب اسلامی ایران، در قرنی که جهان به‌سرعت به‌سمت دنیوی‌شدن پیش می‌رفت، خلاف جریان می‌نمود. این پدیده نظریه‌پردازان را به واکنش‌های مختلفی واداشت و عده‌ای ماهیت آن را انکار و آن را در عداد انقلاب‌های مدرن قلمداد کردند و عده‌ای آن را پسامدرن دانسته و بعضی هم سعی کردند روایتی همدلانه از آن ارائه دهند. این انقلاب علاوه بر حوزه نظر در عینیت وضع جهان تاثیراتی داشت. صبح نو در مصاحبه با دکتر عبدالوهاب فراتی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بازتاب انقلاب اسلامی در نظریه‌ها و واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی جهان را به بحث …

نهاد نمازجمعه در اندیشه‌های فقهی جایگاه والایی دارد اما در اوضاع امروز جامعه ایران با استقبال گرم و درخوری مواجه نمی‌شود، آیت‌الله عالمی و آیت‌الله بطحایی دیدگاه‌های خود را درباره چرایی این اتفاق بیان کردند. شبکه اجتهاد: اهمیت و جایگاه ممتاز و منحصر بـه فـرد نـماز‌ جمعه،‌ با‌ مراجعه به قرآن کریم و سخنان معصومین(ع) و نیز سنّت و سـیره آنـان به‌ روشنی‌ معلوم است؛ نمازی که در آن، همگان به تقوا و وحدت توصیه می‌شوند و بر همین اساس‌ نام‌ «فـریضه عـبادی ـ سـیاسی» را به خود گرفته است. اما آیا نمازجمعه‌ امروز در شهرهای مختلف کشور پایگاه وحدت‌آفرینی …

شبکه اجتهاد: عضو ۸۳ ساله‌ی مجلس خبرگان رهبری که اهل شهر فساست، از دانشگاه تهران دکترای فلسفه دارد. این مدرس دروس خارج، بر خلاف سنّش، از لحاظ فکری و چهره‌ی ظاهری، فعّال و شاداب است و در قم مؤسسه‌ای دارد که بنیان آن را هم به تازه‌گی بنا نهاده است و در آن‌جا به نوشتن کتاب‌هایش مشغول است. احمد بهشتی، که بسیار متواضع هم هست، در کارنامه‌ی خود نمایندگی مجلس شورای اسلامی در ابتدای انقلاب، تدریس در دانشگاه تهران، تألیفات متعدد و ریاست دانشگاه قم را دارد. او سعی می‌کند نظراتش را در نسبت روحانیت و انقلاب اسلامی صریح ابراز …