اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: بدون شک سخن گفتن درباره شیوه‌های استنباط و مبانی اجتهادی مورد قبول نزد یک فقیه، فی نفسه امری دشوار است، تا چه رسد به آن که بخواهیم یک مقاله کوتاه را به آن اختصاص دهیم. این دشواری درباره‌ آیت‌الله‌ سیستانی جنبه‌ دیگری نیز می‌یابد؛ از آن رو که نوشتاری به خامه‌ ایشان منتشر نشده و همه‌ آنچه از مباحث فقهی، اصولی، رجالی و حدیثی ایشان موجود است، تقریراتی است که شاگردان ایشان نگاشته‌اند. با این وجود، تأمّل در همین آثار موجود، به‌ویژه کتاب‌هایی مانند «قاعده لا ضرر و لا ضرار» و «الرافد فی علم الأصول» ۱ که به …

استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ضمن تحلیل و پاسخ به سخنان برخی فقه‌ستیزان علیه فقه و فقها، اظهار کرد: من نیز از جمله کسانی هستم که به شیوه‌های آموزشی و هم به روش‌های پژوهشی و هم به روش‌شناسی فقاهت و اجتهاد نقد دارم، اما این کجا و نقدهای بی‌پایه‌ای که معلول انگیزه‌های شخصی و اغراض سیاسی و غیرعلمی‌اند کجا؟ به گزارش شبکه اجتهاد، چندی پیش بود که فرزند عضو اسبق شورای نگهبان در یادداشتی بیان کرده بود که فقه فربه‌ترین رشته دینی شیعی است، ولی اکنون نیمه‌جان شده و در آینده‌ای نه چندان دور، خواهد مرد و حتی …

شبکه اجتهاد: در روزهای اخیر در فضای مجازی از آقای عبدالعلی بازرگان در این راستا سخنانی منتشر شد که با وقایع تاریخ انطباق ندارند. این نوشته به منظور نقد آن گفتار فراهم آمده است. نسل‌های پس از عصر تشریع بخش عظیمی از احکام و معارف دینی را از طریق سنت معصومی که عبارت از قول و فعل و تقریر معصومان است، دریافت کرده و می‌کنند. به همین دلیل علم حدیث و توابع آن مثل رجال و درایه که این دسترسی را از انحراف حفظ می‌کنند، از علوم ارجمند دینی بشمارند و در باره آن‌ها کتاب‌های ارزشمندی نگاشته شده است. و …

شبکه اجتهاد: عده‌‌ای تصور می‌کنند آنچه ما از پیشوایان اصلی مذاهب فقهی اهل سنت به ویژه مالک بن انس و ابو حنیفه و یا حتی شافعی در اختیار داریم از لحاظ سندیت قوی تر از آن چیزی است که در مباحث فقه از ائمه شیعه داریم. در مقام استدلال به دو موضوع عموما اشاره می‌شود: یکی اینکه ما جز به شکل محدود از ائمه شیعه برخلاف ائمه مذاهب اهل سنت متن فقهی مکتوبی که خود آنان نوشته باشند در اختیار نداریم. دوم اینکه آنچه به عنوان حدیث از ائمه شیعه و به ویژه دو امام باقر و صادق (ع) در …

شبکه اجتهاد: اخیرا کلیپی از آقای عبدالعلی بازرگان منتشر شده که در آن ادعا کرده پیامبر(ص) از نگارش حدیث منع کرده‌اند و دلیل آن نگرانی پیامبر اکرم (ص) از به وجود آمدن دکان دیگری در برابر قرآن و نیز بی‌اعتباری نقل شفاهی از آن حضرت است. وی ادعا کرده در صد سال نخست هیچ‌کس هیچ چیز ننوشته است و نیز ادعا کرده امامان شیعه علیهم السلام نه چیزی نوشته‌اند و نه به نوشتن تشویق کرده‌اند. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن جواهری عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به این مدعا پاسخ داده است، متن این یادداشت در ادامه …

شهید صدر در علوم حوزوی حلقات اصول را نوشت و در درس خارج، در زمان معین متناسب، با نیاز روز تدریس‌ می‌کرد. یکی از نوآوری‌های ایشان در بحث تمدن اسلامی است. شهید صدر دیدگاه‌ها و نظریه‌ها و مبانی نظری برای احیا تمدن اسلامی ارائه کرد و مبنای این تمدن را تشکیل حکومت اسلامی‌ می‌داند. اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباسعلی شاملی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در بیست و دومین قسمت از فصل جدید از برنامه‌ی تلویزیونی «مصیر» در خصوص نوآوری‌های شهید صدر و تحقق آن در علوم اسلامی بحث کرد. شاملی درباره‌ی نوآوری‌های …

درس خارج فقه مقام معظم رهبری بر اساس نیاز است. زمانی که ایشان به تدریس قصاص مشغول بودند، فرمودند: مبحث قصاص نیاز قوه قضاییه است. یا آن زمان که مکاسب محرمه را مطرح کردند، خیلی از مباحث‌شان ارتباط به حکومت داشت. در مباحث مکاسب محرمه بحث قاچاق، بحث غنا و موسیقی، بحث رقص را مطرح کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، از سال ۱۳۶۹ شمسی، درس خارج حضرت آیت‌الله امام خامنه‌ای آغاز شده و تا کنون ادامه دارد. جهاد، موسیقی، غیبت، قصاص و… از مباحثی است که تا کنون در درس خارج ایشان تدریس شده است. با توجه به فقه حکومتی …

فقه الاخلاق هنوز مدون نشده و ما از فقه الشریعه داریم وارد فقه الاخلاق می‌شویم. اگر سؤالی شود باید چنین باشد که تأثیر محصول فقه الاخلاق که کشف حسن و قبیح است، جایی در فقاهت دارد؟ اگر مصلحت و مفسده واقعی را در فقه الاخلاق به دست آوردیم، آیا می‌توان از درونش قانون شرعی درآورد؟ اگر مصلحت واقعی را به دست آوریم می‌توان گفت این امر فقه‌الشریعه را حد می‌زند. به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه سلسله جلسات تخصصی گروه فقه اخلاق حکومتی موسسه فتوح اندیشه، نشست علمی «معنا، ماهیت و آثار فقه اخلاق بر فقه الشریعه» با حضور حجت‌الاسلام …

رساله‌های «معیار تشخیص و کاربرد قیاس منطقی و فقهی در کتاب جواهرالکلام» و «قاعده دیه اعضای فرد و زوج و استثنائات آن در مذاهب خمسه» در سطح ۴ و پایان‌نامه «ماهیت و آثار استیفای از عمل و ملک غیر در فقه و حقوق» در سطح ۳ حوزه علمیه خراسان بررسی و دفاع شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه‌ی دفاعیه رساله‌ی سطح ۴ حجت‌الاسلام غلام‌رضا محمدزاده با عنوان «معیار تشخیص و کاربرد قیاس منطقی و قیاس فقهی در کتاب جواهرالکلام»، با حضور حجج‌اسلام والمسلمین رضا حق پناه و مرتضی نوروزی در مقام استادان داور، به همت اداره مدارج علمی معاونت آموزش …

شماره دوم دوفصلنامه علمی تخصصی مطالعات اعتبار سنجی حدیث به صاحب امتیازی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان و با همکاری گروه رجال پژوهشی معاونت پژوهش این حوزه، منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین شماره دوفصلنامه‌ی علمی تخصصی مطالعات اعتبار سنجی حدیث به صاحب امتیازی معاونت پژوهش این حوزه و با همکاری گروه رجال پژوهشی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، در راستای ضرورت توجه به گنجینۀ معارف حدیثی اهل بیت علیهم السلام به عنوان بستر زایندگی و پرورش علوم مختلفی دینی به ویژه با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر حدیث به عنوان مادر همۀ علوم دینی، منتشر شد. …

سید مرتضی دید دوتا طلبه خیلی با استعداد هستند، به یکی ماهی دوازده دینار شهریه داد و به یکی ماهی هشت دینار؛ آن کسی که ماهی دوازده دینار به او شهریه داد، شد شیخ محمد حسن طوسی که دو کتاب از «کتب أربعه» را نوشت. شبکه اجتهاد: آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در یکی از دروس خارج فقه خود به جایگاه حوزه علمیه نجف و نقش سید مرتضی و سید رضی در شکل گیری آن  و تربیت شاگرد و استاد برای حوزه های علمیه  پرداخته اند که بخشی از سخنان این مرجع تقلید به این شرح است: این مدیریت سید مرتضی …

شبکه اجتهاد: آقا ضیاءالدین عراقی از بزرگانِ علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری، در سال ۱۲۷۸ ق در قربه‏ی سلطان آباد اراک به دنیا آمد. او علوم مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفت و سپس در نجف در محضر آقاسیدمحمد فشارکی حضور یافت. آقاضیاء عراقی سپس در حلقه‌ی درس مدرسان ناموری همچون حاج میرزا حسین خلیلی، آخوندملامحمد کاظم خراسانی، شیخ الشریعه‏ی اصفهانی و علامه یزدی جای گرفت و فقیهی والا مقام، اصولی و محدث رجالی و از مراجع تقلید طراز اول عصر خویش گردید. آقاضیاء، پس از وفات آخوند خراسانی، حوزه‏ی درس خارج خود را تشکیل داد و بسیاری از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد حاج سید محمدحسن طباطبایی از خطبا، اساتید اخلاق و مدیران موفق حوزه علمیه مشهد که سال‌ها در جهت شکوفایی احکام نورانی اسلام و ترویج معارف اهل‌بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام مشغول تدریس و تبلیغ بود که در سالروز شهادت حضرت جوادالائمه (علیه‌السلام) در سن ۷۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.      

شبکه اجتهاد: دوران امامت امام‌جواد ۱۷ سال طول کشید. اما هم اطلاعات تاریخی ما از سبک زندگی آن حضرت در حوزه‌های مختلف عبادی، فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و …؛ و هم احادیث رسیده از ایشان بسیار اندک است. طبق بررسی جناب آقای عطاردی در کتاب مسند الامام الجواد علیه‌السلام در مجموع حدود ۲۲۰ روایت از آن حضرت در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف آموزه‌های دینی به دست ما رسیده است. این در حالی است که شیخ طوسی ۱۱۳ و جناب آقای قریشی در کتاب حیاه الامام الجواد ۱۳۲ نفر از شاگردان و راویان حدیث از امام جواد را نام برده‌اند. …

آن روش آقای بروجردی اگر اِحیا بشود، یعنی اگر ما روش و متد را یاد بگیریم و در ثانی وسایل کار را آماده کنیم، می‌توانیم فقیهی را تربیت بکنیم که در طی سه سال، چهار سال بتواند در تمام ابواب فقه نظر بدهد. ما در این جهت مشکل نداریم. ما مشکل‌مان این است که اینها بحث تخصص را با یک امکانات محدود مطرح کردند. شبکه اجتهاد: استاد سید احمد مددی در سال ۱۳۳۰ در نجف اشرف متولد می‌شود و در سن پنج سالگی به همراه خانواده به مشهد مقدس مهاجرت می‌کند. ایشان در مشهد وارد حوزه علمیه می‌شود و از …

ضرورت توسعه به‌عنوان یکی از مستحدثات مهم امروز از طرفی و گستردگی قلمروی شریعت مقدس اسلام از سویی دیگر فقیه را به پاسخگویی در مورد تعیین وظیفه عملی در قبال اجرای طرح‌های توسعه وادار می‌کند. از سویی دیگر می‌بینیم موقوفات بسیار گسترده هستند و خواه ناخواه تحت تأثیر اجرای طرح‌های توسعه قرار می‌گیرند. به دلیل اهمیت بسیار بالایی که در فقه اسلامی برای حفظ موقوفات و منافع آن‌ها و منافع موقوف علیهم داده شده است، ضروری است که به‌صورت مشخص رابطه توسعه و موقوفات و احیاناً چالش بین این مفهوم مورد بررسی دقیق قرار گیرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بیست …

شبکه اجتهاد: با مراجعه به مصادر رجالی اهل سنت می‌بینیم تشیع ـ به معنی اعتقاد به ولایت بلافصل أمیر المؤمنین و برائت از خلفای دیگر ـ گناهی است نا بخشودنی، و اتهام به تشیع برای ذکر یک راوی در کتب ضعفاء کافی است. به این اقوال در تضعیف یک راوی تنها به جرم شیعه بودن بنگرید: ۱. قال أشهب: سئل مالک عن الرافضه؟ فقال: لا تکلّمهم ولا ترو عنهم فإنّهم یکذبون۱ ۲. حرمله بن یحیى قال: سمعت الشافعی یقول: لم أر أحداً من أهل الأهواء أشهد بالزور من الرافضه۲ ۳. المؤمل بن إهاب قال: سمعت یزید بن هارون یقول: لا …

شبکه اجتهاد: یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح اندیشه و فهم ما از دین و مذهب شناخت دین و منابع دینی در بستر تاریخی آن است. این شناخت درک ما را از تحول تاریخی فهم‌های دینی ارتقا‌ می‌دهد. اگر خواهان اجتهاد در اصول و فروعیم و اگر‌ می‌خواهیم درک درستی از دیالکتیک “نص” و “تاریخ” و سهم مقتضیات زمان و مکان در فهم فقیهان و متکلمان از دین و منابع دینی داشته باشیم چاره‌ای نداریم الا اینکه به تاریخ مراجعه کنیم. قرآن را در بستر تاریخی عصر نزول و سیره پیامبر اکرم (ص) ببینیم و تعامل صحابه و تابعین و نسل‌های …

مرکز تراث کربلا وابسته به بخش امور معارف اسلامی و انسانی آستان قدس عباسی در راستای مجموعه آثار خود در زمینه احیای میراث علمی علما و اندیشمندان به تازگی کتاب (رساله فی نفی حجیه الظن) تالیف شیخ محمد تقی هروی حائری ( ۱۲۱۷ -۱۲۹۹ه) از علمای قرن سیزدهم را منتشر کرده است. به گزارش شبکه اجتهاد، این کتاب توسط حجت‌الاسلام محمدجعفر اسلامی مورد تحقیق قرار گرفته و مرکز تراث کربلا آن را بازبینی و فهرست نویسی کرده است. این کتاب حاوی (۳۳۷) صفحه است که در بردارنده همه ادله بر حجیت ظن و نیز ذکر اعتراضات و ایرادات وارده به …

یک مغالطه‌ای در این چند دهه‌ی اخیر از سوی افرادی که می‌خواهند دین را از اعتبار ساقط کنند صورت گرفته و تفکیک کرده‌اند بین دین و برداشت از دین، بین قرآن و برداشت از قرآن، بین روایات و برداشت از روایات. وقتی دین و قرآن و سنت را از برداشت آنها جدا کنیم، نتیجه‌اش این می‌شود که بگوییم شما یک جور برداشت می‌کنید این آقا یک جور دیگر و آن فقیه هم جور دیگری. بنابراین هر کسی می‌تواند حق هر برداشتی از متون دینی را داشته باشد. یا برخی از روشنفکران ادعا می‌کنند احکامی که در قرآن آمده تاریخ‌مند است …

‌‌اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله حاج سید کاظم اخوان مرعشی، از تربیت‌یافتگان نامدار حوزه‌های علمیه قم و نجف و از پیشگامان انقلاب اسلامی در شهر مشهد به‌شمار می‌‎آمد. ایشان سال‌ها نزد اساتید برجسته به تحصیل پرداخت تا به درجه عالیه اجتهاد نائل آمد. او حدود نیم قرن به تدریس فقه و اصول اهتمام ورزید و در این مدت شاگردان و فضلای زیادی را تربیت و پرورش داد. او از دودمان اجتهاد و فقاهت بود‌‌. خودش فقیه و مرجع تقلید بود؛ برادرش آیت‌الله سید مهدی اخوان مرعشی، فقیه و مرجع تقلید مقیم قم بود. پدرش آیت‌الله سید محمدرضا مرعشی رفسنجانی، فقیه و …

مرحوم آخوند خراسانی به این رسیده بود که اقامه حکومت به شیوه مردمی صحیح است. در همان عصر، سید یزدی به نظر دیگری رسیده بود و هر دو هم قاطع بودند. اگر بگویند که نظر ما بدیهی است، این یک تندروی در اعمال نظر شخصی است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد محمدی قاینی، از شاگردان آیات عظام خویی، منتظری و تبریزی و از محققان مطرح حوزه علیمه قم است. این استاد خارج فقه و اصول و دانش‌آموخته حوزه‌های نجف و قم در بخشی از گفتگوی خود با مجله تقریرات اظهار داشته است: ممکن است در مسائل نو پیدا …

شبکه اجتهاد: معمولا هر روز پس از نماز مغرب اگر به دفتر آیت‌ﷲ‌ سید موسی شبیری زنجانی بروید که نزدیک‌ترین دفتر در میان دفاتر مراجع بزرگ تقلید به حرم حضرت معصومه(ع) است، این مرجع تقلید ۹۳ ساله را می‌بینید که حتی روز تعطیل آخر هفته به دفتر می‌آید و با حاضرین در دفترش بحث آزاد علمی می‌کند. این دفتر که تا ربع قرن پیش محل سکونت خاندان پدری امام موسی صدر بوده، اغلب روزها شاهد گعده علمی آیت‌ﷲ با شاگردان و طلاب است. این گعده که محل حضور برخی استادان و محققان حوزوی هم هست، به بررسی موضوعات و مسائل …

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، تفکیک میان دو مکتب قم و نجف را در حال حاضر سخت دانست و گفت: مبادلات علمی و تضارب آراء به‌ویژه بعد از سقوط صدام به شکل خوبی بین دو مکتب انجام گرفته و روبه رشد است و آینده منزلت مرجعیت در گرو رفتارهای مراجع تقلید، مردم، اقتضائات جهانی و حاکمیت می‌باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، پیرامون مکتب قم و ویژگی‌های آن به شفقنا گفت: سخت است که بتوانیم دو مکتب به‌نام‌های نجف و قم را از هم تفکیک کنیم. اگر پنجاه …

قواعد استظهار مجموعه‌ای از قواعد اصولی است که با تشخیص ظهور تاسیس می‌شود و در راه کشف بسیاری از احکام شرعی از نصوص دینی موجود در قرآن و سنت به کار گرفته می‌شود. بحث از قواعد استظهار در حل مسائل نوپیدایی فکری و معرفی توانمندی فقه برای پاسخگویی در رشته مطالعات فقهی ضروری است. جدیدترین اثر علمی قلم حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسلامی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به‌زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «جایگاه قواعد استظهار در حل مسائل مستحدثه» به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین رضا اسفندیاری (اسلامی) در گروه دانش‌های وابسته به فقه پژوهشکده فقه …

شبکه اجتهاد: بی‌‌تردید علم فقه نقش مهمی در تنظیم مناسبات فردی و اجتماعی جوامع مسلمان ایفا می‌کند. احکام شرعی به عنوان خروجی علم فقه در تمام حوزه‌ها، از جمله سیاست داخلی و خارجی، اقتصاد، فرهنگ و … تأثیرگذار و نقش‌آفرین است و از این طریق، مسیر پیشرفت یا پسرفت یک کشور را هموار می‌سازد؛ برای مثال فقه می‌تواند دایره آزادی‌های فردی و اجتماعی را معین سازد، شیوه زیست مومنانه را ترسیم کند، نحوه تعاملات بین‌المللی را سامان ببخشد، چهارچوب تعاملات اقتصادی و بانکی را مدون نماید، راهکار پاسخگویی به نیازهای بنیادین انسان را پیشنهاد کند، ضوابط حاکم بر حریم شخصی …

اولین پخش مستند «شیخ مدرس»، داستان زندگی حاج شیخ هاشم قزوینی، امروز دوشنبه ۲۳ تیرماه ۹۹، ساعت ۱۱ شب از شبکه اول سیما به روی آنتن می‌رود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مستند «شیخ مدرس» زندگی عالم ربانی آیت‎الله حاج شیخ هاشم قزوینی با سرمایه‌‎گذاری شرکت صوتی و تصویری سروش و به کارگردانی شهرام قدیری تهیه و تولید شد. این مستند با نمایش گوشه‌هایی از زندگی حاج شیخ هاشم قزوینی، به بررسی تاثیر این عالم بزرگ بر وقایع مهمی چون اعتراض به شهادت شهید نواب صفوی و واقعه اعتراضات به کشف حجاب رضاخانی، می‌پردازد. در مستند «شیخ مدرس» با شخصیت‌های تاثیر …

کمیته فتوای مجمع تحقیقات اسلامی الازهر در فتوایی تاریخی درباره حکم توسل به پیامبر(ص) برای برطرف شدن بیماری کرونا اعلام کرده است توسل به پیامبر (ص) پس از وفات ایشان بنا بر قول جمهور فقهای مالکی و شافعی و متاخران حنفی و نزد حنبلی‌ها جایز است. به گزارش شبکه اجتهاد، کمیته فتوای مجمع تحقیقات اسلامی الازهر در پاسخ به پرسشی درباره حکم توسل به پیامبر(ص) برای برطرف شدن بیماری کرونا گفت: توسل به پیامبر (ص) پس از وفات ایشان بنا بر قول جمهور فقهای مالکی و شافعی و متاخران حنفی و نزد حنبلی‌ها جایز است به اینکه شخص بگوید خدایا …

کتاب «الدراسات الفقهیه فی أحکام الحجاب و النظر» با موضوع نگاهی دوباره به ادله‌ حجاب، به قلم علی سائلی و با رویکرد پاسخ به اشکالات جدید منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «الدراسات الفقهیه فی أحکام الحجاب و النظر» به قلم علی سائلی با موضوع نگاهی دوباره به ادله‌ حجاب، با رویکرد پاسخ به اشکالات جدید منتشر شده است. عمده‌ اشکالات درون‌دینی ناشی از این است که به آیات حجاب از منظر شأن نزول، روایات وارده، تحلیل‌های لغوی از مفاهیم واژگانی و قرائن تاریخی عصر پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) نگریسته نشده است. وجود این مجموعه‌ دلالیِ هم‌افزا می‌تواند از …

فقه شهید صدر کاربردی است و ایشان از فقه برای بهبود زندگی بشر کمک‌ می‌گرفت. شهید صدر در پاسخ به این مسئله که چگونه‌ می‌توان زندگی مدرن را با توجه به فقه و راه‌حل‌های قدیمی پیش برد؟ نظراتی بسیار جامع و کاربردی‌ می‌دهد که به اسم ایشان ثبت و مطرح‌ می‌شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: دکتر محسن اسماعیلی حقوقدان، استاد و عضو هیئت‌ علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران است. از این عضو مجلس خبرگان رهبری، چندین کتاب و ده‌ها مقاله در موضوعات مختلف فقهی و حقوقی منتشر شده است. او که در سال‌های ١٣٨٠ تا ١٣٩٨ عضو شورای …