اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: استاد محمدمهدی شب زنده‌دار، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه قم استفاده از امکانات جدید چون هوش مصنوعی را مقدمه واجب تفقه در دین می‌داند.

آنچه در بحث فقه تمدنی بیان می‌شود ابداً ساختارشکنی ندارد بلکه فقاهت موجود را ضروری و حیاتی می‌داند و برای رسیدن به استنباط در مقیاس تمدنی بسته‌های تکمیلی تعریف می­کند؛ و این هم بدین معنا نیست که فقاهت کنونی ناقص است بلکه به‌­واسطه مطرح شدن مساله مستحدثی با عنوان «چگونگی تمدن­‌سازی» که مقیاس آن و فروعاتش صِرفا در مقیاس تکلیفی فردی و جمعی نیست بلکه علاوه بر استنباط احکام تکلیفیِ مرتبط با مکلفین، نیاز به استنباط ساختارها و فرآیندها دارد که فارغ از مصادیق مکلفین، برای افعال آنها جهت­‌سازی می­‌کند، نیاز به استظهار حجیت­‌دار فرآیندها از ادله است و می‌­توان …

مرحوم ‌‌آیت‌الله خوئی که مدرسه‌‏اش، مدرسه حاکمی است، در اویل عمر علمی خود، قاعده عدل و انصاف را می‌‏پذیرد ولی در اواخر، آن را انکار می‏‌کند! ایشان هر چه به اواخر عمر خود نزدیک شده، به جریان حدیث‌گرایی نزدیک شده است، در اواخر عمر خود با صراحت قاعده عدل و انصاف را رد می‏‌کند. یا وقتی از «قاعده ضمان» بحث می‏‌کند، می‏‌گوید: قاعده ضمان به تسبیب، بر خلاف اجماع فقها است، ما دلیلی بر آن نداریم. این تفکر یک تفکر حدیث‌‏گرایی است. می‏‌فرماید مواردی هم که در روایات آمده، فقط بر همان موارد اکتفا می‌‏شود. در مبانی تکمله المنهاج بحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد: جزئی‌نگری یا بخشی‌نگری یکی از آفت‌ها یا آسیب‌های مطالعات دین‌پژوهی قلمداد می‌شود که هم ساحت‌ و صورت‌های گوناگونی به خود می‌گیرد و هم ابتلاء و استفاده (خودآگاه و ناخودآگاه) از آن بسیار رونق دارد. گاه، جزئی‌نگری (در مقابل کلّی‌نگری) می‌تواند به معنای عدم توجه و یا حذف و یا پررنگ کردن بخشی از یک کلّ و مجموعه‌ به هم پیوسته (برخوردار از مؤلفه‌های گوناگونی) باشد. کمترین آفت جزئی‌نگری در مطالعات دین‌پژوهی آن است که نگاه واقع‌گرایانه به یک حقیقت دینی یا یک کلّ و مجموعه دینی نداشته و در نتیجه، به شناخت درست و جامعی از آن …

دوفصلنامه‌علمی تخصصی «مصباح الفقاهه» به صاحب امتیازی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان فراخوان مقاله داد. به گزارش شبکه اجتهاد، در راستای گام‌های تحولی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان و با عنایت به تأکیدات مدیر این حوزه در خصوص لزوم تحوّل‌آفرینی در فعالیت‌های پژوهشی، نشریه «مصباح الفقاهه» در تاریخ ۹۸/۰۵/۲۸ موفق به دریافت پروانه انتشار به شماره ۸۵۶۵۱ از معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. بنابر این گزارش، نشریه به زبان فارسی، با رتبه علمی‌تخصصی، گستره نشر و توزیع سراسری و با ترتیب انتشار «دوفصلنامه» فعالیت خود را آغاز نموده و آماده دریافت مقالات علمی است. …

شبکه اجتهاد: آنچه که روشن است در حوزه درسی حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) علاوه بر اصحاب خاص و شیعیان از شخصیت‌های غیر شیعه زیادی با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی در رشته‌های گوناگون حضور داشتند و با آن حضرت و اصحابش ارتباط علمی و حدیثی بر قرار می‌کردند. در این میان علاوه بر پیشوایان مذاهب اربعه، جمعی از بزرگان اهل سنّت که بعضی شخصیت‌های فقهی، حدیثی و کلامی به شمار می‌آمدند که در سلسله سند احادیث قرار دارند و از طُرُق خود از امام صادق علیه‌السلام روایت کردند که اسامی همه در منابع موجود است. چنان که این وضع …

حکم سابّ النبی «ص» به این معنا فرازمانی و همیشگی است که جلوی سبّ باید در همه زمان‌ها و به هر طریقی گرفته شود و الی یوم القیامه وجود دارد ولی روش و مصداق آن می‌تواند به حسب شرایط تفات کند. امام کاظم «ع» با شخصی به حضرت دشنام داد و اطرافیان می‌خواستند او را بکشند ولی حضرت جوری با وی برخورد کردند که شرمنده شد و بعد به یاران‌شان گفتند: کاری که من کردم بهتر بود یا کاری که شما می‌خواستید انجام دهید؟ شبکه اجتهاد: شانزدهم اکتبر معلمی فرانسوی یکی از تصاویر مجله شارلی ابدو را ذیل عنوان تدریس …

شبکه اجتهاد: برای دستیابی به الگوی تقریب، باید پیشتر یک نظریه عام در تبیین وحدت اسلامی ارائه کرد و سپس در پرتو آن نظریه و متناسب با سطوح و گونه‌های وحدت، به طراحی الگوهای خاص از وحدت اسلامی اقدام ورزید. اما برای شناخت نظریه وحدت اسلامی، توجه به محورهای زیر ضروری است: ۱- اصول حاکم بر نظریه وحدت اسلامی ۱. ارزش وحدت: وحدت در منطق عقل و وحی، ارزش ذاتی ندارد؛ بدین معنا که وحدت با دیگران به خودی خود یک اصل ارزشمند و ارزش‌آفرین نیست بلکه اعتبار و اهمیت خویش را از ارزش‌های دیگر‌ می‌گیرد. «وحدت» به دو رکن …

شبکه اجتهاد: از بازگویی خاطرات مبارزه با ضد انقلاب‌ تا نقش تاثیرگذار ماموستا ملاقادر قادری در ایجاد وحدت میان مسلمانان در گفتگوی بدون تعارف با امام جمعه اهل سنت پاوه.

شبکه اجتهاد: از آنجایی که هر دین و آیینی از پیروان خود، التزام و پایبندی زبانی، قلبی و عملی می‌خواهد، ایمان جایگاهی بلند در همۀ ادیان و مذاهب دارد. بدین رو کفر، ارتداد، تکفیر و مفاهیم هم‌سو با آنها نیز اهمیت می‌یابد. اسلام نیز که در نظر پیروانش، آخرین دین الهی است، سرشار از مفاهیم مرتبط با «ایمان و کفر» است. در یک نگاه آسان‌گیرانه، ایمان یعنی باورمندی به پیام‌ها و تعالیم یک دین و در مقابل آن، کفر، یعنی نبودِ این باورمندی؛ امّا هیچ دینی را نمی‌شناسیم که در متون و منابع اصلی‌ خود یا در علوم و معارف …

مرکز تراث البصره وابسته به بخش امور معارف اسلامی و انسانی آستان قدس عباسی کتاب (الوجیزه الحقیه) تالیف مهذب الدین احمد بن عبدالرضا البصری را اخیرا منتشر کرده است. همچنین، مرکز مطالعات و تحقیقات شیخ طوسی وابسته به بخش امور فکری و فرهنگی آستان قدس عباسی به تازگی کتاب (رساله فى حجیه المظنه) تالیف فقیه و محقق، شیخ علی بن شیخ جعفر کاشف الغطاء النجفی را منتشر نموده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مرکز تراث البصره وابسته به بخش امور معارف اسلامی و انسانی آستان قدس عباسی کتاب «الوجیزه الحقیه» تالیف مهذب الدین احمد بن عبدالرضا البصری را اخیرا منتشر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چند سال پیش استاد مصطفی محقق داماد در افتتاحیه نهمین دوره گفتگوی دینی مرکز گفت‌وگوی ادیان و تمدن‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای جهانی کلیساها سخنان خود را در قالب مقاله‌ای ارائه کرد. این مقاله نقدهایی در پی داشت تا اینکه مدتی پیش یکی از اساتید حوزه علمیه قم جوابیه‌ای به سخنان ایشان مکتوب نمود. این قلم نیز به‌نوبه خود و با توجه به همه این رفت و برگشت‌‌ها در فضای گفتمان دینی و آزاداندیشی دینی، نکاتی را لازم به ذکر‌‌ می‌داند. در این نوشتار، از سخنان آقای محقق داماد با عنوان نویسنده یاد‌‌ می‌شود. …

شبکه اجتهاد: در برنامه‌‌ای با عنوان «أطروحه التکفیر فی کلمات اعلام السنه والشیعه» آقای حیدری با نقل چند متن شیعی اظهار‌‌ می‌دارند که مشهور در میان علمای شیعه این بوده که تنها به اسلام ظاهری اهل سنتند باور دارند و به کفر باطنی آنان که از آن به کفر اخروی و یا کفر کلامی هم یاد‌‌ می‌کند قائلند. در اینجا آقای حیدری دچار خطای در فهم عبارات متون شده و روشن است که دریافت درستی از مباحثی کلامی مرتبط ندارند. قبل از هر چیز این نکته را بگویم که ما از نقطه نظر اصطلاحات کلامی چیزی به عنوان اسلام ظاهری …

معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر گفت: شهید صدر نظریه‌پرداز و نوآور در همه عرصه‌های علوم اسلامی بود و اندیشه منسجم و هماهنگ و بدون تناقض در آثار مختلف داشت؛ لذا از بسیاری جهات الگو برای نسل جوان است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین امید مؤذنی، معاون پژوهشی پژوهشگاه شهید صدر، شامگاه چهارشنبه، هفتم آبان‌ماه، در نشست «آثار شهید صدر را چرا و چگونه بخوانیم»، گفت: شهید صدر از آخرین افراد علمی سلسله صدر است که در ۲۰۰ سال گذشته در تمام سطوح علمی حضور داشته‌اند و از طرف بزرگان این سلسله، تأکید شده که نسب آنها تا امام کاظم(ع) …

آیت‌الله اشرفی شاهرودی ضمن تایید و لازم دانستن قرارگاه فقاهت برای سازماندهی و تقویت اجتهاد در حوزه بیان داشت: طلبه‌ای که حداقل شش سال درس خارج را خوب بخواند و یک دوره اصول را بگذراند لازم است که برای تدریس سطوح عالیه از او استفاده شود و اساتید برای مدرِّس خارج شدن عجله نکنند و با تلاش و زحمت سعی کنند تا صاحب نظر بشوند. به گزارش شبکه اجتهاد، مدیر مدرسه عالی سطح چهار و مسئول قرارگاه فقاهت و مجتهدپروری حوزه علمیه خراسان با حضور در دفتر آیت‌الله مصطفی اشرفی شاهرودی، استاد خارج فقه و اصول و از علمای برجسته …

یکی از موسوعه‌های فقه مقارن که به صورت تطبیقی آرای فقیهان مذاهب اسلامی را به صورت دانشنامه الفبایی تجمیع و تدوین کرده، «موسوعه الفقه الاسلامی المقارن» است که به ابتکار، اهتمام و زیر نظر  ‌آیت‌الله سید محمود‌ هاشمی شاهرودی (ره) و توسط پژوهشگران و فضلای موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام نوشته شد. اکنون جلد ۱۲ این موسوعه از مدخل صروره تا صیغه روانه بازار نشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، فقه مقارن نوعی از ارائه فقهی آرا و فتاوای فقهی ذیل هر مسئله شرعی به همراه دلیل هر دیدگاه و گاه انتخاب دلیل …

استاد علیدوست می‌گوید: در اخباری‌گری دوره حاضر، خیلی‌ها اصولی حرف می‌زنند و کتاب اصول دارند، ولی اخباری فتوا می‌دهند. امروز وقتی می‌خواهیم از نقش عقل در استنباط صحبت کنیم، رگ‌ها ورم می‌کند، وقتی از نصوص مبیّن مقاصد سخن گفته شود، نگرانی و ناراحتی ایجاد می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح عالی حوزه علمیه، امروز در همایش بزرگداشت علامه میرحامد حسین در بنیاد فرهنگی امامت در قم، با برشمردن چنددسته اخباری‌گری از قرون اولیه اسلامی تا دوره معاصر، گفت: کسانی مانند صاحب معالم و شهید ثانی و بارزتر از بقیه محقق اردبیلی به گونه‌ای که اخباریگری …

کتاب «قاعده قرعه» اثر مصطفی شاکری در ۱۳۱ صفحه توسط انتشارات چتر دانش چاپ و منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در قسمتی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «موضوع این اثر بررسی قاعده قرعه است. قرعه یکی از قواعد عقلایی است که به گواهی آیات قرآن، جوامع بشری از دوران پیش از اسلام از آن برای حل منازعات خود بهره می‌بردند. در کتب فقه شیعی نیز در موارد متعدد به قاعده قرعه استناد شده است تا آنجا که قرعه را در شمار یکی از قواعد پرکاربرد در ابواب مختلف فقه شیعی بدل ساخته است. از این منظر باید قرعه را جزء …

کتاب «گفتاری در فلسفه فقه» به کوشش ‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین علی محمدی جورکویه عضو هیات علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه، در ۲۶۰ صفحه از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به زیور چاپ آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، فلسفه فقه یا علم شناسی فقه، دانشی است که در مقام علم ناظر، به فقه نظر نموده و به تحقیق در مبانی نظری و تحلیلی فقه، موضوع، محمول، مسایل، مبادی، مقدمات، غایات و شیوه‌های روش شناختی فقه و ارتباط آن با علوم و پدیده‌های دیگر می‌پردازد. خاستگاه بسیاری از مباحث فلسفۀ فقه،‌ اندیشه‌‌‌هایی است که در درون نحله‌ها و مکاتب فکری …

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم آحاد جامعه اسلامی را از فتنه امثال سید کمال حیدری برحذر می‌دارد که هرگز نباید سخنان نادرست ایشان را به پای دین و مذهب روحانیت و عالمان دینی به حساب آورند زیرا راهی را که این شخص پیش گرفته سرانجامی جز انحراف و گمراهی نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در خصوص آقای سید کمال حیدری بیانیه‌ای صادر کرد که به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطانُ فَکانَ مِنَ الْغاوینَ (اعراف: ۱۷۵) بخوان بر آنان خبر کسی را که …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد سید مجتبی نورمفیدی، سال‌هاست که در حوزه علمیه قم به تدریس خارج فقه و اصول مشغول است. او علاوه بر درس پررونق و کتاب‌های متعددش، علاقه فراوانی نیز به مباحث جدید دارد. شاید بتوان گفت او در میانه سنت و روشنفکری ایستاده است. هم طرفدار فقه جواهری است و هم موافق آزادی بیان. هم با شبهه پراکنی مخالف است و هم تکفیر و تفسیق را مذمت می‌کند. عضو هیئت امنا مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، در این گفتگو، از سید کمال حیدری و ناکامی‌اش در رسیدن به اهدافش گفت. او البته بارها تأسف عمیق خود را …

«آموزه‌های فقه مدنی»، «آموزه‌های حقوق کیفری»، «آموزه‌های حدیثی» و «آموزه‌های فقه عبادی»؛ برخی از دو فصلنامه‌های دانشگاه علوم اسلامی رضوی است که به معرفی مقالات آن در این گزارش می‌پردازیم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، از بایستگی‌های مهم هر مرکز علمی، انتشار نشریات تخصصی است که در آن به آرا و نظرات اساتید و فضلای رشته مورد نظر پرداخته شود. به همین منظور دانشگاه علوم اسلامی رضوی نخستین بار در سال ۷۴ با چاپ نشریه اندیشه حوزه و سپس در سال ۷۶ با چاپ نشریه علمی البته به‌صورت داخلی قدم در انتشار نشریات علمی برداشت. سپس بعد از اخذ مجوزهای لازم …

برخی از استثنائات احکام که مدّ نظر اهل فن هم نیست در کتاب «مستنبطات الاعلام فی شرح مستثنیات الاحکام» مورد توجه قرار گرفته شده است. مؤلف در مقدمه متذکر می‌شوند که حتی برخی از کسانی که خبره فن هستند هم گاهی در این موارد به اشتباه می‌افتند. ایشان تعبیر «مَهَره الفن» را به کار می‌برند و می‌گویند گاهی برخی از «مهره فن» از تبصره‌های قاعده کلیه غافل می‌شوند و به همان تمسّک می‌کنند در حالی که از انخرام این قاعده به یک مورد خاص غفلت دارند. لذا این کتاب، برای کسانی که در مسیر تحقیق و نگارش رساله‌های علمی هستند …

آن فقیهی که حامی ولی امر نیست، با عدم حمایت، تضعیف را فراهم می‌کند، آیا این نصوص، این منصب ولایت فقیه بر مرجعیت را برای چنین فقیهی جعل می‌کند؟ آیا این مخالف غرض از تشریع منصب مرجعیت نیست؟ مخالف با اصل مذهب و اصول مذهب ما نیست؟ قطعاً مخالف است. اینجاست که جناب شهید ما آیت‌الله سید مصطفی خمینی وقتی که می‌گوید که بر هیچ فقیهی جایز نیست که مداخله کند در آن اموری که تحت حکومت ولی فقیه جامع است به‌گونه‌ای که موجب تضعیفش فراهم بکند، ریشه در این دارد که خود نفس این حمایت از ولی امر شرط …

شهید صدر به‌مثابه یک تحلیلگر تاریخی، در کنش سیاسی- اجتماعی به‌مثابه یک مصلح، اندیشه تاریخی مشخصی داشته که در کتاب‌ها و گفته‌های او به شکلی تا حد بسیار منسجمی بیان شده است. همین دیدگاه تاریخی در شکل اقدام اجتماعی او هم منعکس شده است. اینکه او حوزه را محور تحول جامعه می‌داند و همه ساختارهایی که می‌سازد را حول محور حوزه طراحی می‌کند ریشه در همین نگاه تاریخی دارد که براساس آن مرجعیت را امتداد تاریخی امامت می‌داند. شبکه اجتهاد: در میان متفکران معاصر نام شهید سیدمحمدباقر صدر همواره مورد احترام و توجه اهل اندیشه و صاحب‌نظران حوزه علوم‌اسلامی و …

شبکه اجتهاد: موافقین محترم و مخالفین بزرگوار جناب آقای سید کمال حیدری  هرکدام مطالبی را پیرامون دیدگاه‌های ایشان ابراز داشته‌اند، حقیر با توجه به آشنایی نسبی با آثار ایشان مطالبی را در جلسهٔ درس اصول بیان کردم که رئوس آن مطالب از این قرار است: ۱- حوزه علمیه میدان طرح و بررسی نظریات علمی در بارهٔ مسائل گوناگون کلامی، فلسفی، اصولی، فقهی و…است، و مهم این که در عصر کنونی که عصر ارتباطات و انفجار اطلاعات است دیگر چیزی به نام راز علمی وجود ندارد. ۲- پویایی علمی وقتی محقق می‌شود که نظریات مطرح شده در بوتهٔ نقد و بررسی …

«فقها و چالش شهرت؛ پژوهشی تحلیلی بر تنقیح مباحث علمای اصول درباره اماره شهرت»، «نمازجمعه؛ سلسله درس‌های خارج فقه آیت‌الله مهدوی کنی»، «بورس بازی در نگاه شریعت»، «ضمانت سپرده‌ها در بانکداری بدون ربا» و «نگاهی به زکات در اسلام و مسائل کنونی آن» آثاری هستند که به‌تازگی از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) روانه بازار نشر شده است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دانشگاه امام صادق (ع) چندین اثر در حوزه فقه و اصول، اقتصاد اسلامی و عبادات در سال ۱۳۹۹ منتشر ساخته است که به معرفی آن می‌پردازیم؛ علاقه‌مندان می‌توانند پس از معرفی اثر، ۳۵ صفحه آغازین کتاب را دانلود …

شبکه اجتهاد: بی‌شک، ورود گسترده و فراگیر غرب در ایران، باعث تشکیک و تردید در برخی از مبانی، اصول، روش‌ها و غایات موجود در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی شده است. یکی از این تردیدها ناظر به «مدیریت فقهی» جامعه است؛ الگویی که پیش از انقلاب اسلامی الگوی مطلوب و آرمانی ما محسوب می‌شد. تردید در الگوی مدیریت فقهی بیش‌تر از جانب روشن‌فکران غرب‌گرا و احیاناً غرب‌زده مطرح شده است. الگوی مدیریتی جای‌گزین روشن‌فکران در برابر الگوی مدیریتی فقهی، الگوی «مدیریت علمی ـ عرفی» است. در خصوص این تردید و تشکیک، توجه به نکات ذیل حایز اهمیت است: ۱) هرچند فقه …

شبکه اجتهاد: شیخ مفید در مواجهه با مخالفینِ مکتب اهل بیت علیهم السلام رویکرد خاصی را دنبال کرده است؛ او در پیِ به حداقل رساندن عقاید و تقلیل آن در حد متواترات و حتی خیلی کمتر از متواترات است تا مبادا تعابیرِ متشابه و مبهمِ موجود در برخی از روایات، اسبابِ طعنِ بر مذهب نشود؛ در حالیکه رویکرد محدّثانِ بزرگی چون شیخ کلینی و شیخ صدوق، با اجتناب از حذفِ گزینشیِ روایات و پرهیز از به حداقل رساندن آنها، به گستره‌ی وسیعی از خردمندان و حق جویان با درجات معرفتیِ متفاوت و در اعصار مختلف، اجازه می‌دهند که در بوستان …

ما معتقدیم دوره ائمه دوره اجتهاد بشری نیست و مردم سؤالات خود را از امام می‌پرسیدند. پس اجتهاد آنها تلاشی بود که خود را به امام و حدیث برسانند، لذا دوره معصومین ما مثل دوره پیامبر(ص) است و دوره نصوص تلقی می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی نقد و بررسی کتاب «فقه، سیاست و حکومت» اثر علی دارابی، به صورت مجازی توسط موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) برگزار شد. در ابتدای نشست حجت‌الاسلام حیدر همتی، مدیر مؤسسه به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: فقه نظام فقهی است که معطوف به عینیت و عمل و فهم و حل …