اجتهاد و اصول فقه

آیین رونمایی از کتاب مجموعه سخنرانی‌های اجتماعی شهید آیت‌الله صدر با گردآوری سیدمنذر حکیم با عنوان «جامعه ما» و نشست نقد کتاب «زنان، افتاء و مرجعیت» نوشته مهدی سجادی امین به صورت مجازی برگزار می‌‌شود. به گزارش خبرنگار اجتهاد، رونمایی کتاب «جامعه ما» اثر استاد سیدمنذرحکیم، با حضور و ارائه مسعود فکری، مترجم کتاب و سیدمهدی اعتمادی‌فرد، رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار می‌شود. همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حسینعلی سعدی، رئیس دانشگاه امام صادق، حجت‌الاسلام والمسلیمن حمید پارسانیا و مهدی حسین‌زاده، اساتید دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، رافائل مائوریلو، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و محمدرضا روحانی، استاد دانشگاه امام صادق(ع) …

اولین شماره فصلنامه علمی ـ تخصصی «سراج سعادت» به مدیرمسئولی حجت‌الاسلام والمسلمین علی مروارید، حاصل تلاش واحد پژوهش مدرسه علمیه سعادت مشهد، در ۱۳۶ صفحه منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، «سراج سعادت» با هدف ایجاد انگیزه، تشویق طلاب مستعد و علاقه‌مند به فعالیت‌های علمی از قبیل مقاله‌نویسی و ارتقاء توان طلاب در زمینه نگارش مقاله علمی-تخصصی از سوی مدرسه علمیه سعادت مشهد گام به عرصه نشر فصلنامه‌های علمی گذاشت. مقالات اولین شماره این فصلنامه: «توقیفیت در معاملات، به قلم مهدی بهادری»، «نقد مستندات نظریه جهاد دعوت، بررسی موردی حدیث مقاتله، نگارش محمد مروارید»، «روایت محمد بن قیس درباره بیع …

شبکه اجتهاد: برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین اهمیت فقه را کم جلوه‌‌ می‌دهد. البته آنچه از گفتمان روشنفکری دینی در ایران بر‌‌ می‌آید این است که منظورشان از فقه، فقه به‌مثابه دانش است. به نظرم این باور ناشی از دو فهم نادرست است: یکی از خود اسلام …

شبکه اجتهاد: خبر برای برخی ساده و عادی و برای جمعی سوزان تا عمق پوست و استخوان منتشر شد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان در اثر ابتلا به کرونا درگذشت. برای کسانی که موسویان عزیز را از نزدیک می‌شناختند این مصیبت بسیار خرد کننده است هرچند باید تسلیم امر الهی بود و بدون اینکه ابراز شکایتی باشد، گفت: الحمد لله على کل حال. جناب موسویان اهل فضل بود. فضل و علمش قرین تواضع مطبوع بود. علم فراوان سر او را به پایین کشیده بود و به پایین‌‌ها هم نگاه مهربانانه داشت. گفتارش عین صواب و سداد. روشش به دور از …

بی مهری سیاسی که عامل غفلت امت اسلامی از این حدیث در دوران ۲۵ ساله خلافت خلفای نخست بود، با طرح آن از سوی علی علیه السلام در مسجد کوفه، در آغاز ورود به این شهر در سال ۳۶ و پس از پایان جنگ جمل، تا اندازه ای جبران شد. امام در این ماجرا که به روایت «مناشده حدیث غدیر» شهرت دارد، در برابر جمع بسیاری از مردم کوفه، گروهی از صحابه را بر درستی این حدیث گواه گرفت. پس از آن، انکار حدیث غدیر، دیگر ناممکن بود. شبکه اجتهاد: غدیر در واقع اصل تشیع است و مهم‌ترین ویژگی شیعه، …

باید میان دین واقعی و دین ظاهری تفاوت قائل شد. دین واقعی همان وحی نازل شده بر قلب مبارک پیامبر اکرم (ص) بوده که ثابت است و هیچ تغییری نمی‌پذیرد، اما دین ظاهری فهم بشر از نصوص دینی است. از آن‌جا که فهم، مقوله‌ای واحد نیست، دین ظاهری قابل تغییر است و از همین رو فقها در فهم با یکدیگر اختلاف پیدا می‌کنند. به گزارش شبکه اجتهاد، مجله تقریرات در نهمین شماره خود، در پرونده ویژه نجف معاصر به گزارشی از آرای آیت‌الله‌ سیستانی، فرزند و برخی شاگردان وی پرداخته است. در گفتاری از آیت‌الله سید منیر الخباز؛ شاگرد قدیمی …

شبکه اجهاد: یکی از نظراتی که بیشتر به واسطه کتاب “اقتصادنا”ی شهید صدر رواج یافت و ادعا بر آن بود که موجب پویایی و انعطاف بیشتر شریعت در مواجهه با مسائل نو‌ پدید می‌شود، نظریه “منطقۀ الفراغ” است که البته مورد خوانش‌های گوناگون و گاه ناهمساز نیز قرار گرفته است. پس از آن نظریه مذکور مورد توجه فقیهان دیگری همچون آیت‌الله محمدمهدی شمس الدین و آیت‌الله سید علی سیستانی قرار گرفت. یکی از مسائل قابل توجه درباره این نظریه، پیوند آن با اهداف و مقاصد شریعت است که البته تا کنون پژوهش مستقلی به آن نپرداخته است. حسینعلی سعدی و …

شبکه اجتهاد: مستند «آیت‌الله» با محوریت زندگی و زمانه آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع تقلید شیعه به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سیدمصطفی موسوی تبار عرضه اینترنتی شد. آیت‌الله خویی استاد اکثر مراجع تقلید معاصر جهان تشیع به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بین فقها و مراجع تقلید شیعه از او با عنوان (استادُ الفقها و المجتهدین) یاد می‌شود و بسیاری از مراجع تقلید ایران از جمله ‌آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله وحید خراسانی، ‌آیت‌الله مکارم شیرازی و … در محضر درس او حاضر بوده‌اند و در مستند «آیت‌الله» برای اولین بار وجوه دیده نشده از …

شبکه اجتهاد: فقه شیعه مستند به احادیث امامان شیعه و به طور خاص تعالیم فقهی دو امام محمد باقر و جعفر صادق (ع) است. احادیث فقهی امامیه عمدتا در کتب اربعه ثبت شده است. این چهار کتاب هر کدام با یک هدف متفاوت تدوین شده و از گستردگی منابع و شیوه‌های متفاوت در نقل احادیث و سنت‌های نقل احادیث فقهی موجود در میان امامیه بهره برده‌اند. اما در نهایت مستند اصلی همه آنها به دفاتری از حدیث و فقه بر می‌گردد که اصحاب ائمه از تعالیم فقهی آنان تنظیم کردند و به اصول اربعمائه بعدها شهرت یافت. این اصول اولیه …

مدیر مرکز فقهی و تبلیغی جوادالائمه (ع) با بیان اینکه حوزه‌های علمیه همچون گذشته مجتهد پرور هستند، عنوان کرد: امروز اگر به ظاهر حوزه‌ها را مجتهد پرور نمی‌بینیم، دلیلش همین است که به طور شایسته مجتهدین را به جامعه معرفی نکردیم و متاسفانه شناخته شده نیستند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اصغر تقوی در خصوص عملکرد حوزه علمیه قم، به شفقنا گفت: حوزه علمیه قم با توجه به سالیان متمادی که از آغاز فعالیت آن می‌گذرد، بیشترین خدمات را به جامعه دینی و بشری ارائه داده است. حوزه علمیه قم قطعا یکی از درخشان‌ترین دوران تاریخ ۱۴ قرن تشیع …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر از جمله اندیشمندان معاصر است که اندیشه‌ها و رویکردهای ویژه‌ای در عرصه علم کلام داشته است. وی با به‌کارگیری شیوه حساب احتمالات در مباحث کلامی، روشی نو را به بحث از مسائل کلامی وارد کرد که همچنان آثار و ثمرات این نوآوریِ روشی نیازمند پژوهش است. همچنین شهید صدر در آثار متعدد خود در سطح مبانی، رویکردها و اندیشه‌های کلامی پژوهش‌های گوناگونی داشت و در هریک از این عرصه‌ها نوآوری‌هایی را رقم زد. ضرورت بازشناسی مجدد روش‎های کلامی شهید صدر و فرصت‎های ارزشمندی که این بازشناسی فراروی ما قرار می‎دهد، موضوعی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: به دنبال پاسخ به شبهه‌‌ی «عدم سرایت ایمان و کفر در حقوق شهروندی»، یکی از طلاب محترم یادداشتی به عنوان نقد در فضای مجازی قرار داده است، تحت عنوان «تأملی در ابتناء حقوق شهروندی بر ایمان و کفر»، انتظار آن بود که بعد از دعوت این‌جانب از جناب آقای دکتر محقق داماد(دام عزه) برای مناظره و گفتگو، خود وارد بحث می‌شدند و برای دفاع از نظریه خویش مطالب خود را بیان می‌کردند. به هر حال، مناسب دیدم جهت تنویر اذهان و تعمیق بحث، خود اقدام به پاسخ نمایم. لازم می‌دانم از برخی مراجع معظم تقلید که نسبت …

شبکه اجتهاد: سخن گفتن درباره حد و حدود شریعت اسلامى و این که به صورت موجبه جزئیه است نه کلیه، در گرو اقامه برهان و دلیل است، طرح چنین ادعاء پیراسته از دلیل، شأن یک نویسنده واقع گرا نیست، از این جهت نقطه نظرها مطرح مى‌شود: اوّلاً: هیچ اسلام شناسى سالبه کلیه را ادعا نکرده است تا در مقابل موجبه کلیه قرار گیرد. به گواه این که آیات مربوط به موضوعات اجتماعى چند برابر آیات ناظر به عبادات است. حتى در کتب فقهى ابواب مربوط به عبادات بسیار محدود است، در حالى که ابواب مسائل اجتماعى و سیاسى چند برابر …

مؤسسه مفتاح کرامت، مدرسه مطالعات فقه معاصر را در فضای مجازی برگزار می‌کند که دوره نخست آن به «چالش‌های فقهی مسئله حجاب» اختصاص دارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، موسسه مفتاح کرامت در قم چند سالی است با دعوت از استادان حوزه و دانشگاه جلسات علمی در موضوعات مختلف به ویژه در قلمرو مسائل مورد نیاز فقهی برگزار می‌کند. حال در پی گسترش بیماری کرونا این جلسات به صورت مجازی برگزار می‌شود. این موسسه اخیرا با هدف سازماندهی بهتر و جامعتر مباحث، «مدرسه مجازی مطالعات فقه معاصر» را طراحی کرده است و در نخستین دوره آن با دعوت از چند نفر …

شبکه اجتهاد: بدون شک سخن گفتن درباره شیوه‌های استنباط و مبانی اجتهادی مورد قبول نزد یک فقیه، فی نفسه امری دشوار است، تا چه رسد به آن که بخواهیم یک مقاله کوتاه را به آن اختصاص دهیم. این دشواری درباره‌ آیت‌الله‌ سیستانی جنبه‌ دیگری نیز می‌یابد؛ از آن رو که نوشتاری به خامه‌ ایشان منتشر نشده و همه‌ آنچه از مباحث فقهی، اصولی، رجالی و حدیثی ایشان موجود است، تقریراتی است که شاگردان ایشان نگاشته‌اند. با این وجود، تأمّل در همین آثار موجود، به‌ویژه کتاب‌هایی مانند «قاعده لا ضرر و لا ضرار» و «الرافد فی علم الأصول» ۱ که به …

استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ضمن تحلیل و پاسخ به سخنان برخی فقه‌ستیزان علیه فقه و فقها، اظهار کرد: من نیز از جمله کسانی هستم که به شیوه‌های آموزشی و هم به روش‌های پژوهشی و هم به روش‌شناسی فقاهت و اجتهاد نقد دارم، اما این کجا و نقدهای بی‌پایه‌ای که معلول انگیزه‌های شخصی و اغراض سیاسی و غیرعلمی‌اند کجا؟ به گزارش شبکه اجتهاد، چندی پیش بود که فرزند عضو اسبق شورای نگهبان در یادداشتی بیان کرده بود که فقه فربه‌ترین رشته دینی شیعی است، ولی اکنون نیمه‌جان شده و در آینده‌ای نه چندان دور، خواهد مرد و حتی …

شبکه اجتهاد: در روزهای اخیر در فضای مجازی از آقای عبدالعلی بازرگان در این راستا سخنانی منتشر شد که با وقایع تاریخ انطباق ندارند. این نوشته به منظور نقد آن گفتار فراهم آمده است. نسل‌های پس از عصر تشریع بخش عظیمی از احکام و معارف دینی را از طریق سنت معصومی که عبارت از قول و فعل و تقریر معصومان است، دریافت کرده و می‌کنند. به همین دلیل علم حدیث و توابع آن مثل رجال و درایه که این دسترسی را از انحراف حفظ می‌کنند، از علوم ارجمند دینی بشمارند و در باره آن‌ها کتاب‌های ارزشمندی نگاشته شده است. و …

شبکه اجتهاد: عده‌‌ای تصور می‌کنند آنچه ما از پیشوایان اصلی مذاهب فقهی اهل سنت به ویژه مالک بن انس و ابو حنیفه و یا حتی شافعی در اختیار داریم از لحاظ سندیت قوی تر از آن چیزی است که در مباحث فقه از ائمه شیعه داریم. در مقام استدلال به دو موضوع عموما اشاره می‌شود: یکی اینکه ما جز به شکل محدود از ائمه شیعه برخلاف ائمه مذاهب اهل سنت متن فقهی مکتوبی که خود آنان نوشته باشند در اختیار نداریم. دوم اینکه آنچه به عنوان حدیث از ائمه شیعه و به ویژه دو امام باقر و صادق (ع) در …

شبکه اجتهاد: اخیرا کلیپی از آقای عبدالعلی بازرگان منتشر شده که در آن ادعا کرده پیامبر(ص) از نگارش حدیث منع کرده‌اند و دلیل آن نگرانی پیامبر اکرم (ص) از به وجود آمدن دکان دیگری در برابر قرآن و نیز بی‌اعتباری نقل شفاهی از آن حضرت است. وی ادعا کرده در صد سال نخست هیچ‌کس هیچ چیز ننوشته است و نیز ادعا کرده امامان شیعه علیهم السلام نه چیزی نوشته‌اند و نه به نوشتن تشویق کرده‌اند. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن جواهری عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در یادداشتی به این مدعا پاسخ داده است، متن این یادداشت در ادامه …

شهید صدر در علوم حوزوی حلقات اصول را نوشت و در درس خارج، در زمان معین متناسب، با نیاز روز تدریس‌ می‌کرد. یکی از نوآوری‌های ایشان در بحث تمدن اسلامی است. شهید صدر دیدگاه‌ها و نظریه‌ها و مبانی نظری برای احیا تمدن اسلامی ارائه کرد و مبنای این تمدن را تشکیل حکومت اسلامی‌ می‌داند. اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباسعلی شاملی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در بیست و دومین قسمت از فصل جدید از برنامه‌ی تلویزیونی «مصیر» در خصوص نوآوری‌های شهید صدر و تحقق آن در علوم اسلامی بحث کرد. شاملی درباره‌ی نوآوری‌های …

درس خارج فقه مقام معظم رهبری بر اساس نیاز است. زمانی که ایشان به تدریس قصاص مشغول بودند، فرمودند: مبحث قصاص نیاز قوه قضاییه است. یا آن زمان که مکاسب محرمه را مطرح کردند، خیلی از مباحث‌شان ارتباط به حکومت داشت. در مباحث مکاسب محرمه بحث قاچاق، بحث غنا و موسیقی، بحث رقص را مطرح کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، از سال ۱۳۶۹ شمسی، درس خارج حضرت آیت‌الله امام خامنه‌ای آغاز شده و تا کنون ادامه دارد. جهاد، موسیقی، غیبت، قصاص و… از مباحثی است که تا کنون در درس خارج ایشان تدریس شده است. با توجه به فقه حکومتی …

فقه الاخلاق هنوز مدون نشده و ما از فقه الشریعه داریم وارد فقه الاخلاق می‌شویم. اگر سؤالی شود باید چنین باشد که تأثیر محصول فقه الاخلاق که کشف حسن و قبیح است، جایی در فقاهت دارد؟ اگر مصلحت و مفسده واقعی را در فقه الاخلاق به دست آوردیم، آیا می‌توان از درونش قانون شرعی درآورد؟ اگر مصلحت واقعی را به دست آوریم می‌توان گفت این امر فقه‌الشریعه را حد می‌زند. به گزارش شبکه اجتهاد، در ادامه سلسله جلسات تخصصی گروه فقه اخلاق حکومتی موسسه فتوح اندیشه، نشست علمی «معنا، ماهیت و آثار فقه اخلاق بر فقه الشریعه» با حضور حجت‌الاسلام …

رساله‌های «معیار تشخیص و کاربرد قیاس منطقی و فقهی در کتاب جواهرالکلام» و «قاعده دیه اعضای فرد و زوج و استثنائات آن در مذاهب خمسه» در سطح ۴ و پایان‌نامه «ماهیت و آثار استیفای از عمل و ملک غیر در فقه و حقوق» در سطح ۳ حوزه علمیه خراسان بررسی و دفاع شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه‌ی دفاعیه رساله‌ی سطح ۴ حجت‌الاسلام غلام‌رضا محمدزاده با عنوان «معیار تشخیص و کاربرد قیاس منطقی و قیاس فقهی در کتاب جواهرالکلام»، با حضور حجج‌اسلام والمسلمین رضا حق پناه و مرتضی نوروزی در مقام استادان داور، به همت اداره مدارج علمی معاونت آموزش …

شماره دوم دوفصلنامه علمی تخصصی مطالعات اعتبار سنجی حدیث به صاحب امتیازی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان و با همکاری گروه رجال پژوهشی معاونت پژوهش این حوزه، منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، دومین شماره دوفصلنامه‌ی علمی تخصصی مطالعات اعتبار سنجی حدیث به صاحب امتیازی معاونت پژوهش این حوزه و با همکاری گروه رجال پژوهشی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، در راستای ضرورت توجه به گنجینۀ معارف حدیثی اهل بیت علیهم السلام به عنوان بستر زایندگی و پرورش علوم مختلفی دینی به ویژه با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر حدیث به عنوان مادر همۀ علوم دینی، منتشر شد. …

سید مرتضی دید دوتا طلبه خیلی با استعداد هستند، به یکی ماهی دوازده دینار شهریه داد و به یکی ماهی هشت دینار؛ آن کسی که ماهی دوازده دینار به او شهریه داد، شد شیخ محمد حسن طوسی که دو کتاب از «کتب أربعه» را نوشت. شبکه اجتهاد: آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در یکی از دروس خارج فقه خود به جایگاه حوزه علمیه نجف و نقش سید مرتضی و سید رضی در شکل گیری آن  و تربیت شاگرد و استاد برای حوزه های علمیه  پرداخته اند که بخشی از سخنان این مرجع تقلید به این شرح است: این مدیریت سید مرتضی …

شبکه اجتهاد: آقا ضیاءالدین عراقی از بزرگانِ علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری، در سال ۱۲۷۸ ق در قربه‏ی سلطان آباد اراک به دنیا آمد. او علوم مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفت و سپس در نجف در محضر آقاسیدمحمد فشارکی حضور یافت. آقاضیاء عراقی سپس در حلقه‌ی درس مدرسان ناموری همچون حاج میرزا حسین خلیلی، آخوندملامحمد کاظم خراسانی، شیخ الشریعه‏ی اصفهانی و علامه یزدی جای گرفت و فقیهی والا مقام، اصولی و محدث رجالی و از مراجع تقلید طراز اول عصر خویش گردید. آقاضیاء، پس از وفات آخوند خراسانی، حوزه‏ی درس خارج خود را تشکیل داد و بسیاری از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: استاد حاج سید محمدحسن طباطبایی از خطبا، اساتید اخلاق و مدیران موفق حوزه علمیه مشهد که سال‌ها در جهت شکوفایی احکام نورانی اسلام و ترویج معارف اهل‌بیت عصمت و طهارت علیه‌السلام مشغول تدریس و تبلیغ بود که در سالروز شهادت حضرت جوادالائمه (علیه‌السلام) در سن ۷۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.      

شبکه اجتهاد: دوران امامت امام‌جواد ۱۷ سال طول کشید. اما هم اطلاعات تاریخی ما از سبک زندگی آن حضرت در حوزه‌های مختلف عبادی، فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و …؛ و هم احادیث رسیده از ایشان بسیار اندک است. طبق بررسی جناب آقای عطاردی در کتاب مسند الامام الجواد علیه‌السلام در مجموع حدود ۲۲۰ روایت از آن حضرت در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف آموزه‌های دینی به دست ما رسیده است. این در حالی است که شیخ طوسی ۱۱۳ و جناب آقای قریشی در کتاب حیاه الامام الجواد ۱۳۲ نفر از شاگردان و راویان حدیث از امام جواد را نام برده‌اند. …

آن روش آقای بروجردی اگر اِحیا بشود، یعنی اگر ما روش و متد را یاد بگیریم و در ثانی وسایل کار را آماده کنیم، می‌توانیم فقیهی را تربیت بکنیم که در طی سه سال، چهار سال بتواند در تمام ابواب فقه نظر بدهد. ما در این جهت مشکل نداریم. ما مشکل‌مان این است که اینها بحث تخصص را با یک امکانات محدود مطرح کردند. شبکه اجتهاد: استاد سید احمد مددی در سال ۱۳۳۰ در نجف اشرف متولد می‌شود و در سن پنج سالگی به همراه خانواده به مشهد مقدس مهاجرت می‌کند. ایشان در مشهد وارد حوزه علمیه می‌شود و از …

ضرورت توسعه به‌عنوان یکی از مستحدثات مهم امروز از طرفی و گستردگی قلمروی شریعت مقدس اسلام از سویی دیگر فقیه را به پاسخگویی در مورد تعیین وظیفه عملی در قبال اجرای طرح‌های توسعه وادار می‌کند. از سویی دیگر می‌بینیم موقوفات بسیار گسترده هستند و خواه ناخواه تحت تأثیر اجرای طرح‌های توسعه قرار می‌گیرند. به دلیل اهمیت بسیار بالایی که در فقه اسلامی برای حفظ موقوفات و منافع آن‌ها و منافع موقوف علیهم داده شده است، ضروری است که به‌صورت مشخص رابطه توسعه و موقوفات و احیاناً چالش بین این مفهوم مورد بررسی دقیق قرار گیرد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بیست …